ŞAİR EMRE’NİN TERCÜME-İ PEND-NÂME-İ ATTÂR ADLI TERCÜMESİ’NDE ALLAH İSİMLERİNİN KULLANIM BİÇİMLERİ

Yıl 2023, Sayı: 10, 63 - 89, 28.04.2023

Faruk Sonmez

https://doi.org/10.54557/karataysad.1262326

Öz

Edebî eserlerimizde tanrı tasavvuru, ilk yazılı Türkçe metinlerimizden başlayarak günümüze kadar devam etmiştir. Türklerin İslamiyet’i kabulüyle beraber yaratıcı isminin kelime ve mana çerçevesi genişlemiştir. Arapça ve Farsçada kullanılan Allah isimlerinin neredeyse tamamı Türkçede de kullanılmaya başlanmıştır. Allah isim ve sıfatları sadece kelime olarak değil bu dillerde Allah ile ilgili yazılan edebî türler de edebiyatımıza girmiştir. Esmâ-i hüsnâ şerhleri, münâcât ve tevhid gibi nevîler Türklerin İslamiyet’i kabulüyle beraber edebiyatımıza girmiştir. Bu nevîdeki eserler, tek tek şiirler veya müstakil şekilde karşımıza çıkmaktadır. Doğrudan Allah’ı konu etmemekle beraber genel muhtevasında Allah ismini sık sık zikreden eserlerden biri de Ferîdüddîn Attâr’ın Pend-nâme’sinden çeviri olan Emre’nin Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr adlı eserdir. Dinî-didaktik bir eser olan Pend-nâme’nin Türkçeye yapılan tercümelerinden biri de XVI. yüzyıl şairi Emre’ye aittir. Şair Emre, klasik çeviri tertibimize uyarak Pend-nâme’ye bazı ilaveleri bulunmuştur. Çalışmamızda Emre’nin Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr adlı eserinde kullanılan Allah isimleri konu edilmiştir. Allah isimlerinin hangi anlam ve maksatla kullanıldığı incelenmiştir. Allah’ın isim ve sıfatlarının hangi sanat, kalıp ve terkiple verildiği örneklerle izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Allah, Edebiyat, Emre, Ferîdüddîn Attâr, Pend-nâme

The Names of Allah Poet Emre Used in His Translation Called Tercüme-ı Pend-Nâme Attâr (Translation of Ethics Book of Attâr)

Öz

The thought of God in our literary works started from the first Turkish written texts and has continued till today. With the Turks’ accepting Islam, the word and meaning of the creator’s name have expanded. Almost all names of Allah used in Arabic and Persian have also been used in Turkish. The names and attributes of Allah have entered into Turkish not only as words, but also as a literary genre of the works written about Allah. Such genres as explanations of beautiful names of Allah, supplications and tawhid have entered into Turkish literature since the Turks accepted Islam. The works of these kinds appear as single poems or independent works. One of the works, which frequently mentions the name of Allah in its general content rather than its direct subject, is Emre’s work called Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr (Translation of Book of Ethics of Attâr), which is a translation of the Book of Ethics by Ferîdüddîn Attâr. One of the Turkish translations of The Book of Ethics, a religious-didactics work, belongs to Emre, an XVI-century poet. Poet Emre had some additions to the Book of Ethics in accordance with the classical translation order. In this study, some of the names of Allah used in Emre’s work called Translation of the Book of Ethics of Attâr were studied. It was investigated in which meaning and why the names of Allah were used in the work. With examples, it was explained in what type of arts, patterns and compositions Allah's names and attributes were presented.

Anahtar Kelimeler

Allah, Literature, Emre, Ferîdüddîn Attâr, Pend-nâme (The Book of Ethics)

Kaynakça

• Bilgin, A. (1998). Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr. İstanbul: Enderun.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto.
• Doruk, M. (2017). Emre’nin Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr’ı Üzerine Bir Dil Çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kanar, M. (2015). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say.
• Karagöz, İ. (2011). Ayet ve Hadisler Işığında Allah’ın İsim ve Sıfatları/ Esmâ-i Hüsnâ. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Karagöz, İ. (2015). Dinî Kavramlar Sözlüğü, ed. İsmail Karagöz. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Altuntaş, H-Şahin, M. (2012). Kur’ân-i Kerîm Meali (Çev). 22. Basım. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Mazıoğlu, H. (1976). Kanuni’nin Oğlu Şehzade Bayezid İçin Yapılan Pend-nâme-i Attâr Çevirisi. VIII. Türk Tarih Kongresi. Ankara: 11-15 Ekim 1976. 1183-1193.
• Öztürk, A. (2019). İslâmî Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ. İslami İlimler Dergisi, 27/42, 30.
• Şahinoğlu, M. N. (1991). Ferîdüddîn Attâr. İslam Ansiklopedisi (C. 4, s. /95-98). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Topaloğlu, B. (1995). Esmâ-i Hüsnâ. İslam Ansiklopedisi (C. 11, s. 404-418). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Türkoğlu, S. (2018). Türk Edebiyatında Pend-nâme-i Attâr’ın Manzum Tercümeleri ve Seyyid Ali Rıza’nın Riyâzü’r-Rıza’sı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı), 672-677.