TİMURLULAR DÖNEMİNDE EDEBİYAT

Yıl 2019, , 129 - 142, 20.01.2020

Çevirmen: Çetin Kaska

https://doi.org/10.38060/kare.620351

Öz

Timurlular dönemi edebiyat tarihi, şair Hâfız
(ö.791) ile Câmî’nin (ö.898) ölüm yılları arası olarak gösterilmektedir.
Timurlular döneminde Türkçe ve Arapça gibi diller revaçta olmasına rağmen galip
olan dil Farsçadır. Bu dil idarî, tarihî, şiir ve sanat dili olarak da kullanılmıştır.
Timurlular dönemi değerli eserlerin ortaya konulması noktasında İran’ın edebî
dönemleri içerisinde seçkin bir yere sahip değildir, ancak bu dönemde edip ve
şairlerin çokluğu, edebiyatın yayılması noktasında mümtaz ve ilgilenmeye değer
bir dönem olarak görülmektedir. Timurlular döneminde şiir ve Fars edebiyatı
umumî hale gelmiş ve birçok şiir türü ortaya çıkmıştır. Bu dönemde muamma türü revaç
kazanmış, girift ve zor muamma yazmak şairlerin kudret ve maharetlerinin
nişanesi kabul edilmiştir. Abdurahman-i Câmî, Şâh Nimetullâh Velî, Kâtibî-i
Nîşâbûrî ve Figânî-i
Şîrâzî bu dönemin en önemli şairlerinden bir kaçıdır. Hüseyin Baykara ve veziri
Alî Şîr Nevâi sayesinde Timurlu sarayı ilim merkezi haline gelmiştir. Bu makale
İran’da yayınlanan Dânişnâme-i Cihân-i İslâm adlı ansiklopedideki "Edebiyyât-i
Tîmûryân" adlı maddesinin çevirisinden oluşmaktadır. Bu araştırmada
Timurlular dönemin yazılan Farsça manzum ve mensur eserler ele alınmış, Arapça
ve Türkçe’nin bu dönemki eserler üzerindeki etkisi incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Timurlular Dönemi, Fars Edebiyatı

Kaynakça

• Barthold, V. V. (1945). Histoire Des Turcs D’Asie Centrale, Paris.
• Beyânî, M. (1363). Ahvâl ve Âsâr-i Hûş Nivîsân, Tahran.
• Bîg Pâşâ, A. F. (1274-75). Münşâtü’l-Selâtîn, İstanbul.
• Browne, E. G. (1357). Târîh-i Edebî-i İrân /Ez Saʻdî Tâ Câmî, Çev. Ali Asgar Hikmet. Tahran.
• Câmî, A. (1337). Mesnevî-i Heft Evreng, Nşr. Murteza Müderris-i Gîlânî, Tahran.
• Câmî, A. (1370). Nefahâtü’l-Üns, Nşr. Mahmud Âbdî, Tahran.
• Dâî-i Şîrâzî, N. M. (1339). Külliyât-i Şâh Dâʻî-i Şîrâzî, Muhammed Debîr Seyâkî, Tahran.
• Devletşâh-i Semerkandî, (1318). Kitâb-i Tezkiretü’l-Şuʻarâ, Nşr. Edward Browne, Leiden.
• Ethe, C. H. (1356). Târîh-i Edebiyât-i Fârsî, Çev. Havâşî Rızâzâde Şefik, Tahran.
• Fahrî-i Herevî, M. (1968). Tezkire-i Ravzatü’l-Selâtîn ve Cevâhirü’l-Acâib, Nşr. Hüsâmeddîn Râşidî, Haydarâbâd/Pakistan.
• Halîfe, H. ve Hikmet, A. A. (1363). Câmî, Motezemmin-i Tahkîkât Der Târîh-i Ahvâl ve Âsâr-i Manzûm ve Mensûr-i Hâtemü’l-Şuʻarâ Nureddîn Abdurahman Câmî, Tahran.
• Hândmîr, G. (1324) Habîbü’s-siyer, Nşr. Celâleddîn-i Hümâî, Tahran.
• Hâtifî, A. (1977). Şîrîn ve Hüsrev, Nşr. Saʻdullâh Esedullâhyef, Moskova.
• İbn Arabşâh, (1285). Acâibü’l-Mekdûr fî Ahbâr-i Tîmûr, Kahire.
• İbn Hüsâm, (1366). Dîvân, Nşr. Ahmed Ahmedî-i Bîrcendî ve Muhammed Takî Sâlik, Meşhed.
• Kâsım Envâr, A. (1337). Külliyât-i Kâsım Envâr, Nşr. Saîd Nefîsî, Tahran.
• Kemâl-i Hocendî, M. (1374). Dîvân-i Şeyh Kemâl-i Hocendî, Nşr. Îrec Golsorhî, Tahran.
• Köprülü, M. F. (1926). Türk Edebiyat Tarihi, İstanbul.
• Mardanov, T.N. (1993). Arabska Tadzikskae Dvuyazichie Paezii, 9-10, Doshanbh.
• Mîrzâyef, A. (1971). Ebû İshâk ve Faʻâliyet-i Edebî-i U, Duşanbe.
• Nefîsî, S. (1344). Târîh-i Nazm ve Nesr Der İrân ve Der Zebân-i Fârsî Tâ Pâyân-i Karn Dehom-i Hicrî, Tahran.
• Nesârî-i Buhârî, H. (1377). Mozekkîr-i Ahbâb: Edeb ve Ferheng-i Fârsî Der Karn-i Dehom-i Hicrî, Nşr. Necîb Mâil-i Herevî, Tahran.
• Nevâî, E. A. Ş. (1343). Dîvân, Nşr. Rükneddîn Humâyûn Ferruh, Tahran.
• Nevâî, E. A. Ş. (1363). Tezkire-i Mecâlisü’l-Nefâis, Nşr. Ali Asgar Hikmet, Tahran.
• Nizâmeddîn-i Şâmî, (1937-56). Târîh-i Futûhât-i Emîr Tîmûr Kûrkân, Nşr. Flex Tower, Prag.
• Nizâm-i Kârî, M. (1303). Dîvân-i Elbise-i Mevlânâ Nizâm-i Kârî, Nşr. Habîb-i İsfahânî, İstanbul.
• Safâ, Z. (1363). Târîh-i Edebiyât Der İrân, Tahran.
• Safevî, S. M. (1314). Tezkire-i Tuhfe-i Sâmî, Nşr. Rukneddîn Humâyûn Ferruh, Tahran.
• Şefîʻî-i Kedkenî, M. R. (1378). Edebiyât-i Fârsî Ez Asr-i Câmî Tâ Rûzgâr-i Mâ, Çev. Hücetullâh Asîl, Tahran.
• Şems-i Mağribî, M. Ş. (1372). Dîvân, Nşr. Leonard Louisan, Tahran.
• Vâsfî, M. (1349-50). Bedâyiʻü’l-Vekâyiʻ Nşr. Alexsandro Beldrof, Tahran.
• Velî, N. (1369). Külliyât-i Eşʻâr-i Şâh Nimetullâh Velî, Nşr. Cevâd Nûrbahş, Tahran.
• Wilber, D. N. ve Golombag, L. (1374). Miʻmârî-i Tîmûrî Der İrân ve Tûrân, Çev. Kerâmetullâh Efser ve Muhammed Yusuf Keyânî, Tahran.
• Yârşâtır, İ. (1334). Şiʻr-i Fârsî der Ahd-i Şâhruh, Tahran.