III. Murat Döneminde Mali Buhranların Toplumsal Suçlar Üzerindeki Etkileri

Yıl 2018, Sayı: 6, 53 - 87, 25.11.2019

Savaş Yılmaz

Öz

III.
MURAT DÖNEMİNDE YAŞANAN MALÎ BUHRANLARIN TOPLUMSAL SUÇLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Savaş
Yılmaz *

                                             
ORCID: 0000-0002-6979-6495

 

Öz

            III.
Murat döneminde Osmanlı Devleti’nin hem uluslararası gelişmelerden hem de iç
piyasalardan kaynaklanan sebeplerden malî yapısı menfî yönden etkilenmişti.
Coğrafî keşiflerin sonunda yeni kıtaların bulunması, yeni kıtalarda bulunan
değerli madenlerin (altın, gümüş gibi) Avrupa’ya götürülmesi, Avrupa’dan
Osmanlı Devleti’ne ucuz ve bol miktarda bu madenlerin getirilmesi, Akdeniz
limanlarının önemini kaybetmesi, Asya ülkelerine Osmanlı Devletin’den çok
miktarda değerli madenlerin çıkarılması, Osmanlı–İran ve Osmanlı–Avusturya
savaşlarının uzun sürmesi, Kuzey Afrika’da Portekiz ve İspanyollarla denizlerde
girişilen savaşlarda başarılı olunamaması gibi gelişmelerin, Osmanlı malî
yapısı üzerinde ki baskıları toplumsal olaylara yol açmıştı. Uluslararasındaki
bu gelişmelerin yanı sıra Osmanlı Devletin’de XVI. yüzyılın ikinci yarısında nüfusun
artması, kırsaldan şehirlere nüfus muhaceratının artarak devam etmesi, tarım
arazilerinin boz kalması, tebaadan ağır vergilerin toplanması, asker sayısının
artması ve buna bağlı olarak askerî harcamaların artması, timar sisteminin
bozulması gibi sebepler Osmanlı Devletin’de ilk defa büyük çapta tağşişin
yapılmasına sebep olmuştu. Osmanlı Devletin’de akçenin değer kaybetmesi ile ilk
defa büyük çapta devalüasyonun 1586 yılında yaşanması, toplumun huzuru ve
refahı üzerinde menfî tesirler meydana getirmişti.

XVI. yüzyılın ikinci yarısında malî yapının
bozulmasıyla beraber toplumsal suçlarda da artışlar yaşanmıştı. Toplumsal huzurun
sağlanmasına yönelik her ne kadar merkezî yönetim bazı tedbirler almış olsa da
tebaanın ekonomik durumu zayıflamıştı. Bu bağlamda Divân-ı Hümâyûna, tebaanın
en çok hangi suçlardan dolayı arz-i haller sunduğu ile malî yapının toplumsal
suçlar üzerindeki etkilerinin mühimme defterlerine göre araştırılması gerekmişti.

Anahtar Kelimeler:
Osmanlı Devleti, III. Murat, Tebaa, Malî Yapı, Vergiler, Tağşiş, Suçlar

Abstract

---

*
       Dr, E-Posta:
[e-mail]

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, III. Murat

Kaynakça

• ARŞİV BELGELERİ
• BOA, MD 23: 2, 38, 39, 42, 39, 54, 77, 87, 133, 150, 185, 195, 196, 198, 259, 264, 607, 622, 629, 666.
• BOA, MD 24: 28, 41, 45, 59, 87, 99, 135, 195, 283.
• BOA, MD 25: 155, 176, 224, 297,
• BOA, MD 26: 15, 87, 133, 197.
• BOA, MD 27: 288, 291, 314, 318, 322, 328, 323, 335, 339.
• BOA, MD 47: 4, 8, 10, 31, 36, 52, 72, 76, 131, 132, 203, 207.
• BOA, MD 48: 12, 15, 62, 63, 87, 171, 172, 133, 367.
• BOA, MD 49: 173.
• BOA, MD 51: 52, 59, 82, 95.
• BOA, MD 54: 78.
• BOA, MD 69: 1, 12-2, 16-3, 27-1, 50-1, 59-1, 65-2, 66-2, 92-1, 94-3, 119-2, 136.
• BOA, MD 70: 6, 7, 13, 18, 19, 32, 47, 61, 164, 198, 199.
• BOA, MD 71: 1, 13, 31, 39, 69, 77, 112.
• BOA, MD 72: 13, 208, 266.
• BOA, MD 73: 217, 249, 327.
• ÂLÎ, G. M., (2015), Siyaset Sanatı Nushatü’s – Selâtin, Hazırlayan: Faris Çerçi, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• TETKİK ESERLER
• BARKAN, Ö. L. (2000). Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Tetkikler – Makaleler, İstanbul Üniversitesi Rektörlük Yayınları, Yayına Hazırlayan: Hüseyin Özdeğer), İstanbul.
• BOSTAN, H., (2002)., XV – XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, TTK Yayınları, Ankara.
• CAN, Ç., VD., (2003)., “Osmanlı Tarihinde Vergi İsyanları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, Isparta, ss. 1-32.
• DAŞCIOĞLU, K., (2007)., İskân, Suç ve Ceza Osmanlı’da Sürgün, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• DEMİRCİ, S., VD., (2012), Osmanlı Türkiyesi’nde Eşkıya , Devlet Ve Siyaset, Yalın Yayıncılık, İstanbul.
• EKREM, E., (2006)., “Osmanlı Para Sistemi ve Tağşiş Politikası: Dönemsel Bir Analiz”, Bankacılar Dergisi, Sayı 56, ss. 10-27.
• İNALCIK, H., (2000)., Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300–1600), Çeviren, Halil Berktay, Cilt 1, Eren Yayınları, İstanbul.
• KALELİ, H., (2002)., “Osmanlı Madeni Para Rejiminde Enflasyona Yol Açması Bakımından Tağşişler ve Sebepleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, C. 7, S. 2, Isparta, ss. 189-206.
• KARTA, N., (2018)., “Kuruluştan Tanzimat’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Para Kredi ve Faiz Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Jasss, Sayı: 69, ss. 381-395.
• KARAMURSEL, Z., (1989)., Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler, TTK Yayınları, Ankara.
• KAZICI, Z., (2006)., Osmanlı’da Yerel Yönetim (İhtisab Müessesesi), Bilge Yayıncılık, İstanbul.
• KAZICI, Z., (2011)., İslâm Medeniyeti Ve Müesseseleri Tarihi, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, IX. Baskı, İstanbul.
• ODABAŞI, F., (2013)., “Koçi Bey Risalesi’nin Sosyolojik Analizi”, Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı 14, İstanbul, ss. 233-272.
• ÖZ, M., (2010)., Kanun-ı Kadîmin Peşinde Osmanlı’da “Çözülme” ve Gelenekçi Yorumlar, Dergâh Yayınları, IV. Baskı, İstanbul.
• ÖZ, M., (1997)., “XVI. Yüzyıl Anadolusu’nda Köylülerin Vergi Yükü Ve Geçim Durumu Hakkında Bir Araştırma”, Osmanlı Araştırmaları XVII, İstanbul, ss. 76–90.
• ÖZTÜRK, M., (1999)., “Osmanlı Para Politikası”, XIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt III, Kısım III, Ankara, ss. 1593–1604.
• PAKALIN, M., Z., (1946)., Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I. II. III., M.E.B Yayınları., İstanbul.
• PAMUK, Ş., (2017)., Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• PAŞA, M.N., (1992)., Netayic Ül–Vukuat Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, Sadeleştiren: Neşet Çağatay, C. I–II., T.T.K Yayınları, Ankara.
• SÂMİ, Ş., (1995)., Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• SALOMON, S.,(1994)., Sultanlar Kentine Yolculuk (1578-1581), Çev.; Türkis Noyan, Kitap Yayınevi, II. Baskı, İstanbul.
• TABAKOĞLU, A., (1943)., “Osmanlı Ekonomisinde Fiyat Denetimi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 43, İstanbul, ss. 111-150.
• UZUNÇARŞILI, İ. H., (2011)., Osmanlı Tarihi, Cilt III., Kısım II., Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• ÜNAL, M. A. (2012). Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• YILMAZ, S. (2017)., III. Murat Döneminde Divân-ı Hümâyûn Gündeminde Osmanlı Köyü ve Köylüsü, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• YILMAZ, S. (2018)., “III. Murat Döneminde Anadolu ve Rumeli’deki Eyaletlerdeki Örnekler Işığında Reaya, Arasındaki Sorunların Divan-ı Hümâyûna Yansımaları Üzerine Değerlendirmeler”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. V, s. 17, ss. 260-276.
• YILMAZ, S. (2018)., “III. Murat Döneminde Anadolu ve Rumeli Eyaletlerindeki Kadı ve Naiblerin Değerlendirilmesi”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, C. V, s. 18, ss. 420-441.