Karanlıktan Aydınlığa: Ömer Seyfettin’in Şiirlerinde Renkler

Yıl 2021, Sayı: 11 / Ömer Seyfettin Anı Sayısı, 47 - 80, 20.07.2021

Mehmet Onur Hasdedeoğlu

Öz

İnsanoğlunun çevresini kavramasında en önemli faktörlerden biri renklerdir. Renklerin insan kavrayışına fiziksel etkilerinin yanı sıra psikolojik etkileri de söz konusudur. Bu sebeple insanoğlu dünyayı kavradığı renklere tarih boyunca farklı farklı anlamlar da yüklemiş, diğer bir deyişle renkleri semboller haline getirerek soyut kavramları da soyutlaştırmaya gayret etmiştir. Farklı milletler tarih boyunca kendi dünya algılarının, coğrafyalarının, ideallerinin bir sonucu olarak aynı renklere farklı anlamlar da yüklemişlerdir. Toplumun bir yansıması olarak edebiyat da renklerin ihtiva ettiği sembolik anlamlardan sıklıkla faydalanır. Tarih boyunca sanatçılar renklerin sembolik anlamlarını kullanmak suretiyle soyut kavramları somutlaştırma metodunu çokça kullanmışlardır. Başlangıcından günümüze kadar Türk edebiyatında renklere sembolik birtakım anlamlar yüklenmiş olduğu görülür. Orhun Yazıtlarından başlayarak, yüzyıllar boyunca Türk edebiyatında kullanılan renkler dikkatli biçimde incelendiğinde, Türk toplumunun tarih boyunca renklere yükledikleri anlamların sosyolojik arka planı açık bir biçimde görülür. Ömer Seyfettin, otuz altı yıllık kısacık ömründe kaleme aldığı hikâyeleri ile Türk hikâyeciliğinin önemli köşe taşlarından birini teşkil eder. 1911’de Genç Kalemler’de yayımlanan Yeni Lisan makalesi, Tanzimat döneminde başlayan dilde sadeleşme hareketinin ilk gerçek yol haritası niteliğindedir. Bu makalenin dışında yazdığı onlarca makale ile bir yandan Türk edebiyatının genel problemlerini dile getiren Ömer Seyfettin, öte yandan Türkçülük düşüncesi ışığında milli kimlik oluşumuna da önemli katkılar sağlamış bir aydındır. Nesir türünde büyük başarılara imza atmasına karşılık, Ömer Seyfettin edebiyat dünyasına şiir ile dâhil olmuştur. Şiirlerinde hikâye türünde gösterdiği başarıdan uzak olan ve bu türde herhangi bir iddia taşımayan sanatçı, hayatının sonuna kadar şiir yazmaya ve yayımlamaya da devam etmiştir. Onun şiir külliyatı dikkatli biçimde gözden geçirildiğinde, şiirlerinde kullandığı renklerin pek çok kez sembolik anlamlar ihtiva ettiği görülür. Bu çalışmada Ömer Seyfettin’in şiirlerinde kullandığı renkler merkeze alınarak, onun renklere yüklediği anlamlar ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, şiir, renk, milli edebiyat

Kaynakça

• Alangu, Tahir, Ömer Seyfettin Ülkücü Bir Yazarın Romanı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
• Argunşah, Hülya, “Sunuş”, Bütün Eserleri Şiirler, Mensur Şiirler, Fıkralar, Hatıralar, Mektuplar, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2000, s. 5-16.
• Bingöl, Necdet, "Hâşim'in Şiirinde Renkler". Türkoloji Dergisi, C. 5, 1973, s. 55-91.
• Börklü, Jale Gülgen, “Ömer Seyfettin’in Şiirlerinde ‘Ben’”, Sonsuza Uzanan Ses: Ömer Seyfettin, Haz: Hülya Argunşah vd., İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020, s. 207-227.
• Genç, Reşat, “Türk İnanışları ile Millî Geleneklerinde Renkler ve Sarı-Kırmızı-Yeşil”. Erdem, C. 9, S. 27, 1997, s. 1075-1110.
• Kanter, M. Fatih, “Ömer Seyfettin’in Şiirlerinde Millî Bilincin Göstergeleri”, Hece Özel Sayı Hikâyenin Türkçe Sesi Ömer Seyfettin, S. 265, İstanbul: Hece Yayınları, s. 283-304.
• Mert, Necati, Ömer Seyfettin İslamcı, Milliyetçi, Modernist Bir Yazar, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004.
• Ömer Seyfettin, Bütün Eserleri Şiirler, Mensur Şiirler, Fıkralar, Hatıralar, Mektuplar, Haz. Hülya Argunşah, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2000.
• Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri, Haz. Nazım Hikmet Polat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Öztürk, Şükrü, Türk Kültüründe Renk Kavramı ve Renklerin Maddi Kültür Unsurlarına Yansıması, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2015, s. 12.
• Seyidov, Mireli, “Gök, Ak ve Kara Renklerinin Eski İnançlarla Alakası”. Çev. Dr. Orhan Yavuz, Türk Dünyası Araştırmaları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı Yay., 1988, s. 33-52.
• Tansel, Fevziye Abdullah, Ömer Seyfeddin’in Şiirleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1972.
• Uşaklıgil, Halid Ziya, Mai ve Siyah, Haz: Enfel Doğan, İstanbul: Özgür Yayınları, 2008
• Yeşilyurt, Şamil, “Ömer Seyfettin’in Şiirlerinde Anlam Evreni”, Ömer Seyfettin, Haz. Hülya Eraydın Argunşah, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2020, s. 171-180.