Ölümlülük ve Ölümsüzlük Stratejileri Bakımından Ömer Seyfettin Hikâyelerinde Kesilmiş/Parçalanmış Ölü Bedenler

Yıl 2021, Sayı: 11 / Ömer Seyfettin Anı Sayısı, 257 - 273, 20.07.2021

Duygu Oylubaş Katfar

Öz

Beden, insanın fiziksel değişimini biriktiren ve bu değişimin etki alanında toplumsal süreçlere bağlanan bir bellektir. Bu belleğin ilk olarak edebiyatta tuttuğu kayıt, destan gibi tarihî metinlerle sağlanmıştır. Tarihî metinlerde eylemlilik ve kendilik bilinci hem toplumun uyarılmışlık düzeyi ile oluşur hem de onu etkiler. Bu nedenle milletin savaş travmaları ve sonrasında biyolojik varlıklarının devamı adına aleksimiti görülme riskine karşılık iç görü taşıyan anlatıcıların/yazarların rolü anlam kazanır. Böylece edebî metinler ve sosyoloji alanı birlikte düşünülür. Ölüm sosyolojisine kaynaklık eden tarihî belgelerden ve hatıralardan esinlenen Ömer Seyfettin, bazı hikâyelerinde geçmişten şimdiyi anlayan ve destanlardan kendi dönemine denk düşen kaybetme-eksiklik örneklerine odaklanmaktadır. Bu, kazı çalışmalarından insanlık hakkında bilgi edinmeye benzer bir antropolog üslubu gibidir. Ömer Seyfettin’in hayatın merkezini bedenin fizyolojisinden ibaret olmaktan çıkaran anlatılar kurması ve buna rağmen şiddet unsurlarını hikâye düzleminde çokça kullanması üzerine düşünülmelidir. O, bu kadar şiddet içeriğini sadece çağının getirdiği savaş ortamından hareketle yazmış olamaz. Hatıralarına bakılırsa tasvirleri hikâyelerindeki gibi canlı değildir. Yazarın bedene bakışı sosyo-kültürel belirleyicilerle alakalıdır. Kolektif duygu sosyal düzen sağlar. ‘Anomie’ önlenmeye çalışılır ve ontolojik güvenlik duygusu sarsılmaz. Hatta ölüme karşı korkusuzluk da söz konusu olabilir. Böylece Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde ‘tek vücut olma’ vurgusu sembolik anlamda değer kazanır. Bu sebeple çalışmada hikâyelerindeki parçalanmış bedenlere dikkat çekilmek istenmiştir. Özellikle savaşta dekapitasyon yani kelle alıcı gücün engellenmesinin ruhsallaştırıldığı görülür. Milliyetçiliğin, ölümsüzlük stratejilerinden biri olması da bu anlatıları desteklemektedir. Çalışmada “Başını Vermeyen Şehit” odağında Ömer Seyfettin hikâyelerinden hareketle mimetik kriz döngüsü olarak savaşmanın özerklik kazanma ve kimlik koruma vazifeleri ele alınmaya çalışılacaktır. Bu sebeple hikâyelerdeki kesilmiş bedenler sosyolojik bir yaklaşımla değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

ömer seyfettin, ölü bedenler, hikaye, ölüm sosyoloji

Ölümlülük ve Ölümsüzlük Stratejileri Bakımından Ömer Seyfettin Hikâyelerinde Kesilmiş/Parçalanmış Ölü Bedenler

Öz

Beden, insanın fiziksel değişimini biriktiren ve bu değişimin etki alanında toplumsal süreçlere bağlanan bir bellektir. Bu belleğin ilk olarak edebiyatta tuttuğu kayıt, destan gibi tarihî metinlerle sağlanmıştır. Tarihî metinlerde eylemlilik ve kendilik bilinci hem toplumun uyarılmışlık düzeyi ile oluşur hem de onu etkiler. Bu nedenle milletin savaş travmaları ve sonrasında biyolojik varlıklarının devamı adına aleksimiti görülme riskine karşılık iç görü taşıyan anlatıcıların/yazarların rolü anlam kazanır. Böylece edebî metinler ve sosyoloji alanı birlikte düşünülür.
Ölüm sosyolojisine kaynaklık eden tarihî belgelerden ve hatıralardan esinlenen Ömer Seyfettin, bazı hikâyelerinde geçmişten şimdiyi anlayan ve destanlardan kendi dönemine denk düşen kaybetme-eksiklik örneklerine odaklanmaktadır. Bu, kazı çalışmalarından insanlık hakkında bilgi edinmeye benzer bir antropolog üslubu gibidir. Ömer Seyfettin’in hayatın merkezini bedenin fizyolojisinden ibaret olmaktan çıkaran anlatılar kurması ve buna rağmen şiddet unsurlarını hikâye düzleminde çokça kullanması üzerine düşünülmelidir. O, bu kadar şiddet içeriğini sadece çağının getirdiği savaş ortamından hareketle yazmış olamaz. Hatıralarına bakılırsa tasvirleri hikâyelerindeki gibi canlı değildir. Yazarın bedene bakışı sosyo-kültürel belirleyicilerle alakalıdır.
Kolektif duygu sosyal düzen sağlar. ‘Anomie’ önlenmeye çalışılır ve ontolojik güvenlik duygusu sarsılmaz. Hatta ölüme karşı korkusuzluk da söz konusu olabilir. Böylece Ömer Seyfettin’in hikâyelerinde ‘tek vücut olma’ vurgusu sembolik anlamda değer kazanır. Bu sebeple çalışmada hikâyelerindeki parçalanmış bedenlere dikkat çekilmek istenmiştir. Özellikle savaşta dekapitasyon yani kelle alıcı gücün engellenmesinin ruhsallaştırıldığı görülür. Milliyetçiliğin, ölümsüzlük stratejilerinden biri olması da bu anlatıları desteklemektedir.
Çalışmada “Başını Vermeyen Şehit” odağında Ömer Seyfettin hikâyelerinden hareketle mimetik kriz döngüsü olarak savaşmanın özerklik kazanma ve kimlik koruma vazifeleri ele alınmaya çalışılacaktır. Bu sebeple hikâyelerdeki kesilmiş bedenler sosyolojik bir yaklaşımla değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, hikâye, beden, ölüm sosyolojisi.

Kaynakça

• Argunşah, Hülya. “Ömer Seyfettin’in Tarihî Hikâyelerinde Kişileştirme”, Tarih ve Roman. İstanbul: Kesit Yayınları, 2016, s. 305-324.
• Argunşah, Hülya. Ömer Seyfettin Hikayeler 1. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Argunşah, Mustafa. Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2002.
• Arslan, Fatih. “Daemonik Arzudan Örtük Kurguya… Ömer Seyfettin’in Açaranlatı Değerleri”, Sonsuzluğa Uzanan Ses: Ömer Seyfettin. (Ed. Hülya Argunşah, Abdulah Şengül, Murat Gür) İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020, s.415-424.
• Atasü, Erendiz. Bilinçle Beden Arasındaki Uzaklık. İstanbul: Everest Yayınları, 2009.
• Balanuye, Çetin. “Beden ve Aşkınlık”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. 2008, s. 49-59.
• Bauman, Zygmunt. Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri. (Çev. Nurgül Demirdöven) İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, 2012.
• Coşan, T. Erhan. “Beyin ve Bilinç Evrimi”, Osmangazi Tıp Dergisi. S. 38 (Özel Sayı 1) 2016, s. 20-28.
• Durmuş, Mitat. Ömer Seyfettin'in Anlatılarında Kendilik Bilinci ve Öteki. Ankara: Karadeniz Dergi Yayınları, 2014.
• Foucault, Michel. Ölüm ve Labirent. (Çev. Savaş Kılıç) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, 2018.
• Gatens, Moira. İmgesel Bedenler. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2018.
• Gür, Murat. “Çağına Kapanan Gözler: Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde Toplumsal Uyku Hâli”, Ömer Seyfettin. (Haz. Hülya Eraydın Argunşah) Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2020, s. 337-346.
• Han, Byung-Chul. Şiddetin Tipolojisi. (Çev. Semih Sökmen) İstanbul: Metis Yayınları, 4. Baskı, 2020.
• Kandel, Eric R. Belleğin Peşinde, (Çev. Mehmet Doğan) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2019.
• Kaplan, Mehmet. Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 16. Baskı, 2011.
• Kara, Zülküf. “Beden Sosyolojisinden Ölüm Sosyolojisine: İnterdisipliner Bir Yaklaşım”, Beden Sosyolojisi. (Ed. Kadir Canatan), İstanbul: Açılım Kitap, 2. Baskı, 2015, s. 23-44.
• Kristeva, Julia. Korkunun Güçleri, (Çev. Nilgün Tutal) İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, 2014.
• Levinas, Emmanuel. Tanrı, Ölüm ve Zaman. (Çev. Işık Ergüden) Ankara: Dost Kitabevi, 2011.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Folklorunda Kesik Baş. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1989.
• Mendelsund, Peter. Okurken Ne Görürüz? İstanbul: Metis Yayınları, 2015.
• Ömer Seyfettin Bütün Nesirleri, (Haz. Nazım Hikmet Polat), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı, 2018.
• Salecl, Renata. Kaygı Üzerine, (Çev. Barış Engin Aksoy) İstanbul: Metis Yayınları, 2. Baskı, 2014.
• Smith, Anthony. D., Ulusların Etnik Kökeni, (Çev. Sonay Bayramoğlu, Hülya Kendir) Ankara: Dost Kitabevi, 2002.
• Şahin, Veysel. “Ömer Seyfettin’in “Başını Vermeyen Şehit” Adlı Öyküsünde Kendilik Bilinci”, Türk Dili, C. XCVI, S. 680, 2008, s111–123.
• Şengül, Abdullah. “Ömer Seyfettin’de Tarih ve Bellek”, Sonsuzluğa Uzanan Ses: Ömer Seyfettin. (Ed. Hülya Argunşah, Abdulah Şengül, Murat Gür) İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020, s. 379-393.