Ömer Seyfettin’in Dil Yazılarındaki Düşünceleri ve Yansımaları

Yıl 2021, Sayı: 11 / Ömer Seyfettin Anı Sayısı, 364 - 388, 20.07.2021

Kürşat Efe

Öz

Türkçeleşme, öz Türkçe, dilde sadeleşme denilince hemen hemen herkesin aklına hâlâ Ömer Seyfettin gelmektedir. Ömer Seyfettin, Türk dili ile ilgili yazdıklarıyla büyük dönüşümleri başlatan öncü ve yenilikçi bir kişidir. Kâşgarlı Mahmut, Ali Şir Nevai, Karamanoğlu Mehmet Bey çizgisini devam ettiren önemli bir bilgindir. Eski ve Türkçe olmayan yaygın ifadeleri kullananları “Enderuncu” olarak niteleyen yazar, Türkçeleşmiş ve Türkçe içerisinde yaygınlık kazanmış sözcüklere değil Türkçeleşmemiş yabancı sözcüklere karşı çıkmış, dilde ve edebiyatta millî benliğe dönüşü başlatan kişi olmuştur. Prof. Dr. Hülya Argunşah, Ömer Seyfettin’in bütün eserlerinin asıl biçimlerine kavuşturulması için çok emek vererek metinlerin aslına ulaşmış, yazıların genel olarak süreli yayınlarda yayımlanması, birden fazla takma isim, imza ve rumuz kullanılması gibi birçok zorlukla karşı karşıya kalmasına rağmen yazarın makale ve fıkralarını bir araya getirmiş, külliyatın üçüncü cildi olarak yayınlamıştır. Bu yazıda ise Hülya Argunşah’ın hazırladığı “Makaleler-Ömer Seyfettin” (2020) adlı titiz çalışmadan da yararlanarak yazıları tek tek gözden geçirildi, zaman dizimsel olarak bu yazılar sıralandı, yazılarda anlatılanlar açıklandı. Yazarın dille ilgili yazılarındaki düşüncelerini esas alarak yazarın tespit ve uyarılarının ne kadar dikkate alındığını, yazarın düşüncelerinin bugünkü Türkçe veya Türkçenin gelişimi üzerindeki etkilerini, o yıllardan bugünlere Türkçede nelerin değişip nelerin değişmediğini ve Türk dilinin bugünkü durumunu ortaya koymaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

ömer seyfettin, dil, türkçe

Ömer Seyfettin’in Dil Yazılarındaki Düşünceleri ve Yansımaları

Öz

Türkçeleşme, öz Türkçe, dilde sadeleşme denilince hemen hemen herkesin aklına hâlâ Ömer Seyfettin gelmektedir. Ömer Seyfettin, Türk dili ile ilgili yazdıklarıyla büyük dönüşümleri başlatan öncü ve yenilikçi bir kişidir. Kâşgarlı Mahmut, Ali Şir Nevai, Karamanoğlu Mehmet Bey çizgisini devam ettiren önemli bir bilgindir. Eski ve Türkçe olmayan yaygın ifadeleri kullananları “Enderuncu” olarak niteleyen yazar, Türkçeleşmiş ve Türkçe içerisinde yaygınlık kazanmış sözcüklere değil Türkçeleşmemiş yabancı sözcüklere karşı çıkmış, dilde ve edebiyatta millî benliğe dönüşü başlatan kişi olmuştur. Prof. Dr. Hülya Argunşah, Ömer Seyfettin’in bütün eserlerinin asıl biçimlerine kavuşturulması için çok emek vererek metinlerin aslına ulaşmış, yazıların genel olarak süreli yayınlarda yayımlanması, birden fazla takma isim, imza ve rumuz kullanılması gibi birçok zorlukla karşı karşıya kalmasına rağmen yazarın makale ve fıkralarını bir araya getirmiş, külliyatın üçüncü cildi olarak yayınlamıştır. Bu yazıda ise Hülya Argunşah’ın hazırladığı “Makaleler-Ömer Seyfettin” (2020) adlı titiz çalışmadan da yararlanarak yazıları tek tek gözden geçirildi, zaman dizimsel olarak bu yazılar sıralandı, yazılarda anlatılanlar açıklandı. Yazarın dille ilgili yazılarındaki düşüncelerini esas alarak yazarın tespit ve uyarılarının ne kadar dikkate alındığını, yazarın düşüncelerinin bugünkü Türkçe veya Türkçenin gelişimi üzerindeki etkilerini, o yıllardan bugünlere Türkçede nelerin değişip nelerin değişmediğini ve Türk dilinin bugünkü durumunu ortaya koymaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, Türkçe, sade dil, Türkçeleştirme, dil etkileşimi.

Kaynakça

• Arai, Masami (1994). Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, (Çeviren Tansel Demirel), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (1992): Atatürk ve Türk Dili - Belgeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Orkun, Hüseyin Namık (1977). Türkçülüğün Tarihi, İstanbul: Köymen Yayınları.
• Öksüz, Yusuf Ziya (1995). Türkçenin Sadeleşme Tarihi, Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2106). Bütün Nesirleri (Fıkralar, Makaleler, Mektuplar ve Çeviriler), (Haz. Nazım Hikmet Polat), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2016). Balkan Harbi Hatıraları, (Hazırlayan: Tahsin Yıldırım), (3. bsk.), İstanbul: DBY Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2020). Hikâyeler I (Hazırlayan: Hülya Argunşah), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2020). Hikâyeler II (Hazırlayan: Hülya Argunşah), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ömer Seyfettin (2020). Makaleler (Hazırlayan: Hülya Argunşah), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ünaydın, Ruşen Eşref (1918). Diyorlar ki, İstanbul: Dersaadet: Kanaat Matbaası.