Akademik Bilgi Üretimi ve Etik

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 78 - 93, 26.10.2017

Mehmet Ali Akkaya , Zarife Yıldırım

Öz

Akademik
dünyanın üyesi olan akademisyenlerin en temel görevi bilimin ilerlemesi,
gelişmesi ve bir sonraki çalışmalara yol göstermesi için bilimsel bilgi
üretmektir. Akademik camiada üretilen bilginin niteliğine ilişkin bir
değerlendirme yapılırken dikkate alınan temel ölçütlerden biri de bilginin
üretimi sürecinde etik kurallara uyulup uyulmadığıdır. Etik kurallar, toplumsal
hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde bir takım düzensizliklere ve
aksaklıklara neden olabilen değerlerdir. Akademisyenlerin çalışmalarını
yürütürken etik kuralları göz ardı etmeden bu kurallar çerçevesinde hareket
etmeleri, bilimin gelişerek ilerlemesi açısından son derece önemlidir. Akademik
bilgi üretiminde, etik dışı davranışların pek çok nedeni ve çeşidi vardır.
Günümüzde teknoloji dünyasında yaşanan yeniliklerle birlikte, bilgi hemen her
ortamdan kolaylıkla erişilir hale gelmiştir. Bilgi ve bilim dünyasını büyüten
ve değerini arttıran bu değişim diğer yandan bilimsel yayınlarda etik
kuralların daha kolay göz ardı edilmesine neden olmaktadır.

                Bu çalışmada; son dönemde hemen her disipline ilişkin
literatürde geniş bir çalışma alanı olarak yer edinen akademik etik kavramının
bilimsel bakış açısı ile ele alınması amaçlanmıştır. Çalışmanın amacı
doğrultusunda, akademik bilgi üretiminde etik dışı davranışların neler olduğu
belirtilmiştir. Özellikle akademisyenlerin bu davranışlardan kaçınmalarının
önemine değinilerek bu konuda farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır. Bilimsel
araştırma yöntemlerinden betimleme yönteminin kullanıldığı araştırmada, ilk
olarak akademik/bilimsel bilginin ne olduğu tanımlanarak akademik bilgi
üretiminin nasıl olması, uğraş alanı bilgi ve bilim olan akademisyenlerin
akademik bilginin üretiminde nelere dikkat etmesi gerektiği üzerinde
durulmuştur. Akademik bilgi üretimi ve akademisyenlerin etik davranışları
üzerine yapılmış çalışmaları temel alan literatüre dayalı yapılan bu çalışmada,
elde edilen bilgiler doğrultusunda akademik bilgi üretimi sürecinde etik
ihlallerden kaçınmak için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Etik, Akademik Etik, Bilgi Etiği, Bilgi Üretimi Etiği

Kaynakça

• Academic Misconduct. (t.y.). 28 Temmuz 2017 tarihinde http://sa.berkeley.edu/conduct/integrity/definition adresinden erişildi.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E. (2010) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Aydın, İ. P. (2001). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Ersoy, A. ve Özden, M. (2011). Öğretmen adaylarının ödevlerinde internetten intihal yapmalarında öğretim elemanının rolüne ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 10(2), 608-619.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (2014). 5 Ağustos 2017 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.5846-20141212.pdf adresinden erişildi.
• Finnis, J. (1983) Fundamentals of Ethics. Washington: Georgetown University Press.
• Geyik, M. ve Barca, M. (2006). Etkin bilgi üretimi için örgütler nasıl tasarlanmalıdır?. 22 Haziran 2011 tarihinde http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/10-02.pdf adresinden erişildi.
• İnci, O. (2009). Bilimsel yayın etiği ilkeleri, yanıltmalar, yanıltmaları önlemeye yönelik öneriler. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık. Türk Tıp Dizini. 69-90.
• Krogh, G. V., Ichijo, K. ve Nonaka, I. (2002). Bilgi üretimi. G. Güney (Çev.). İstanbul: Dışbank Yayınları.
• Kuçuradi, İ. (2007). Etik ve “etikler”. Türkiye Mühendislik Haberleri. S: 423, 203/1.
• Malhotra, Y. (2005). Integrating knowledge management tchnologies in organizational business processes: Getting real time enterprises to deliver real business performance. Journal of Knowledge Management, 5(1), 7-28.
• Resnik, D. B. (2015). What is ethics in research & why is it important?. 28 Temmuz 2017 tarihinde www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/whatis adresinden erişildi.
• Ruacan, Ş. (2009). Türkiye’de bir etik serüveni: Doçentlik sınavı etik komisyonu. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık. Türk Tıp Dizini. 41-44.
• TBMM (2014). Yasama Dönemi 24, Yasama Yılı 5, Sıra Sayısı: 651. 15 Ağustos 2017 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss651.pdf adresinden erişildi.
• TÜBİTAK (2006). Bilimsel dergilere gönderilen makalelerde dikkat edilmesi gereken noktalar. 1 Ağustos 2017 tarihinde http://journals.tubitak.gov.tr/genel/brosur.pdf adresinden erişildi
• Türk Dil Kurumu (2017). 11 Haziran 2017 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Türkiye Bilimler Akademisi Bilim Etiği Komitesi. (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunlar. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Uçak, N. Ö. (2012). Öğrencilerin intihal algısı. Ö. Külcü, T. Çakmak ve N. Özel (Yay. Haz.) Prof. Dr. Gülbün Baydur’a Armağan içinde (173-182). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Uçak, N. Ö. ve Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk Kütüphaneciliği 22(2), 187-204. Yükseköğretim Kurulu (1982). 5 Ağustos 2017 tarihinde http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17706 adresinden erişildi.
• Zaim, H. (2005). Bilginin artan önemi ve bilgi yönetimi. İstanbul: İşaret Yayınları.