OSMANLI DEVLETİ’NDE TAŞRADA MUHTARLIK TEŞKİLATININ KURULUŞU: BOLU ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 14, 93 - 108, 29.04.2022

Mehmet Süme

https://doi.org/10.31765/karen.1013876

Cited By: 1

Öz

II. Mahmut (1808-1839) iktisadi, askeri, idari, hukuki, eğitim ve sosyal alanlarda bir dizi yenilikler yapmıştır. Bu yeniliklerin birçoğunun en karakteristik özelliği alanlarında ilk olmalarıdır. Bu ilklerden biri de Osmanlı ülkesinde muhtarlık teşkilatının kurulmasıdır. Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar köy mahalle idaresinden imamlar sorumluydu. Muhtarlık teşkilatı ilk kez 1829’da İstanbul’da kuruldu. Bu uygulama taşrada ise ilk kez Kastamonu’da gerçekleştirilmiştir. Kastamonu sancağı mütesellimi Dede Mustafa Ağa İstanbul’daki muhtarlık uygulamasını örnek alarak 1833 yılında taşradaki ilk muhtarlık uygulamasını başlatmıştır. Dede Mustafa Ağa Kastamonu’da yaptığı çalışmaları ve elde ettiği sonuçları bir rapor haline getirerek İstanbul’a sunmuştur. Dönemin padişahı II. Mahmud bu uygulamadan memnun kalmış ülke genelinde muhtarlık teşkilatın ihdas edilmesini istemiştir.
Bolu bu dönemde Kastamonu Eyaletine bağlı bir sancak statüsündeydi. Dolayısıyla Bolu taşrada Kastamonu ile birlikte muhtarlık teşkilatının ilk kurulduğu beldelerden biridir. Bolu sancağında seçilen muhtarların isimleri 19 Haziran 1834 tarihi itibarıyla İstanbul’a bildirilmiştir. Bu çalışmada Bolu’da muhtarlık teşkilatının kuruluşu anlatılarak teşkilatın taşrada kuruluşuna ilişkin bilgiler verilmeye çalışılacaktır. Ayrıca muhtarlık teşkilatının taşrada kuruluşuna ilişkin Anadolu ve Rumeli’deki uygulamalarından, örnekler verilerek konuya ilişkin farklı yaklaşımlar bir karara bağlanmaya çalışılmıştır. Benzer bir husus gayrimüslim mahallelerindeki kocabaşı veya kethüda seçimi için de geçerlidir.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Kastamonu, Muhtarlık, Kahya, Kocabaşı

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)**
• Kitap ve Makaleler Akyıldız, Ali (2006a), “Türkiye’de Muhtarlik Teşkilâtinin Kuruluşu ve Gelişimine Genel Bir Bakiş” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 14, 11-30.
• Akyıldız, Ali (2006b). “Muhtar” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, s. 51-53.
• Atam, Şenay, (2013) “1834 Yılında Tokat’ta Mahalle Yapılanması ve Muhtarlık Teşkilâtının Kurulması”, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Volume 6 Issue 2, p. 73-90.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi (2010), (Hazırlayan: Yusuf İhsan Genç vd.) İstanbul: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Çadırcı, Musa (1970), “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir İnceleme” Belleten, C.XXXIV/135, s. 409-419.
• Devellioğlu, Ferit (1984), Osmanlıca -Türkçe Ansiklöpedik Lügat, Ankara: Aydın Kitapevi
• Ercoşkun, Tülay (2012), “Osmanlı Devleti’nde Muhtarlık Kurumunun İşleyişine İlişkin Düzenlemeler ve Gözlemler” Bilig 6, 132-154
• Ergenç, Özer (2012),Osmanlı Tarihi Yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Güneş, Mehmet ( 2014). Osmanlı Döneminde Muhtarlık ve İhtiyar Meclisi (1829-1871). İstanbul: Kitabevi
• Hayta, Necdet ve Uğur, Ünal ( 2005), Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri, Ankara: Gazi Kitapevi. İşleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1962), Bolu İli. 1-32
• Ortaylı, İlber (2000), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). Ankara: TTK Yayınları.
• Süme, Mehmet (2018), “Muhtarlık Teşkilatının Kuruluşu ve Develi’de İlk Muhtarlık Seçimi” 1. Uluslararası Develi-Aşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresi 4-6 Ekim Develi, 29-39.
• Topal, Nevzat (2017), “Aksaray Sancağı Mahalle ve Köy İdarelerinde Muhtarlık Teşkilatının Kurulması (1835)” Gaziantep University Journal of Social Sciences, 524-535. ----------------------------------------------------------- ** Arşiv belge numaraları metinde verilmiştir.