İNÖNÜ MAĞARASI KALKOLİTİK ÇAĞ ÇAN GÖVDELİ ÇANAKLARI ÜZERİNE GÖZLEMLER

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 209 - 220, 31.12.2024

Burak Kader , Hamza Ekmen

https://doi.org/10.70819/kares.1554297

Öz

Zonguldak ili, Ereğli ilçesi sınırları içinde yer alan İnönü Mağarası’nda 2017 yılından itibaren yapılan kazılarda, bölgenin hakkında çok az şey bilinen dip tarihi hakkında önemli verilere ulaşılmıştır. Mağarada yapılan kazılarda tespit edilen Kalkolitik Çağ’dan Orta Çağ’a kadar uzanan yerleşim evreleri Zonguldak’ın oldukça zengin ve özgün bir içeriğe sahip olan uzunca bir geçmişine ait kanıtlar sunmuştur. Mağaranın ilk sakinlerine ait olan V. tabaka bulguları, günümüzden yaklaşık 6300 yıl önce mağaranın ilk kez iskân edildiğini göstermiştir. Bu tabakada bulunan süs eşyaları, mağara sakinlerinin Balkan kültürleri ile yakın ilişkiler içerisinde olduklarının izlerini ortaya koymuştur. Ancak çanak çömleklerin analojik değerlendirmesi kap üretiminde ve form çeşitliliğinde yerel unsurların ön planda olduğunu göstermiştir. Bu çalışma kapsamında incelenen çan gövdeli çanaklar bölgeler arası ilişkilere ışık tutabilecek az sayıda kap formlarından biridir. Balkanlarda, Kıyı Ege ve Adalar’da Kalkolitik Çağ yerleşimlerinden bildiğimiz çan gövdeli çanaklardan bazılarının üzerinde yine dönemin modasına uygun olarak mat beyaz boya bezeme unsurları göze çarpmaktadır. Bu çalışmada söz konusu formun genel özellikleri, bölgeler arası ilişkiler açısından önemi ve mat boya bezemeli örneklerle ilişkisi açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İnönü Mağarası, Kalkolitik çağ, Çan gövdeli çanak, Mat beyaz boya bezeme

OBSERVATIONS ON İNÖNÜ CAVE CHALCOLITHIC AGE BELL-SHAPED BOWLS

Öz

In the excavations carried out since 2017 in İnönü Cave, located within the borders of Ereğli district of Zonguldak province, important information has been obtained about the deep history of the region, about which very little is known. The settlement phases from the Chalcolithic Age to the Middle Ages, identified in the excavations carried out in the cave, provided information about the long history of Zonguldak, which has a very rich and original content. The findings of the first inhabitants of the cave, level V, showed that the cave was first inhabited approximately 6300 years ago. The ornaments found in this level revealed traces of the cave inhabitants having close relations with the Balkan cultures. However, the analogical evaluation of the pottery showed that local elements were at the forefront in the production of vessels and the variety of forms. The bell-bodied bowls examined within the scope of this study are one of the few vessel forms that can shed light on interregional relations. Some of the bell-bodied bowls we know from the Chalcolithic Age settlements in the Balkans, the Coastal Aegean and the Islands are decorated with matt white paint elements in accordance with the fashion of the period. In this study, the general characteristics of the form in question, its importance in terms of interregional relation, and its relation with examples of matt paint decoration will be explained.

Anahtar Kelimeler

İnönü Cave, Chalcolithic age, Bell-shaped bowl, Matt white paint decoration

Kaynakça

• 1. Kitaplar
• Alkım, U. Bahadır vd. İkiztepe I, Birinci ve İkinci Dönem Kazıları (1974- 1975). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
• Bilgi, Önder. Anadolu'da İnsan Görüntüleri, Klasik Çağ Öncesi. İstanbul: Mas Matbaacılık, 2012.
• Hood, S vd. Excavations In Chios 1938-1955: Prehistoric Emporio And Ayio Gala. Volume I. Oxford: British School at Athens, 1981.
• Voinea, V. M. Ceramica Complexului Cultural Gumelniţa - Karanovo VI. Fazele A1 şi A2. Valentina Voinea.- Constanţa: Ex Ponto, 2005.
• 2. Kitap Bölümleri
• Dimitrov, Kalin. “Submerged Prehistoric Settlements along the South Bulgarian Black Sea Coast”. Preshictoric Mining And Metallurgy At The Southeast Bulgarian Black Sea Coast. ed. R. Krauss. 185-246. Tübingen: Tübingen University Press, 2020.
• Efe, Turan. “The Settlement, its Architecture and Pottery”. The Salvage Excavations at Orman Fidanlığı A Chalcolithic Site in Inland Northwestern Anatolia. 1-26. İstanbul: TASK Vakfı Yayınları, 2001.
• Efe, Turan. “Yassıkaya, an Early Bronze Age Site near Heraclea Pontica (Kdz Ereğli) on the Black Sea Coast”. Zwischen Karpaten und Ägäis. Neolithikum und ältere Bronzezeit. Gedenkschrift für Viera Němejcová-Pavúková. ed. B. Hänsel - E. Studeníková. 27-37. Berlin: Internationale Archäologie, Studia honoraria Bd. 21, 2004.
• Ekmen, F. Gülden - Ekmen, Hamza. “Karadeniz Ereğli (Heracleia Pontika) ve Çevresinin MÖ 5000-1000 Yıllarına Dair Yeni Veriler”. Anadolu Coğrafyasında Görülen Arkeolojik, Sanatsal ve Kültürel Faaliyetler. ed. U. Elyiğit. 64-108. İstanbul: Eğitim Yayınevi, 2021.
• Ekmen, F. Gülden. “Notes on the 5th Millennium BC of the Western Black Sea Region: Idols from İnönü Cave”. Metallurgica Anatolica, Festschrift für Ünsal Yalçın anlässlich seines 65. Geburtstags. ed. H. Gönül Yalçın - Oliver Stegemeier. 59-66. İstanbul: Ege Yayınları, 2020.
• Ekmen, Hamza. “İnönü Mağarası’nda Bulunan Erken Tunç Çağı’na Ait Sütten İkincil Ürün Üretiminde Kullanılan Bir Çömlek Üzerine Gözlemler”. Metallurgica Anatolica, Festschrift für Ünsal Yalçın anlässlich seines 65. Geburtstags. ed. H. G. Yalçın- O. Stegemeier. 77-84. İstanbul: Ege Yayınları, 2020.
• Karauğuz, Güngör. “2004-2008 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması Işığında Zonguldak Bölgesi’nin Eskiçağ Tarihi Kronolojisi Üzerine Kısa Bir Not”. İnsan, Kimlik, Mekân Bağlamında Zonguldak Sempozyumu Bildirileri. ed. A. Efiloğlu vd. 21-30. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Mellaart, James. “The Pottery and Objects, Late Chalcolithic Pottery”. Beycesultan. ed. Seton Llyod - James Mellaart. Vol. I./71-115. London: The British Institute of Archaeology, 1962.
• Özdoğan, M. “Neolithic Sites in the Marmara Region Fikirtepe, Pendik, Yarımburgaz, Toptepe, Hoca Çeşme and Aşağı Pınar”. The Neolithic In Turkey New Excavations & New Research. ed. Mehmet Özdoğan vd. 167-269. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2013.
• Takaoğlu, Turan - Özdemir, Abdülkadir. “The Middle Chalcolithic period in the Troad: A new look from Gülpınar”. Communities In TransitionThe Circum-Aegean Area During The 5th And 4th Millennia BC. ed. Søren Dietz vd. 479-490. Oxford: Oxbow Books, 2018.
• Todorova, H. “Die Sepulkralkeramik aus den Gräbern von Durankulak”. Durankulak, Band II Die Prahistorischen Graberfelder. ed. H. Todorova. 81-116. Sofia: Deutsches Archaologisches Institut In Berlin, 2002.
• 3. Makaleler
• Boyadzhiev, K. vd. “The Late Copper Age building BII-21B at Tell Yunatsite, South Central Bulgaria”. Studia Praehistorica, 17 (2023), 133-216.
• Caymaz, Tayfun. “Yeni Veriler Işığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağ Kültürü.” Arkeoloji Dergisi, XVIII (2013), 39-112.
• Ekmen, F. Gülden vd. “Hititlerin Batı Karadeniz Bölgesinde Yaşayan Komşuları Hakkında Yeni Bulgular”. Archivum Anatolicum. 15/1 (2021), 59-96.
• Ekmen, F. Gülden. “İnönü Mağarası Kalkolitik Çağ Karnelyan Boncukları”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 38/2 (2021), 401-413.
• Ekmen, F. Gülden. “İnönü Mağarası Kazıları Işığında Kalkolitik Çağ'da Batı Karadeniz Bölgesi”. Tüba-Ar. 26 (2020), 45-64.
• Ekmen, Hamza vd. “A New Prehistoric Settlement near Heraclea Pontica on the Western Black Sea Coast, İnönü Cave”. Arkeoloji Dergisi. XXVI (2021): 23-46.
• Ekmen, Hamza. “İnönü Mağarası Erken Tunç Çağı Çanak Çömleği”. Tüba-Ar. 28 (2021), 81-101.
• French, D. “Late Chalcolithic Pottery in Nort-West Turkey and The Aegean”. Anatolian Studies. Vol. 11 (1961), 99-141.
• Günel, Sevinç. “Batı Anadolu Tarihöncesi Dönemlerine Yeni Katkılar”. Belleten. 67 (2003), 719-738.
• Ivanova, Mariya. “Perilous Waters: Early Maritime Trade Along Thewestern Coast of The Black Sea (Fifth Millennium BC)”. Oxford Journal Of Archaeology. 31/4 (2012), 339-365.
• Pavuk, J. - Cochadziev, M. “Neolithische Tellsiedlung bei Gălăbnik in Westbulgarien”. Slovenska Archeológia. 32 (1984), 195-228.
• Sperling, J. W. “Kum Tepe in the Troad: Trial Excavation, 1934”. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens. Vol. 45 (1976), 305-364.
• Tasic, N. “Anthropomorfic figurines from Vinča Excavations 1998-2009”. Documenta Praehistorica. XXXVIII. (2011), 149-157.
• Thissen, L. “New Insights in Balkan-Anatolian Connections in the Late Chalcolithic: Old Evidence from the Turkish Black Sea Littoral”. Anatolian Studies. Vol.43 (1993), 207-237.
• Yalçın, Ünsal vd. “Chalcolitihic Age gold beads from İnönü Cave Zonguldak”. Anatolica. XLVII (2021), 275-296.