Allah Hakkı ve Kul Hakkı Arasında Hanefi Ceza Hukukunun Kamusallığı

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 65 - 87, 15.07.2017

Muharrem Midilli

Öz

Modern ceza hukuku öncelikle umumi menfaatleri korumayı hedeflemesi ve kamu kurumları

ile birey arasında baskın dikey ilişkiler içermesi nedeniyle genellikle kamusal bir

alan olarak kabul edilmektedir. Bu anlayış Hanefi ceza hukukunda belli ölçüde karşılık

bulmaktadır. Hanefi hukukçulara göre zina, hırsızlık ve şarap içme/sarhoş olma hadleri

sırf Allah hakkı olarak bütün insanların yararına uygulanmaktadır. Kazf haddi ve kısas

gibi cezalar tek tek fertlerin yararının yanında bütün insanların menfaatini korumaktadır.

Kamu otoritesi umumi menfaatleri korumayı amaçlayan tazir ve siyaset yaptırımları vazedebilmektedir.

Suçların soruşturulması, zanlıların yargılanması ve cezaların uygulanması

onun sorumluluğundadır. Bu aşamalarda kamu otoritesi ile fail arasında dikey ilişkiler

meydana gelmektedir. Öte yandan Hanefi ceza hukukunun, umumi menfaatlerin Şari´ tarafından

belirlenmesi ve doğrudan fertler adına uygulanan cezalar içermesi gibi kendine

has özellikleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hanefi hukuku, Allah hakkı, kul hakkı, kamusallık, ceza

Kaynakça

• Akman, Mehmet. Osmanlı Devletinde Ceza Yargılaması. İstanbul: Eren Yayınları, 2004.
• Âmir, Abdülazîz. et-Ta´zîr fi’ş-şerî´ati’l-İslâmiyye. Kahire: Dârü’l-fikr el-Arabî, 1969.
• Appleby, G., Reilly, A., Grenfell, L. Australian Public Law. South Melbourne: Vic. Oxford University Press, 2014.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Muhammed. el-İnâye, Fethü’l- kadîr’le Birlikte. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Bardakoğlu, Ali. “Hak”. DİA. XV (1997): 139-151.
• Barnett, Randy E. “Foreword: Four Senses of the Public Law-Private Law Distinction”. Harvard Journal of Law & Public Policy. c. IX. sy. 2. (1986): 267-276.
• Bilge, Necip. Hukuk Başlangıcı: Hukukun Temel Kavram ve Kurumları. Ankara: Turhan Titabevi, 2007.
• Buhârî, Alaüddîn Abdülazîz b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Çivizâde, Muhyiddin Mehmed b. İlyas. Mecmû´atü’l-fetâvâ. Kılıç Ali Paşa: Süleymaniye Ktp., nr. 496.
• Dubber, Markus D. “Criminal Law between Public and Private,” The Boundaries of the Criminal law. Ed. by. R.A. Duff, Lindsay Farmer v.d. Oxford: Oxford University Press (2010): 191-213.
• Duff, R.A., Marshall, S.E. “Public and Private Wrongs,” Essays in Criminal law in Honor of Sir Gerald Gordon. Edinburg: Oxford University Press (2010): 71-87.
• Ebüssuûd, Muhammed. Mecmû´atü’l-fetâvâ. der. Veli b. Yusuf Veli Yegân. Süleymaniye Ktp., Çelebi Abdullah, nr: 151.
• Fenârî, Mahmûd b. Pir Muhammed. Mesâilü’t-ta’zîr ve Hudûdi’l- Cinâyât. Süleymaniye Ktp., Şehit Ali Paşa. nr: 949.
• Gözler, Kemal. Hukuka Giriş. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2011.
• Hacak, Hasan. “İslam Hukukunun Klasik Kaynaklarında Hak Kavramının Analizi”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: MÜSBE, 2000.
• Hacak, Hasan. “The Basis and Effects of the Division Between Private and Public Law in Classical Islamic Law”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. sy. 45 (2013): 51-66.
• Heyd, Uriel. Studies in Old Criminal Law. Ed. V. L. Menage. Oxford: Oxford University, 1973.
• Heyd, Uriel. “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”. çev. Selahaddin Eroğlu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXVI, sy. 1 (1983): 633-652.
• Hoexter, Miriam. “Huqûq Allah and Huqûq al-´İbâd as Reflected in the Waqf Institution”. Jerusâlem Studies in Arabic and Islam 19 (1995): 133-156.
• İbn Emîru Hac, Ebu Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Muhammed. et-Takrîr ve’t-tahbîr. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn Zeyn b. İbrahim. el-Bahrü’r-râik şerhu Kenzi’d- dekâik. Kahire: el-Matba´atü’l-ilmiyye, 1311.
• İbn Nüceym. “Beyânü’r-rüşve ve aksâmüha”. Resailü İbn Nüceym. thk. Halil Meyyis. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye (1980): 110-122.
• İbnü’l-Bezzâz, Hâfızüddîn Muhammed b. Muhammed el-Kerderî. el-Fetâvâ’l-Bezzâziyye. el-Fetâvâ’l-Hindiyye’nin hamişinde. Bulak: el-Matba ´atü’l-emîriyye, 1310.
• Imber, Colin. Ebu’s-su’ud: The Islamic Legal Tradition. Edinburg: Edinburg University Press, 1997.
• .............., Colin. Şeriatten Kanuna: Ebüssuûd ve Osmanlı’da İslami Hukuk. çev. Murteza Bedir. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004. Johansen, Baber. “Secular and Religious Elements in Hanefite Law. Function and Limits of the Absolute Character of Government Authority”. Contingency in a Sacred Law: Legal and Ethical Norms in the Muslim fiqh. Leiden, E.J. Brill (1999): 189-218.
• Kemalpaşazâde, Ahmed Şemseddîn İbn Kemâl. el-İzâh fî şerhi’l-Islâh, thk. Abdullah Davud Halef el-Muhammedi, Mahmûd Şemseddîn Emir el-Huzaî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Kâsânî, Ebu Bekr Alâüddîn Ebu Bekr b. Mes´ûd. Bedâi´u’s-sanâi´ fî Tertîbi’ş-şerâi´. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Merginânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Muhammed Muhammed Tamir, Hâfız Aşur Hâfız. Kahire: Darü’s-selâm, 2000.
• Michaels, Ralf; Jansen, Nils. “Private Law Beyond the State? Europeanization, Globalization, Privatization”. The American Journal of Comparative Law. LIV (2006): 843-890.
• Molla Arab, Mevlânâ Alâüddîn Ali el-Arabî el-Halebî. Fetâvâ-ı Mevlânâ Arab. Süleymaniye Kütüphanesi. Bağdatlı Vehbi. nr. 585.
• Molla Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza. Füsûlü’l-bedâyi´ fî Usûli’ş-şerayi´. İslanbul: Şeyh Yahya Efendi Matbaası, 1872.
• Molla Hüsrev, Hüsrev Mehmed Efendi. Dürerü’l-hükkâm fî şerh-i Gureri’l- ahkâm. İstanbul: Matba´a-i ve Kitabhâne-i Mehmed Esad, 1300.
• Özer, Abdullah. “İslam Hukuk Literatüründe Tazir Risaleleri ve Şeyhülislam Muhyiddin b. İlyas Çivizâde’nin Risâle Müteallika bi’t-teazir AdlıEseri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2000.
• Peters, Rudolph. Crime and Punishment in Islamic Law. New York: Cambridge University Press, 2005.
• Pezdevî, Ebü’l-Usr Fahrü’l-İslam Ali b. Muhammed. Kenzü’l-vüsûl ila Ma´rifeti’l-usûl. Karaçi: Mîr Muhammed Ktp., t.y. Poggi, Giafranco. Modern Devletin Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım. çev. Şule Kut, Binnaz Toprak. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Schacht, Franz Joseph. İslam Hukukuna Giriş. çev. M. Dağ, A. Şener. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1986. Serahsî, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût, Beyrut: Darü’l- ma´rife, 1989.
• Serahsî, Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. thk. Ebü’l- Vefâ el-Efgânî. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, t.y. Weiss, Bernard G. The Spirit of Islamic Law. Athens: The University of Georgia Press, 1998.