KİŞİSEL FİNANSAL FAKTÖRLER, KOMPULSİF SATIN ALMA VE FİNANSAL İYİ OLMA HALİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 17, 73 - 99, 30.06.2018

Gökhan Özer , Ayşegül Yıldırım Kutbay

Öz

Bu araştırmanın amacı,
bireylerin materyalizm, hedonik tüketim, bütçeleme, özbenlik ve statü tüketimi
düzeylerinin kompulsif satın alma üzerindeki etkilerini ve kompulsif satın
almanın da finansal iyi olma hali üzerindeki olası etkilerini ortaya koymaktır.
İlgili alan yazında yüksek düzeyde materyalizm, hedonik tüketim ve statü
tüketimi ile düşük düzeyde bütçeleme yeteneği ve özbenliğe sahip bireylerin
kompulsif satın alma eğilimlerinin arttığı; bu artışın ise finansal iyi olma
halini olumsuz etkilediği birçok çalışmada ortaya konmuştur. Bu araştırma ile
Türkiye’de bu etkilerin uluslararası literatürle paralellik gösterip
göstermediği test edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla 66
soruluk bir anket kullanılmış ve toplam 226 kişiden geri dönüş sağlanmıştır.
Veri kullanılarak yapılan analizler sonucunda materyalizmin alt boyutlarından
merkeziyetçilik boyutunun kompulsif satın alma üzerinde pozitif bir etkisi
tespit edilirken, materyalizmin diğer boyutlarının anlamlı bir etkisi
saptanamamıştır. Bunun yanı sıra, hedonik tüketim ve statü tüketiminin
kompulsif satın alma üzerinde pozitif; bütçeleme ve özbenlik değişkenlerinin
ise kompulsif satın alma üzerinde negatif etkileri tespit edilmiştir. Öte
yandan, kompulsif satın almanın finansal iyi olma halinin mevcut finansal durum
boyutu üzerinde negatif bir etkisi bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Finansal İyi Olma Hali, Kompulsif Satın Alma, Materyalizm, Hedonik Tüketim, Özbenlik, Statü Tüketimi, Bütçeleme

Kaynakça

• Akkılıç, M. & H. Çetintaş, (2015). Termal turizm işletmelerinde hedonik ve faydacı tüketim eğiliminin davranışsal niyetler üzerine etkisi. International Review Of Economics and Management, 3(2), 123-142.
• Altunışık, R., B. Bora, & N., Sarıkaya, (2010). Alışveriş çılgınlığı: Tüketici gözüyle alışveriş çılgınlığı olgusunun incelenmesi üzerine bir nitel araştırma. 15. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı, 50-59.
• Babın, B., Darden, W. & M., Griffin, (1994). Work and/or fun: Measuring hedonic and utilitarian shopping value. Journal of Consumer Research, 20(4), 644 - 656.
• Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: AMOS uygulamaları. (1). Bursa. Ezgi Kitabevi
• Belk, R. (1984). Three scales to measure constructs related to materialism: Reliability, validity and relationships to measures of happiness. Advances in Consumer Research, 11, 291–297.
• Belk, R. (1988). Possessions and the extended self. Journal of Consumer Research, 15, 139-168.
• Black, D. (1996). Compulsive buying: A review. The Journal of Clinical Psychiatry, 57(8), 50-55.
• Black, D. (2007). Compulsive buying disorder: A review of the evidence. CNS Spectrums, 12, 124-132.
• Bleuler, E. (1924). Textbook of psychiatry. New York: Macmillan.
• Christenson, G., Faber, R. & Mitchell , J. (1994). Compulsive buying: Descriptive characteristics and psychiatric comorbidity. The Journal of Clinical Psychiatr, 55(12), 545-546.
• Clark, R., Zboja, J. & Goldsmith , R. (2007). Status consumption and role-relaxed con-sumption: a tale of two retail consumers. Journal of Retailing and Consumer Services, 14, 45–59.
• Coopersmith, S. (1967). The antecedents of self-esteem. San Francisco: W.H. Freeman And Company.
• Crocker, J. & Major, B. (1989). Social stigma and self-esteem: the self-protective properties of stigma. Psychological Review, 96, 608-630.
• Çabuk , S., & Ara, S. (2016). Materyalizmin moda giyim ilgilenimine etkisi üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 109-128.
• D’astous, A. (1990). An inquiry into the compulsive side of normal consumers. Journal Of Consumer Policy, 13, 15-31.
• D’astous, A., Maltais, J. & Roberge, C. (1990). Compulsive buying tendencies of adolescent consumers. Advances in Consumer Research, 17, 306-312.
• Demirel, Ö. & Ün, К. (1987). Egitim Terimleri Söziügü. Ankara: Şafak Matbaasi.
• Desarbo, D. & Edwards , E. (1996). Typologies of compulsive buying behavior: A constrained clusterwise regression approach. Journal of Consumer Psychology, 5(3), 231-262.
• Dittmar, H. (2005).Compulsive buying - a growing concern? An examination of gender, age, and endorsement of materialistic values as predictors. British Journal of Psychology, 96(4), 467-491.
• Eastman, J., Goldsmith, R., &Flynn, L. (1999). Status consumption in consumer behavior: scale development and validation. Journal of Marketing Theory And Practice, 7(3), 41-52.
• Elliott, R. (1994). Addictive consumption: function and fragmentation in postmodernity. Journal of Consumer Policy, 17, 159-179.
• Eren, S. S., Eroğlu, F. & Hacıoglu, G. (2012). Hyperlink "http://www. sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042812045831" Compulsive buying tendencies through materialistic and hedonic values among college students in Turkey ., Procedia-Social and Behavioral Sciences., 58., 1370-1377.
• Erdem, M., Şenyüz, D. & Tatlıoğlu, İ. (1998). Kamu maliyesi. Bursa: Ekin Kitapevi.
• Eroğlu, F. (2016). Kompulsif satın alma: Kişisel faktörler, postmodern tüketim şekilleri ve reklama karşı tutumun rolüne yönelik bir araştırma. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 19(35), 253-282.
• Faber, R. (2000). A systematic investigation into compulsive buying. Northvale: Nj:Aronson Press.
• Faber, R. J. & O'guinn, T. (1988). Compulsive consumption and credit abuse. Journal of Consumer Policy, 11( 1), 97-109
• Faber, R. & O’guinn, T. (1989). Classifying compulsive consumers: advances in the development of a diagnostic tool. Advances in Consume Rresearch, 16, 738-744.
• Faber, R. & O'guinn, T. (1992). A clinical screener for compulsive buying. Journal of Consumer Research, 19, 459-469.
• Gönen, E. & Özmete, E. (2007). Finansal refah: Finansal yönetim sürecinden duyulan tatmin, finansal davranışlar ile öz-saygı arasındaki ilişkinin incelenmesi. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Eğitim - Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(11), 57-69.
• Güngör, A. (1989). Lise öğrecilerinin özsaygı düzeylerini etkileyen etmenler. Ekim: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Harris , S. (2009). The relationshıp between self-esteem and academic success among African American students in the minority engineering program at a research extensive universıty in the southern portion of the united states. Abd: The School Of Human Resource Education and Workforce Development .
• Heaney, J., Goldsmith, R. & Jusoh, W. (2005). Status consumption among malaysion consumers: Exploring its relationships with materialism and attention-to-social-comparison-information. Journal of International Consumer Marketing, 17(4), 83-98.
• Hirschman, E. & Holbrook , M. (1982). Hedonic consumption: Emerging concept methods and propositions. Journal of Marketing, 46, 92-97.
• Hopkinson, G. C. & Pujari, D. (1999). A factor analytic study of the sources of meaning in hedonic consumption. European Journal of Marketing. 33(4), 283-284.
• Joo, S. (2008). Personal financial wellness. Handbook of consumer finance research,21-33
• Kilsheimer , J. (1993). Status consumption: The development and implications of a scale measuring the motivation to consume for status.The Florida State University.
• Kraepelin, E. (1915). Psychiatrie (8th ed.). Leipzig: Verlag Von Johann Ambrosius Barth
• Krych, R. (1989). Abnormal consumer behaviour: Amodel of addictive behaviours. Advances in Consumer Research, 16, 745-748.
• Leach, L., Hayhoe, C., & Turner, P. (1999). Factors affectimania, compulsive buying, and binge-eating disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, 56(4), 14-26.
• Norvilitis, J., Szablicki, B. & Wilson, S. (2003). Factors ınfluencing levels of credit-card debt in college students. Journal of Applied Social Psychology, 33(5), 935-94.
• O’neill, B., Bristow, B. & Brennan, P. (1999). Changing financial behaviour: Implications for family and consumer sciences professionals. Journal of Family And Consumer Sciences, 91(4), 43-48.
• O’neill, B., Sorhaindo, B., Xiao, J. & Garman, E. (2005). Financially distressed consumers: Their financial practices, financial well-being, and health. Financial Counseling and Planning, 16(1), 73-87.
• O'cass, A. & Mcewen , H. (2004). Exploring consumer status and conspicuous consumption. Journal of Consumer Behaviour, 4(1), 25-39.
• O'guinn, T. & Faber, R. (1987). Mass mediated consumer socialization: non-utilitarian and dysfunctional outcomes. Advances in Consumer Research, 14, 473-476.
• O'guinn, T. C. & Faber, R. J. (1989). Compulsive Buying: A phenomenological exploration. Journal Of Consumer Research, 147-157.
• Okutan, S., Bora, B. & Altunışık, R. (2013). Keşifsel satın alma eğilimleri ve bu eğilimlerin plansız, kompülsif vehedonik satın alma tarzlarıyla olan ilişkisinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(3), 117- 136.
• Onur, N., & Nazik, M. (2014). Öğretmenler için bireysel finans alanında finansal tutum ölçeğinin geliştirilmesi (FTÖ): Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Nwsa-Vocational Education, 9(4), 90-99.
• Özbek, V. & Yıldırım Kutbay, A. (2016). Materyalist eğilimlerin finansal iyi olma hali üzerindeki etkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. 1. International Black Sea Business Administration Symposium, (S. 580-591). Giresun.
• Parker, R., Diana, H. & Charles, H. (2010, May). The perception of materialism in a global market: A comparison of younger chinese and united states consumers. Journal of International Business and Cultural Studies, 3, 1-13.
• Prawitz, A., Garman, E., Sorhaindo, B., O’neill, B., Kim, J. & Drentea, P. (2006). Incharge financial distress/ financial well-being scale: development, administration, and score ınterpretation. Financial Counseling And Planning, 17(1), 34-50.
• Quadir, S. (2012). Materyalistik değerlerin gelişiminde tüketici sosyalizasyonunun rolü. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 3(6), 31-50.
• Ranzijn, R., Keeves, J., Luszcz, M. & Feather, N. (1998). The role of self-perceived usefulness and competence in the self-esteem of elderly adults: Confirmatory factor analyses of the bachman revision of rosenberg's self-esteem scale. Journal Of Gerontology: Psychological Sciences, 53b(2), 96-104.
• Redenback, S. (1991). Self-Esteem, the necessary ıngredient for success. Usa: Esteem Seminar Programs And Publications.
• Richins , M. & Dawson, S. (1992). A Consumer values orientation for materialism and ıts measurement: Scale development and validation. Journal Of Consumer Research, 19, 303-316. Journal Of Consumer Research. Adresinden Alınmıştır
• Ridgway, N., Kukar-Kinney, M. & Monroe, K. (2008). An expanded conceptualization and a new measure of compulsive buying. Journal Of Consumer Research, 35, 622-639.
• Roberts, J. (1998). Compulsive buying among college students: An investigation of its antecedents, consequences, and implications for public policy. The Journal Of Consumer Affairs, 32(2), 295-319.
• Rosenberg, M. (1989). Society and the adolescent self-image. Middletown, Ct, England: Wesleyan University Press Society And The Adolescent Self-İmage.
• Scherhorn, G., Reisch, L. & Raab, G. (1990). Addictive buying in west germany: an emprical study. Journal Of Consumer Policy, 13, 355-387.
• Solomon, M. (2004). Tüketici krallığının fethi/markalar diyarında pazarlama stratejileri. (S. Çetinkaya, Düzenleyen) İstanbul: Mediacat.
• Taft, M., Hosein, Z., Mehrizi, S. & Roshan, A. (2013). The relation between financial literacy, financial wellbeing and financial concerns. International Journal Of Business And Management,, 8(11), 63-75.
• Tamam, L. (2009). Kompulsif satın alma. Adana: Psikiyatri Ad, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Tamam, L., Diller , R. & Özpoyraz, N. (1998). Kompulsif satın alma: Bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 9(3), 224-230.
• Tang, T.-P. (1992). The meaning of money revisited. Journal Of Organızatıonal Behavıor, 13, 197-202.
• Ünal, S. & Düger, Y. (2015).Akademık personelın fınansal gönenç hâli ile finansal davranış eğilimi arasındakı ilişkiye yönelik ampirik bir araştırma. Ekonomik Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 213-226.
• Yurchisin, J. & Johnson, K. (2004). Compulsive buying behavior and ıts relationship to perceived social status associated with buying, materialism, self-esteem, and apparel-product ınvolvement. Family And Consumer Sciences Research Journal, 32(3), 291–314.
• Ward, S. & Wackman, D.(1971). Family and media influences on adolescent consumer learning. American Behavioral Scientist, 14(3), 415-42.