INVESTIGATION OF ADNAN MENDERES FROM THE ELITE THEORY PERSPECTIVE

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 24, 1079 - 1107, 21.12.2021

Hakan Özdemir , Cevdet Coşkun

https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2021.044

Öz

Bu çalışmada Elit Teorisi perspektifinden Adnan Menderes’in incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla sürdürülen çalışmada tarihsel araştırma, içerik analizi ve lider analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Çalışmada elit ve Elit Teorisi hakkında bilgi verildikten sonra, Menderes’in hayatı Elit Teorisi bakımından incelenmiştir. Çalışmanın sonunda; bir sosyo-ekonomik ve siyasi elit olan Menderes’in, Pareto’nun “Elit Dolaşımı Teorisi” uyarınca iktidardan ‘zor yoluyla’ uzaklaştırıldığı görülmüştür. Ayrıca Menderes’in yönetici elit konumundayken Michels’in Oligarşinin Tunç Yasası Teorisi’ne uygun tasarruflarda bulunduğu tespit edilmiştir. Son olarak Menderes’in diğer elitlerle kurduğu olumsuz ilişkilerin, Mills’in İktidar Eliti Teorisi’ne aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Elit Teorisi, Adnan Menderes, Elit

INVESTIGATION OF ADNAN MENDERES FROM THE ELITE THEORY PERSPECTIVE

Öz

In the present study, the purpose was to examine Adnan Menderes from the perspective of Elite Theory. For this purpose, Historical Research, Content Analysis, and Leader Analysis Methods were employed in the study. After information was provided about the elite and the Elite Theory in the study, the life of Menderes was examined in terms of the Elite Theory. At the end of the study, it was concluded that Menderes, who was a socio-economic and political elite, was banned from power “by force” in line with Pareto’s “Elite Rotation Theory”. It was determined that when Menderes was in the ruling elite position, he acted in line with Michels’ Bronze Law Theory of Oligarchy. Finally, it was also concluded that the negative relations of Menderes with other elites were contrary to Mills’ Power Elite Theory.

Anahtar Kelimeler

Adnan Menderes, Elite, Elite Theory

Kaynakça

• Acar, M. & Demir, Ö. (2005). Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Adres Yayınları.
• Ağaoğlu, S. (2016). Arkadaşım menderes: İpin gölgesindeki günler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ahmad, F. (1995). Modern türkiye’nin oluşumu,. Y. Alogan (Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Ahmad, F. (2010). Demokrasi sürecinde türkiye (1945-1980). A. F Yıldırım (Çev.), İstanbul: Hil Yayınları.
• Akbal, İ. (2017). Farabî siyasi düşüncesinde toplum, devlet yönetimi ve siyasal rejim sorunu. 29 Mayıs 2021 tarihinde https://www.kirmizilar.com/tr/index.php/konuk-yazarlar2/2376-Farabî-siyasi-dusuncesinde-toplum-devlet-yonetimi-ve-siyasal-rejim-sorunu adresinden erişildi.
• Akşin, S. (2007). Kısa türkiye tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Altıntop, C. (2016). Ebû nasr el- farabî’nin ideal devlet anlayışı. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 48-62.
• Alvarez-Manilla, J. M. (2018). La rebelión de las masas… hoy. 18 Ekim 2020 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/328702146_LA_REBELION_DE_LAS_MASAS_HOY adresinden erişildi.
• Apuhan, R. Ş. (2007). 27 Mayıs’tan yassıada mahkemelerine menderes: Resmi tarihi değiştirecek gerçekler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Arnhart, L. (2013). Platon’dan rawls’a siyasi düşünce tarihi. A. K. Bayram (Çev.), Ankara: Adres Yayınları.
• Arslan, D. Ali (2007). Elit sosyolojisi. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Arslan, R. (2010). Elitizm teorisi ve teorisyenleri. Bursa: Dora Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (2000). İhtilalin mantığı ve 27 mayıs ihtilali. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S. (2004). Menderes’in dramı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, S. Ş. (2011a). İkinci adam (1938-1950). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydemir, S.Ş. (2011b). İkinci adam (1950-1964). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bakan, S. & Özdemir, H. (2013). Türkiye’de 1946-1960 dönemi iktidar-muhalefet ilişkileri: Cumhuriyet halk partisi (chp) demokrat parti (dp)’ye karşı. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 373-397.
• Bahce, H. E. (2008), Siyasette paradigma değişimi, siyasal katılım ve gençlik. 11 Haziran 2021 tarihinde https://tasam.org/tr-TR/Icerik/779/siyasette_paradigma_degisimi_siyasal_katilim_ve_genclik adresinden erişildi.
• Başgil, A. F. (2014). 27 mayıs ihtilali ve sebepleri. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Birand, M. A., Dündar, C. & Çaplı, B. (2016). Demirkırat: Bir demokrasinin doğuşu. İstanbul: Can Yayınları.
• Bogdanor, V. (1999). Blackwell’in siyaset bilimi ansiklopedisi. B. Peker (Çev.). Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Bottomore, T. B. (1997). Seçkinler ve toplum. E. Mutlu (Çev.). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Bozdağ, İ. (1975). Demokrat parti ve ötekiler. İstanbul: Kervan Yayınları.
• Burçak, R. S. (1998). On yılın anıları (1950-1960). Ankara: Nurol Matbaacılık.
• Çağla, C. (2015). Yeni başlayanlar için siyaset bilimi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Çizmeli, Ş. (2007). Menderes: Demokrasi yıldızı?. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Çubukçu, İ. A. (1977). İslam düşünürleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Çufalı, M. (2004). Türkiye'de demokrasiye geçiş dönemi (1945-1950). Ankara: Ebabil Yayınları.
• Daver, B. (1993). Siyaset bilimi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Deli̇can, M. (2012). Elite theories of pareto, mosca and michels. Journal of Social Policy Conferences, 43-44, (pp. 323-335).
• Demir, Ş. (2009). Türk siyasi tarihinde adnan menderes (1930-1960). Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Demirci, F. & Önder, Ö. (2016). Bürokrasi. H. Çetin (Ed.) Siyaset bilimi içinde (ss.557-618). Ankara: Orion Kitabevi.
• Dilipak, A. (1990). Menderes dönemi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Drochon, H. (2020). Robert michels, the ıron law of oligarchy and dynamic democracy. Constellations, 27(2), 185-198.
• Eroğul, C. (1990). Demokrat parti (tarihi ve ideolojisi). (2. Baskı), Ankara: İmge Yayınları.
• Farabî (2001). İslam klasikleri el- medinetu’l fâzıla. N. Danışman (Çev.). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Güneş, G. & Akdağ, M. (2013). Çok partili yaşama geçiş sürecinde adnan menderes’in aydın ilindeki siyasi faaliyetleri (1946-1950). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 13(27), 185-224.
• Güvenç, B. (1995). Kültür ve demokrasi. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Haldun, İ. (2014). Mukaddime. S. Uludağ (Hazılayan). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Hasanov, B. (2016). İbn haldun’da asabiyet kavramı-maurice halbwachs’ın “kolektif hafıza” kavramı ile bir karşılaştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1437-1446.
• Hajayneh, Mohammad F. (1987). Farabi ve siyasal düşüncedeki yeri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 45(1-4), 519-524.
• Heywood, A. (2014). Siyaset. B. B. Özipek vd. (Çev.). İstanbul: Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2016). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları. F. Bakırcı (Çev.). Ankara: BB101 Yayınları.
• İnan, S. (2002). Muhalefette adnan menderes (1945-1950). Yayımlanmamış doktora tezi, Isparta Üniversitesi, Isparta.
• Karpat, K. H. (2010). Türk demokrasi tarihi: Sosyal, kültürel, ekonomik temeller, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kapani, M. (2012). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karadaş, C. (2018). Siyasal elitizm teorileri ve güçlü demokratik elitizm modeli üzerine bir inceleme, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ardahan Üniversitesi, Ardahan.
• Kısakürek, N. F. (1998). Benim gözümde menderes. İstanbul: Büyükdoğu Yayınları.
• Kışlalı, A. T. (2002). Siyaset bilimi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Konca, Ö. F. (2011). Adnan menderes’in siyasal yaşamı ve kişiliği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kongar, E. (2006). 21. yüzyılda türkiye 2000’li yıllarda türkiye’nin toplumsal yapısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Lewis, B. (1993). Modern türkiye’nin doğuşu. M. Kıratlı (Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Lipset, S. M. (2008). Robert michels, demokrasi ve oligarşinin tunç kanunu. T. Dereli (Çev.). Çalışma ve Toplum, 4, 11-38.
• Menderes, A. & Akyol, T. (2011). Demokrasiden darbeye babam adnan menderes. İstanbul: Doğan Kitap.
• Mert, N. (2007). Merkez sağın kısa tarihi. İstanbul: Selis Kitaplar.
• Mosca, G. (2013). Siyaset biliminin temelleri. H. İleri (Çev.). İstanbul: Alter Yayınları.
• Nietzsche, F. (2002). Güç istenci. Sedat Umran (Çev.). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Nietzsche, F. (2003). Tan kızıllığı. Ö. S. Karadana (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Ortega y Gasset, J. (2010). Kitlelerin ayaklanması. N. G. Işık (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Özbudun, E. (2010). Türk siyasal hayatı. L. Kılıç (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, H. (2013), Demokrat parti (dp) ile adalet ve kalkınma partisi (akp)’nin ekonomi politikaları açısından karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 11-51.
• Öztekin, A. (2003). Siyaset bilimine giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Pareto, V. (1935). The mind and society. London: Harcourt, Brace and Company
• Platon (1992). Devlet. S. Eyüboğlu & M. A. Cimcoz (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Popper, K. (1998). Açık toplum ve düşmanları. M. Tunçay (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şenel, A. (1995). Siyasal düşünceler tarihi: Tarih öncesinde, ilkçağ’da, ortaçağ’da ve yeniçağ’da toplum ve siyasal düşünüş. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tannenbaum, D. G. & Schultz, D. (2011). Siyasi düşünce tarihi filozoflar ve fikirleri. F. Demirci (Çev.). Ankara: Adres Yayınları.
• Timur T. (2003). Türkiye’de çok partili hayata geçiş. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Türkdoğan, O. (2015). Türk toplumunda aydın sınıfın anatomisi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Ünlü, N. Y. (2020). Demokrat parti’nin kurucularından celal bayar ve adnan menderes’in liderlikleri: İç siyasi olaylar üzerinden bir analiz. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara.
• Vergin, N. (2012). Siyasetin sosyolojisi: Kavramlar, tanımlar, yaklaşımlar. İstanbul: Doğan Kitap.
• Walker, J. (1966). A critique of the elitist theory of democracy. The American Political Science Review, 60(2), 285-295.
• Wallace, R. A. & Wolf, Alison (2012). Çağdaş sosyoloji kuramları klasik geleneğin genişletilmesi. L. Elburuz & M. R. Ayas (Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Yalçın, S. (2004). Efendi: Beyaz türklerin büyük sırrı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Yalçınkaya, A. (2012). Büyük sokratesçi okullar ve siyaset. M. A. Ağaoğulları (Ed.) Soktates’ten jakobenlere batı’da siyasal düşünceler içinde (ss. 91-125). İstanbul, İletişim Yayınları.
• Yaşar, A. (2016). İbn haldun’a göre siyasi otorite ve liderlik. M. Balcı (Ed.) Genç hukukçular hukuk okumaları birikimler v içinde (513-527). İstanbul: Hukuk Vakfı Yayınları.
• Yayla, A. (2003). Siyasi düşünce sözlüğü. Ankara: Liberte Yayınları.
• Yetkin, Ç. (2014). Karşıdevrim: 1945-1950. Ankara: Kilit Yayınları.
• Yıldız, M. (2014). Din-siyaset ilişkileri bağlamında farabî ve maturidi. S. Kutlu (Ed.) Uluslararası maturidilik sempozyumu bildirileri içinde (ss. 78-94). Ankara: Hoca Ahmet
• Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen türkiye’nin tarihi. Y. Saner Gönen (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.