Cebel-i Bereket Livasında Yaşanan Eşkıyalık Olayları (1914-1918)

Yıl 2022, , 293 - 308, 26.07.2022

Aydın Efe , Sıraç Aktürk

https://doi.org/10.56597/kausbed.1090061

Öz

Birinci Dünya Harbi, bütün Osmanlı ülkesinde ekonomik, toplumsal, siyasal ve askeri alanlarda durdurulamaz bir yıkımın yaşandığı bir süreç olmuştur. Bu çalışmada, Birinci Dünya Harbi yılları ve sonrasında Cebel-i Bereket Livası dâhilinde meydana gelen eşkıyalık olayları ve jandarmanın bu olaylar karşısındaki mücadelesi ele alınıp değerlendirilmiştir. Çalışmada evvela Cebel-i Bereket’in mülki idâri geçmişinden bahsedildikten sonra araştırma dönemi boyunca bölgede yaşanan şekâvetin muhtelif nedenleri, Müslüman ve gayrimüslim çetelerin zararlı faaliyetleri ve bu faaliyetlere karşı alınan tedbirlerin neler olduğu konusu ele alınmıştır. Ayrıca eşkıyalık olaylarına karşı mücadelede seyyar jandarma birliklerinin önemine ve karşı mücadele esnasında ön plana çıkan isimlere değinilmiştir. Çalışmanın ana kaynağını, Osmanlı Arşivi’nin çeşitli tasniflerinden temin edilen belgeler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Harbi, Cebel-i Bereket, Eşkıyalık, Jandarma.

Kaynakça

• Dâhiliye Mektûbi Kalemi Evrâkı (DH. MKT): 2454-118.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmi Memûrin Kalemi Evrâkı (DH. EUM. MEM): 131-18; 161-38.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmi Emniyet Şubesi (DH. EUM. EMN): 68-18; 89-1.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmi Altıncı Şube Evrâkı (DH. EUM. 6. Şb): 2-4; 40-10; 28-66; 98-77.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmi Üçüncü Şube Evrâkı (DH. EUM. 3. Şb): 47-30.
• Dâhiliye Şifre Kalemi Evrâkı (DH. ŞFR): 53-92; 493-9.
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV): 198-24; 266-35.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmi İkinci Şube Evrâkı (DH. EUM. 2. Şb):68-89; 94-70; 66-48; 96-77.
• Bâb-ı Âli Evrâk Odası (BEO): 4546-340934; 4596-246103.
• Dâhiliye Emniyet-i Umûmi Asayiş Kalemi Evrâkı (DH. EUM. AYŞ): 8-34; 14-97; 9-34; 11-68.
• Ahmet Akbaş, 1923-1257 nolu özlük dosyası.
• Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye: 1283; 1284.
• Salnâme-i Vilâyet-i Adana: 1289; 1290; 1293; 1294; 1296; 1297; 1299; 1308; 1309; 1312; 1318; 1320.
• Akdağ, M. (1995). Türk Halkının Dirlik Düzenlik Kavgası Celalî İsyanları. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Aktürk, S. (2021). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmaniye Kazâsı'nın İdâri ve Eğitim Durumu. Ü. Candeğer, H. Emen (Ed.) Osmaniye Araştırmaları ll (ss. 31-50). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Altıntaş, A. vd. (1993). Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Atam, Ş. (2020). II. Meşrutiyet Dönemi Meclislerinde Cebel-i Bereket mebusları (1908-1918). Ü. Candeğer, H. Emen (Ed.) Osmaniye Araştırmaları I (ss. 209-230). Ankara: Gazi Kitabevi.
• (1971). Türkiye Mülkî İdare Bölümleri ve Bunlara Bağlı Köyler Belediyeler. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• (1996). Resmi Gazete. Ankara: Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Müdürlüğü.
• Çakmak, B. (2018). İzmir Jandarma Mektebi (1907-1911). İ.H. Demircioğlu vd (Ed.) Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma (ss. 117-138). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Demirel, F. (2018). Osmanlı Devleti’nde Jandarma Eğitimi: Selanik Jandarma Mektepleri. İ.H. Demircioğlu vd (Ed.) Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma (ss. 155-174). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Efe, A. (2021). I. Dünya Savaşı Yıllarında Adana Vilayetinde Eşkıyalık İle Mücadele ve Jandarma. İ.H. Demircioğlu vd. (Ed.) Asayişten Cepheye: Milli Mücadele ve Jandarma (ss. 40-54). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Erdoğan, D. İ. (2012). Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Aydın Vilayeti’nde Bazı Eşkıyâlık Olayları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (1), 246-256.
• Güher, E. (2018). Arşiv Belgeleriyle Cebel-İ Bereket Sancağı’nda 1915 Yılındaki Ermeni Tehciri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (15), 241-260.
• Halaçoğlu, Y. (1996). Fırka-i Islâhiyye. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 13, 35-37.
• Halaçoğlu, A. (2009). Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Çorum’da Bazı Polisiye Olaylar ve Eşkıyalık (1919). Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (1), 126-142.
• İlgürel, M. (1995). Eşkıya. İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 11, 466-469.
• Karcı, E. (2018).Üsküp Jandarma Karakol Kumandanları Mektebi. İ.H. Demircioğlu vd (Ed.) Miras ve Değişim: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma (ss. 97-116). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kolutek, M. (2020). Cebel-i Bereket Sancak Merkezinin Erzin’den Osmaniye’ye Taşınmasına Yapılan İtirazlar. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Sonbahar Özel Sayısı, 149-159.
• Karaboran, H. H. (1996). Osmaniye’nin Kuruluş ve Gelişmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 5-46.
• Maden, F. (2018). Kastamonu’da Eşkıyalık. İstanbul: Kitabevi.
• Özcan, A. (2013). Osmanlı Devleti’nde Jandarma Teşkilatı Kurulmasının Gündeme İlk Defa Gelişi (1839). Tarih Araştırmaları Dergisi, 32 (53), 173-194.
• Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Tıraş, M. (2009). Yarpuz Çayı Havzasında Yayla Yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 14 (22), 17-28.
• Ünver, M. (2018). Osmanlı’da Eşkıyalık Meselesi ve Sözlü Tarih Işığında Bir Âlim Ailesinin İkamet Macerası. Journal of Islamic Research, 29 (1), 108-116.
• Ürkmez, N. & Efe, A. (2015). Hataylı Osmanlılar. Konya: Çizgi Kitabevi.