Jura Tipi Kıvrım Yapılarına Bir Örnek: Yoğurtdağı (Kemah-Erzincan) Kıvrım Yapısının Oluşumu, Genel Özellikleri ve Fosil Varlığı

Yıl 2022, , 417 - 442, 27.12.2022

Pınar Polat

https://doi.org/10.56597/kausbed.1178473

Öz

Çalışma sahası, Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzincan ili, Kemah ilçesi, Gölkaynak köyü sınırları içerisinde bulunmaktadır. Munzur dağlık silsilesi üzerinde gelişmiş olan kıvrım yapısı coğrafi olarak 38°51´-3903 doğu meridyenleri ile 3933-39°39´ kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. Çalışmanın odağını oluşturan Yoğurtdağı ve yakın çevresinin jeolojik yapısı, Kemah Formasyonu içerisinde Yoğurtdağı Kireçtaşı Üyesi olarak adlandırılmıştır ve bol kırıntılı, fosil içeriği fazla, genellikle tabakalı bir yapı gösteren denizel kireçtaşları şeklindedir. Genel yapısına bakıldığında Yoğurtdağı’nın bir antiklinal-senklinal yapısı olduğu görülmektedir. Ancak sahadaki tektonik aktiviteler ve Mesozoyik dönemin ikinci yarısından itibaren süregelen aşınım temposu yapı üzerinde belirgin bir deformasyon meydana getirmiştir. Yoğurdağı’nın bulunduğu bölgede hâkim röliyef kıvrımlı yapıdır.

Anahtar Kelimeler

Kıvrımlı Yapı, Antiklinal-Senklinal, Yoğurtdağı, Kemah, Erzincan

Kaynakça

• Akkan, E., (1964), Erzincan Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Sayı: 153, s: 4-11, Ankara.
• Aktimur, H, T., Yurdakul, M. E., Tekirli, M. E., Keçer, M., Sönmez, M., Potoğlu, S., Teoman, Ş., Ateş, Ş., Öztürk, V., (1988), Erzincan ve Çevresinin Arazi Kullanım Potansiyeli, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Aktimur, H, T., Tekirli, M. E., Yurdakul, M. E., (1990), Sivas-Erzincan Tersiyer Havzası’nın Jeolojisi, MTA Dergisi, Sayı: 111, Ankara.
• Aktimur, H, T., Turşucu, A., Mutlu, G., Yurdakul, M. E., Sarıaslan, M., Keçer, M., Ölçer, S., Aktimur, S., Yıldırım, T., (1995), Erzincan Dolayı’nın Jeolojisi, MTA Genel Müdürlüğü, Rapor No: 9792, Ankara.
• Arni, P., (1939), Geologische Aufnahmen Zwischen Fırat und Çaltısu: M.T.A. Rapor No:901, Ankara (yayınlanmamış).
• Barka, A., ve Gülen, L., (1989), Erzincan Havzası’nın Karmaşık Evrimi, Journal of Structural Geology, V:11, No:3, PP. 275-283.
• Başıbüyük, A., (2004), Doğal Süreçlerin Ortaya Çıkardığı Tarihin Önemli Bir Stratejik Noktası: Kemah (Erzincan) Kalesi, Doğu Coğrafya Dergisi, cilt.9, ss.353-368, Erzurum.
• Başıbüyük, A., (2004), Kemah İlçesinin Coğrafyası, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Baykal, F., (1953)., Çimen ve Munzur Dağları Mıntıkasında Jeolojik Etütler, MTA Rapor No: 2058, Ankara.
• Bergougnan,H., (1975), Doğu Anadolu'da Avrupa ve Arabistan Bloklarının Çarpışması: (çev.O.Yılmaz), Yerbilimleri, 1,31-41.
• Bergougnan,H., (1987), Etudes Geologiques dans L'est Anatolien, Mem.des Sci.de la Terre, Üniversite Pierre et Marie Curie, These de Doctor at d'etat, 86-33, Paris.
• Çelik Ö. F., Chıaradıa M., Marzolı A., Billor Z., Marschik R. (2012), İzmir-Ankara-Erzincan Okyanusu İçinde Jura Sürecinde Okyanusal Kabuk Oluşumu ve Başkalaşım Olayları: Eldivan (Çankırı) Bölgesinden Bir Örnek, 65.Türkiye Jeoloji Kurultayı 2-6 Nisan, Ankara.
• Erinç, S., (2002), Jeomorfoloji I, DER Yayınevi, Yayın No: 284, (Güncelleştirenler Ahmet Ertek-Cem Güneysu, s: 505-506, İstanbul.
• Gedik, A., (2008), Kemah-Erzincan-Çayırlı Yöresi Tersiyer Birimlerinin Jeolojisi ve Petrol Kaynak Kaya Özellikleri, MTA Dergisi, 137, 1-26, Ankara.
• Haakon, F., (2019), Yapısal Jeoloji, Çeviren: Kamil Kayabalı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Ketin, İ., (1945), 64/3 Paftası ile 63/1 Paftası üzerinde Ovacık Bölgesine ait Jeolojik Rapor: M.T.A. Rapor No:1628 Ankara.
• Ketin, İ., (1959), Türkiye’nin Orojenik Gelişmesi, MTA Dergisi, Sayı:53, Ankara.
• Koçyiğit, A., (1990), Üç Kenet Kuşağının Erzincan Batısındaki (KD Türkiye) Yapısal İlişkileri: Karakaya, İç Toros ve Erzincan Kenetleri, Türkiye 8. Petrol Kongresi Bildiriler Kitabı, Jeoloji, S: 152-160, Ankara.
• Kozlu, H., Günay, Y., Dercourt, J., Cross, P. ve Bellier, J.P., (1990), Doğu Toros Bölgesinde Neo-Tetis'in Konumu, Türkiye 8. Petrol Kongresi Bildiriler Kitabı, Ankara, 387-402.
• Kurtman,F., (1961), Munzurlarda Kemah ve Ovacık bölgelerine ait petrol istikşaf etüdü, M.T.A. Rapor No: 22, Ankara.
• Lutgens, K.F., ve Tarbuck, E. J., (1995), Essentials of Geology/Genel Jeoloji Temel İlkeleri, Çev. Cahit Helvacı (2014), Nobel Yayınları, s:418, Ankara.
• Michard, A., Ibouh, H., Charriere, A., (2011), Syncline-topped anticlinal ridges from the High Atlas: a Moroccan conundrum, and inspiring structures from the Syrian Arc, Israel,Terra Nova, 23, 314–323, doi: 10.1111/j.1365-3121.2011.01016.x
• Nebert, K., (1955), Munzur Dağı'nın Jeolojisi, M.T.A. Rapor No: 2513, Ankara.
• Okşar, N., Oralı, S., Bulut, Y., (1991), Kemah (Erzincan) ve Dolayı Tersiyer Havzasının Jeoloji ve Kömür Olanakları Raporu, Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı, Rapor No: 9160, Ankara. Özer, E., (1992), Munzur Dağları'nın jeolojisi ve Tektonik özellikleri, KTÜ Fen Bilimleri Ens. Doktora Tezi, Trabzon.
• Özer, E., (1994), Munzur Dağlarının (Kemah-lllç-Erzincan) stratigrafisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 37, Sayı 2,53-64, Ankara.
• Özgen, N., Tonbul, S., Karadoğan, S., (2005), Siirt ve Yakın Çevresinde Jura Tipi Kıvrımlı Yapı Reliefi, Ulusal Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı, 29-30 Eylül, s: 631-630, İstanbul.
• Özgül, N., (1981), Munzur Dağları’nın Jeolojisi, MTA Rapor No: 6722, S:136, Ankara.
• Özgül, N. ve Turşucu, A., (1984), Stratigraphy of the Mesozoic Carbonate Sequence of the Munzur Mountains (Eastern Taurides): In: Tekeli, O. and Göncüoğlu, M.C. (eds), Geology of the Taurus Belt, 173-181, Ankara.
• Ricou, L.E., (1981), Toroslar'ın Helenidler ve Zagridler Arasındaki Yapısal Rolü: T.J.K. Bülteni, 23, 101-118, Ankara.
• Ricou, L.E., Marcoux, J. and Whitechurch, H., (1984), The Mesozoic Organization of the Taurides: One or Several Ocean Basins: In: Robertson, A.H.F. and Dixon, J.E. (eds.), Geological Evolution of the Eastern Meditteranean, 349-359.
• Salomon Calvi, W., (1940), Erzincan Yer Sarsıntıları, MTA Dergisi 1/18, Ankara.
• Stchepinsky, V., (1941), Erzincan Mıntıkasının Jeolojisi ve Maden Zenginlikleri, MTA Yayınları, Seri: C, No: 2, Ankara.
• Şahin, M.B., (2012), Dağlardan Denizlere Temel Jeoloji Bilgileri, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, s:210-211, Ankara.
• Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y., (1981), Türkiye'de Tetis'in Evrimi, Levha Tektoniği Açısından bir yaklaşım, TJ.K. Yerbilimleri özel dizisi, 1, Ankara.
• Tatar, Y., (1978), Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Erzincan-Refahiye Arasındaki Bölümü Üzerindeki Tektonik İncelemeler, Yerbilimleri Dergisi, C:4, No:1-2, S:201-236, Ankara.
• Tüysüz, O., (1993), Erzincan Civarının Jeolojisi ve Tektonik Evrimi, 2. Ulusal Deprem Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Deprem Mühendisliği Türkiye Milli Komitesi, İTÜ Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma Merkezi, s: 271-280, İstanbul.
• Whitechurch, H., Juteau, T. and Montigny, R., (1984), Role of the Eastern Mediterranean Ophiolites (Turkey, Syria, Cyprus) in the History of the Neo-tethys: InrRobertson, A.H.F. and Dixon, J.E. (eds). Geological Evolution of the Eastern Meditarranean, 301-318.
• Yalçınlar, İ., (1996), Strüktüral Jeomorfoloji, Cilt:1, s:398-399, Öz Eğitim Basım Yayın, Konya.
• Yazgan, E., (1983), A Geotraverse Between the Arabian Platform and the Munzur Nappes: Int. Symp. Geol. Taurus Belt, 26-29 September, Guide Book, Ankara.
• Yılmaz, A., (1985), Yukarı Kelkit Çayı ile Munzur Dağları arasının temel Jeoloji özellikleri ve Yapısal Evrimi, T.J.K. Bülteni, 28/2, 79/92.
• Yılmaz, C., (1991), Munzur Kireçtaşı'nın Çökelme Koşulları ve Mikrofasiyes özellikleri, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, Trabzon.
• Yusufoğlu, H., (2011), 1:100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Divriği İ41 Paftası, no:155, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.