Türkiye Sahası Efsane ve Memoratlarında Cin Tasavvuru

Yıl 2022, Sayı: 30, 719 - 757, 27.12.2022

Damlanur Küçükyıldız Gözelce

https://doi.org/10.56597/kausbed.1165458

Öz

Cin, mitolojilerde ve inançlarda gözle görülemeyen ve ilahi özellik taşıyan, genellikle kötü ve korkutucu bir şekilde nitelendirilen varlıklar için kullanılan bir adlandırmadır. Türk halk kültüründe cinlerle ilgili çok sayıda inanış, düşünce, korku ve tasavvur söz konusudur. Genellikle kötü ruhlar olarak kabul edilen bu varlıklardan insanlar korkmuş ve kendilerini onlardan korumaya çalışmıştır. Tabiatüstü varlıklar olarak nitelendirilen cinler, insanlara çeşitli şekillerde görünür, tekinsiz mekânlar olarak nitelendirilen yerlerde bulunurlar. Cinlere zarar verenlerin türlü şekillerde cezalandırıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, cin ve cin türevi varlıkların halk muhayyilesinde nasıl şekil bulduğu, mekânlarının ne olduğu, hangi eylemlerde bulundukları ve bu doğrultudaki özellikleri ele alınmıştır. Çalışmayla cinlerin tüm özellikleri çıkarılıp Türkiye sahasında cinlerin nasıl tasvir edildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Toplamda 36 kitap, tez vb. eserden hareketle 209 memorat ve 250 efsane metninden yararlanılan çalışma sonucunda Türk halk kültüründe yer alan cin tasavvuru ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Sahası, Efsane, Memorat, Anlatı, İnanış, Cinler, Tasavvur

Kaynakça

• Acar, H. (2013). Burdur efsaneleri üzerine bir araştırma, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Akkuş, E. (2018). Ordu Efsaneleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ordu Üniversitesi.
• Alpaslan, İ. (2010). Ağrı efsaneleri. Birleşik Matbaacılık.
• Ateş, S. (2002). İnsan ve insanüstü varlıklar ruh melek cin insan. Vatan Bağımsız Gazeteciler ve Yayıncılık.
• Atnur, G. (2007). Tatar halk anlatılarında şüreli tipi, Milli Folklor. Yıl: 19, Sayı: 73.
• Balaban, T. (2013). Amasya efsane, menkabe ve memoratları (derleme-inceleme-metin), [Yayımlanmış Doktora Tezi ], Atatürk Üniversitesi.
• Başarkanoğlu, L. (2010). Nizip efsaneleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Gaziantep Üniversitesi.
• Bazancir, R. (2010). Bingöl efsaneleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Beydili (Memmedov), C. (2002). Eski Türklerde gizli tabiat kuvvetlerine inanma (iye inancı), Türkler, Cilt 3, Yeni Türkiye Yayınları, s. 330-337, 585-598.
• Beydili, C. (2005). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. (Çev. Eren Ercan). Yurt Kitap-Yayın.
• Boratav, P. N. (2015). 100 soruda türk folkloru. BilgeSu Yayınları.
• Büyükokutan, A. (2005). Muğla yöresi alevi türkmenlerinin halk edebiyatı ve folklor ürünleri üzerine bir araştırma, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Balıkesir Üniversitesi.
• Çelik, C. (2011). Türkiye türkçesinde örtmece ve tabu kelimeler. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Çıblak, N. (1995) İçel efsaneleri üzerine bir araştırma/ inceleme-metinler, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Çukurova Üniversitesi.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. (1. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Demir, N. (2013). Türk efsaneleri cilt 1-2. Edge Akademi.
• Dervişoğlu, M. (2016). Edirne efsaneleri, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Trakya Üniversitesi.
• Duvarcı, A. (2005). “Türklerde tabiat üstü varlıklar ve bunlarla ilgili kabuller, inanmalar, uygulamalar”. Bilig. Sayı 32: 125-144.
• Ekmekçi, D. N. (2020). Muş efsaneleri (inceleme- metin), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Akdeniz Üniversitesi.
• Emiroğlu, S. (1993). Konya efsaneleri (inceleme-metinler). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Selçuk Üniversitesi, 1993.
• Göde, H. A. (2002). Isparta efsaneleri üzerine bir araştırma, [Yayımlanmış Doktora Tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Gökşen, C. (1999). Giresun efsaneleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Görkem, İ. (1987). Elazığ efsaneleri üzerinde araştırmalar, [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi], Fırat Üniversitesi.
• Helimoğlu Yavuz, M. (1993). Diyarbakır efsaneleri. Doruk Yayınları.
• Işık, N. (1998). Doğu karadeniz efsanelerini derleme ve araştırma (trabzon, rize ve artvin efsaneleri), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• İnan, A. (2013). Tarihte ve bugün şamanizm materyaller ve araştırmalar. (7. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kara, R. (1993). Erzincan efsaneleri üzerine bir araştırma, y.y.
• Karadavut, Z. (1992). Yozgat efsaneleri (inceleme-metinler), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Kızıloğlu, M. (2013). Tortum ve köylerinde derlenen memoratlar üzerine bir araştırma, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Atatürk Üniversitesi.
• Kolot, B. (2021). “Halk anlatılarından örneklerle “cin çarpması” vakaları”. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 14(86): 141-157.
• Kurtoğlu, M. (2008). Urfa efsaneleri. Fsf Printing House.
• Mehmet Şakir. (15 Ağustos 1933). Cinler ve Periler. Halk Bilgisi Haberleri. Sayı: 27, Yıl: 3, 83-86.
• Okuşluk, R. (1994). Adana efsaneleri araştırması (derleme-inceleme), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Çukurova Üniversitesi.
• Osan, M. (2006). Kuzeydoğu Denizli yöresinde anlatılan efsaneler, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Pamukkale Üniversitesi.
• Önal, M. N. (2003). Muğla efsaneleri, Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, Y. (2003).Gaziantep efsaneleri inceleme-metin, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Gaziantep Üniversitesi.
• Polat, İ. (2020). Memorat yapı, tasavvur ve metinler. Kitabevi Yayınları.
• Sancak, N. (2008). Mardin efsaneleri, [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi], Sakarya Üniversitesi.
• Sarıkaya, D. (2017). Ardahan efsaneleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ardahan Üniversitesi.
• Sarpkaya, S. (2014). Türkiye sahası masal ve efsanelerinde demonolojik varlıklar. [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi], Ege Üniversitesi.
• Seyidoğlu, B. (2005). Erzurum Efsaneleri. Erzurum Kitaplığı.
• Sönmez, B. (1994). Niğde efsaneleri (tahlil ve metinler), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Erciyes Üniversitesi.
• Tekin, H. (2003). Antalya bölgesi efsaneleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Üniversitesi.
• Türktaş, M. M. (2012). Denizli efsaneleri, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Pamukkale Üniversitesi.
• Westermarck, Edward. (1962). İslam medeniyetinde puta tapma devrinden arta kalan ve kalıntı halinde yaşayagelen itikadlar: cin (iyi saatte olsunlar). (Çev. Şahap Nazmi Coşkunlar). Yeni Matbaa.
• Yağbasan, K. (Y.), (2013). Malatya efsaneleri. Malatya Kitaplığı.
• Yakın, S. (2017). Kütahya efsaneleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Çankırı Karatekin Üniversitesi.
• Yüksel, G. (2011). Kastamonu efsaneleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Bozok Üniversitesi.