YABANCI DİL OLARAK FRANSIZCANIN OSMANLI DEVLETİ’NİN SON DÖNEMLERİNDEKİ SİYASAL, KÜLTÜREL VE EĞİTSEL ALANLARDAKİ HÂKİMİYETİ

Yıl 2022, Sayı: 30, 467 - 488, 27.12.2022

Ertan Kuşçu , Ali Yağlı

https://doi.org/10.56597/kausbed.1175353

Cited By: 1

Öz

Avrupa’nın 17. ve 18. yüzyılda en yaygın dili olarak bilinen Fransızca, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin batıyla olan ilişkilerinin düzlenmesinde etkin bir konuma sahip olmuştur. Bu yönüyle Osmanlı Devleti’nin son dönemine damga vuran Fransızcanın konu edildiği bu araştırma, tarama modeliyle oluşturulmuş nitel bir çalışmadır. Bilindiği gibi tüm diller doğar, gelişir ve konuşulduğu toplumun gücüne göre geniş coğrafyalara yayılır ya da dar bir alanda kalarak yaşam mücadelesi verirler. Bu kapsamda geniş coğrafyalara yayılan Fransızcanın Osmanlı’yla ilk teması, 16. yüzyılda Osmanlı devletinin güçlü olduğu bir döneme denk düşer. Fransızcanın yayılması ise Osmanlı devletinin zayıfladığı bir döneme rast gelmiştir. Başlangıçta gayrimüslim tebaanın katkısıyla yürütülen dilsel süreçler, devletin Tercüme Odasını kurmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Sonraki süreçlerde eğitim sistemine ilk olarak askeri okullarla dâhil olan Fransızca, bir süre sonra birçok sivil okulun ders programında yer almıştır. Hatta Mekteb-i Tıbbiyenin ve Mekteb-i Sultaninin eğitim dili de olmuştur. Üstelik daha nitelikli ve daha donanımlı Fransızca bilen tercümanlar yetiştirmek için yurt dışına öğrenci gönderildiği de bilinmektedir. Bununla birlikte Fransız diline vakıf edebiyatçıların yetişmesiyle de batılı anlamda edebi türler toplum hayatında önemli değişimleri beraberinde getirdi. Fransız dili ve edebiyatı bu dönemde sadece politika ve eğitim alanlarında değil, toplumsal alanda da oldukça yaygınlık kazanmıştır. Bu bağlamda devletlerarası antlaşmaların ve yazışmaların, eğitim kurumlarının, aydınların, gazetelerin ve kitapların etkisi kadar, teknolojik aletlerin ve ulaşım araçlarının da Fransızcanın yaygınlaşmasına katkı sağladığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Fransızca, yabancı dil, çevirmen, Tercüme Odası, dil öğretimi, Osmanlı Devleti.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Kaynakça

• Ağıldere, S. T. (2010). XVIII. Yüzyıl Avrupa’sında Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretiminin Önemi: Osmanlı İmparatorluğu’nda İstanbul Fransız Dil Oğlanları Okulu (1669-1873), Journal of Turkish Studies, Volume 5 Issue 3. Doi: http://dx.doi.org/ 10.7827 /TurkishStudies.1416
• Akıncı G. (1973). Türk Fransız Kültür İlişkisi (1071-1859). Ankara, Sevinç Matbaası. Ankara, s. 67-68.
• Aksoy, E. (1990). Fransızcanın Türkiye Serüveni ve Düşündürdükleri, Frankofoni, s. 7-11, Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Akyüz, K. (1995) Moderne Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860-1923), İstanbul, İnkilâp Kitabevi.
• Akyüz, Y. (2005). Türk Eğitim Tarihi, Pegem A Yayıncılık, 2005, s. 85.
• Aliye, F.(1332). Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Dersaadet.
• Ayas, N. (1948). T.C. Milli Eğitimi, Kuruluşlar ve Tarihçeler, MEB, Ankara, 1948.
• Balliu, C.( 2005) Les Confidents du Sérail. Les interprètes français du Levant à l’époque classique. Beyrouth: Université Saint-Joseph.
• Coşkun, O. (2020). Osmanlı Son Dönem Çeviri Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme. Dil ve Edebiyat Araştırmaları , (21) , 223-263. DOI: 10.30767/diledeara.686650
• Coşkun, O. (2016). Jaubert’in “Grammaire Turke’si ile Şinasi ve Ebuzziya’nın “Durû b-ı Emsal-i Osmaniyye’sinde” Bulunan Atasözlerimize Bakış, Dil ve Edebiyat Araştırmaları , (13) , 47-124
• Çağır, M. & Türk, İ. C. (2017). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi Ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4 (11) , 37-50. Retrieved from https:// dergipark.org.tr/tr/ pub/asead/issue/ 52677/694343
• Çetin, N.(2006). ZiyaPaşa, in Tanzimat Edebiyatı, İsmail Parlatır, s. 127-199, Akçağ, Ankara.
• Davison, R. H. (1994). Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Reformlarına Araç Olarak Fransız Dili. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 0-0. https://dergipark.org.tr /tr/ pub/cttad /issue /25230/266684
• Demircan, Ö. (1990). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri, Ekin Eğitim Yayıncılık, İstanbul.
• Demircan, Ö. (2005). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri, İstanbul: Der Yayınevi.
• Demiryürek, M. (2013). Türkiye’de yabancı dil olarak Fransızca öğretiminin tarihi gelişimi üzerine bir değerlendirme (1891-1928). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of Education], 28(1), 130-140.
• Demiryürek, M. (2014). Türkiye'de Yabancı Dil Öğretim Yöntemlerinin Tarihî Gelişimi (1891-1928). Eğitim ve Bilim, 39(175). doi:http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.2081
• Dumarest D. & Morsel M.(2017). Le Mots, Origine, Formation, Sens, Presses Universiatires de Grénoble.
• Enginün, İ. (2006). Abdülhak Hamit Tarhan, in Tanzimat Edebiyatı, s.411-555, Ankara, Akçağ.
• Gökmen, A. (1999). Fransızcanın Türkiye’de Dünü, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt XII, Sayı 1. Habib, İ. (1942). Tanzimattanberi, İstanbul, Remzi Kitabevi. İçel, D. (2017). Çeviri Odaklı Fransızca Sözcük Bilgisi. Ankara: Delta Kültür Yayıncılık
• İşcan, A. (2015). Dil Öğretiminin Tarihsel Gelişimi, Dil Öğretimi, (ed. Nilüfer Bekleyen), 1. Baskı, Pegem Akademi.
• İşcan, A. (2018). Yabancı Dil Öğretimi ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminin Tarihçesi, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Kuramlar, Yaklaşımlar, Etkinlikler (ed. Abdullah Şahin), 2. Baskı, Pegem Akademi.
• Hitzel, F. (1995). Dil Oğlanları ve Tercümanlar, Istanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karakartal, O. (2009). Türkçede Dante Üzerine, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4 /1-I Winter 2009.
• Kavcar, C. (1995). Batılılaşma Açısından Servet-i Fünun Romanı, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını no :106.
• Kodoman, B.(1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara, TTK.
• Parlatır, I. (2006). Şinasi, inTanzimat Edebiyatı, 71-126, Ankara, Akçağ.
• Pruvost, J. (2012). La langue française: une longue histoire riche d’emprunts – En ligne: [http://www.canalacademie.com/IMG/pdf/Microsoft_Word_Jean_20Pruvost_20La_20langue_20francaise_20Une_20longue_20 histoire_1_.pdf], Erişim tarihi: 25.03.2019. Salman, H. (2005). İdadî Mekteplerinin Tarihsel Gelişimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şen, A. "Osmanlıdan Günümüze Eğitimde Yapılan Değişiklikler". Eskiyeni / 3 (Kasım 2006): s. 77-84.
• Tanpınar, A. H. (1997). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Çağlayan Kitabevi.
• Tenger, S. (2005). Rüştiye Mekteplerinin Tarihi Gelişimi ve Din Eğitimi ve Öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uçman, A.(2006). Namık Kemal, in Tanzimat Edebiyatı. Parlatır İsmail, Ankara, Akçağ.
• Yağlı, A. (2012). Tanzimat ve Servet-i Fünun Edebiyatında Fransızcanın Etkisi. Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty, 31 (1). Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuefd/issue/20248/214835
• Yağlı, A. (2004). Le Roman Turc au Regard du Roman Français au 19e siècle. Yayımlanmamış doktora tezi, Université de Toulouse le Mirail, Discipline: Littérature Comparée.
• Yazgıç, K. (1940). Ahmet Mithat Efendi Hayatı ve Hatıraları, Adapazarı, Tan Matbaası.