VAKIF MÜTEVELLİ MUHASEBE KAYITLARINA GÖRE LEYMOSUN’DAKİ SOFU MEHMET PAŞA CAMİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Sayı: 32, 815 - 830, 19.12.2023

Necdet Hayta , Hümeyra Karabıyık

https://doi.org/10.56597/kausbed.1323159

Öz

Vakıf denilince akla gelen ilk kavramlar iyilik, yardımlaşma ve hayırseverliktir. Ayrıca vakıfların sosyal ve iktisadi yaşam üzerindeki etkisi yadsınamaz bir gerçektir. Çağlar boyunca yardımseverlikleriyle ön plana çıkan Türklerde vakıf kurumu ilk kez Uygur Türklerinde görülmektedir. Osmanlı Devleti döneminde ise en gelişmiş haliyle karşımıza çıkmaktadır. Vakıfların gerek hukuki açıdan sağlam bir temele oturması gerekse muhasebelerinin rutin olarak denetlenebilmesi, bu gelişimi olumlu yönde etkilemiştir. Bu noktada vakıf muhasebe defterleri ön plana çıkmaktadır. Vakfiyesi elimize geçmeyen pek çok vakıf hakkında, adı geçen defterler sayesinde bilgi sahibi olmamız mümkün olmaktadır. Bu defterlerde merdiven yöntemi adı verilen, gelir ve giderlerin ayrı ayrı kaydedildiği bir usul kullanılmıştır. 19. yüzyılın sonlarına doğru ise merdiven yöntemi bırakılarak çift yanlı kayıt uygulamasına geçilmiştir.
Bu çalışmada 7 Ağustos 1648- 21 Mayıs 1649 yılları arasında veziriazamlık yapmış olan Sofu Mehmet Paşa’nın Kıbrıs adasının Leymason kazasında bulunan camisinin vakıf mütevelli muhasebe kayıtları incelenecek ve değerlendirilecektir. Kıbrıs Şerʿiyye Sicilleri içerisinde bulunan bu defterler H. 1270-1287 / M. 1853-1871 ve H.1284-1294 / M. 1867-1878 tarihlerini kapsamaktadır. Ayrıca Kara Kaplı Vakfiye Kaydı Defteri ve Küçük Vakfiye Kaydı Defteri’nde de Sofu Mehmet Paşa Camii hakkında bilgilere rastlanmaktadır. Yapılan bu çalışma ile hedeflenen ise Osmanlı Devleti’nin ve Akdeniz’in önemli adalarından biri olan Kıbrıs’ın iktisadi ve kültürel tarihine katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

19. yüzyıl, Kıbrıs, Leymason, Sofu Mehmet Paşa, Vakıf Muhasebe Defteri

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

Kaynakça

• Altan, M. H. (1986). Belgelerle Kıbrıs Türk vakfılar tarihi, C. 1, Kıbrıs: Kıbrıs Vakıflar İdaresi Yayınları.
• Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat, Ankara: Aydın Kitapevi Yayını.
• Erkan, D. (2019). Sofu Mehmed Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. Ek-2, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 515-517.
• Güvemli, O. (2000). Türk devletleri muhasebe tarihi, Tanzimat’tan-Cumhuriyet’e, C. 3, İstanbul: İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası Yayını.
• Şensoy, F. (2014). Muhasebe defterlerinden vakıfların çok yönlü boyutlarını izlemek- bir örnek XVIII. yy.. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, S. 7, ss.76-103.
• Öztürk, N. (1995). Türk yenileşme tarihi çerçevesinde vakıf müessesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Üçel-Aybet, G. (2018). Avrupalı seyyahların gözünden Osmanlı dünyası ve insanları (1530-1699), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ünal, M. A. (2011). Osmanlı tarih sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Yediyıldız, B. (1982). Müessese-toplum münasebetleri çerçevesinde XVIII, asır Türk toplumu ve vakıf müessesesi. Vakıflar Dergisi, S.15, ss. 23-53.