Gazali ve İbn Rüşd’de Dışlayıcı Bakış ve Temelleri (Eleştirel Bir Yaklaşım)

Yıl 2013, Sayı: 20 - Kaygı (20) 2013, 199 - 217, 15.04.2013

Ömer Bozkurt

Öz

Bu makalede Gazali ve İbn Rüşd’ün farklı fikirlere yönelik dışlayıcı bakışlarını temelleriyle birlikte ortaya koymaya çalıştık. Bu bağlamda öncelikle Gazali ve İbn Rüşd’ün İslam dünyasındaki diğer düşünce/mezhep/ekol/yaklaşımlara yönelik bakışlarını ortaya koyduk. Sonrasında onların kendi alternatif hakikat yolları hakkında bilgi verdik. Ortaya çıkan tabloda iki düşünürün de diğer fikirlere yönelik dışlayıcı bir bakış açısı sergilediklerini ve farklı görüşleri sapkınlık, dalalette kalma, bidat ve küfürle nitelediklerini gördük. Onları bu bakışa iten etkenlere ve bu yaklaşımın kendilerinde ortaya çıkardığı çelişkilere vurgu yaptık. Biz bu yaklaşımın felsefî, düşünsel, bilimsel tavır ve tutuma uymadığını ve hoşgörüden uzak bir yaklaşım olduğunu düşünmekteyiz. Dolayısıyla bu çerçevede birtakım eleştirilerimize bu makalede yer vermeyi ihmal etmedik.

Anahtar Kelimeler

Gazali; İbn Rüşd; Dışlayıcı Bakış; Hoşgörü; Hakikat; Mezhep

Kaynakça

• Altıntaş, Ramazan, (1999), “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelamî Görüşleri”, CÜİF Dergisi, sy.3, ss.57-100
• Aristoteles, (1996), Metafizik, Çev: Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Arslan, Ahmet, (1999), İslâm Felsefesi Üzerine, Ankara: Vadi Yayınları.
• Atay, Hüseyin, (2004), “Gazali ve İbn Rüşd Felsefelerinin Karşılaştırılması”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy.3, ss.7-61.
• Ayman, Mehmet, (2000), Gazali’de Bilgi Sistemi ve Şüphe, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Bozkurt, Birgül, (2009), “Endülüslü Filozof-Sûfî İbn Seb'in’e Göre Hakikati Arayanlar”, İSTEM Dergisi, sy.14, ss. 283-309.
• Canan, İbrahim, (1994), Kütübü Sitte Tercüme ve Şerhi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çüçen, A. Kadir, (2005), Felsefeye Giriş, Bursa: Asa Yayınları.
• Deleuze, Gilles - Guattari, Félix, (1993), Felsefe Nedir, Çev: T. Ilgaz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Deniz, Gürbüz, (2003), “Hakikati Arayanların Sınıflandırılması (İmam Gazzâli (ö.505/1111) ve İmam Ömer Hayyam (ö.521/1127) Örneği)”, Tasavvuf Dergisi, sy. X, ss.147-158.
• Heimsoeth, Heinz, (1952), Felsefenin Temel Disiplinleri, Çev: Takiyettin Mengüşoğlu, İstanbul: İÜEF Yayınları.
• Gazali, (1998), el-Munkız mine’d-dalâl, çev. Yahya Pakiş, İstanbul: Umran Yayınları.
• Gazali, (1993), İhyau ulûmi’d-din, Çev: Ahmet Serdaroğlu, İstanbul: Bedir Yayınları.
• Gazali, (1971), el-İktisâd fi’l-i’tikâd (İtikatta Orta Yol), Çev: Kemal Işık, Ankara: AÜİF Yayınları.
• Gazali, (1994), Mişkâtu’l-envâr (Nurlar Feneri), Çev: Süleyman Ateş, İstanbul: Bedir Yayınları.
• Gazali, (2003), Tehâfutu’l-felâsife, Çev: Mahmut Kaya - Hüseyin Sarıoğlu, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Gazali, (2000), Kanunu’t-Te’vil, Çev: Bilal Aybakan, İslâmî Araştırmalar, 13/3-4, ss. 521-526.
• Gazali, (1987), Halkın Kelâmî Tartışmalardan Korunması, Çev: D. Sabit Ünal, İzmir: İİFV Yayınları.
• Gazali, (tarihsiz), “Faysalu’t-tefrika”, Mecmuu’r-resail-i İmamu’l-Gazali, Daru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut, Bölüm: III, Risale: 4, ss.75-99.
• Gemuhluoğlu, Zeynep, (2010), Teolojik Olarak Yorum Gazali ve İbn Rüşd’de Te’vil, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Gündoğdu, Hakan, (2000), “Gazali’nin Teolojik Hermenötiğine Yorumlayıcı Bir Bakış”, İslâmî Araştırmalar, 13/3-4, ss. 410-419.
• Gürsoy, Kenan, (1991), “Felsefe ve Hoşgörü”, Felsefe Dünyası, sy. I, ss.18-21.
• İbn Rüşd, (1992), Faslu’l-makâl (Felsefe Din İlişkileri), Çev: Bekir Karlığa, İstanbul: İşaret Yayınları.
• İbn Rüşd, (1998), Tehâfutu’t-tehâfut, Çev: Kemal Işık - Mehmet Dağ, İstanbul: Kırkambar Yayınları.
• İbn Rüşd, (1955), “Kitâbu’l-Keşf an menâhici’l-edille”, İbn Rüşd’ün Felsefesi, Çev: Nevzat Ayasbeyoğlu, Ankara: TTK Yayınları.
• Jaspers, Karl, (1995), Felsefe Nedir, Çev: İ. Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Say Yayınları.
• Keklik, Nihat, (1996), Felsefe’nin İlkeleri, Ankara: İÜEF Yayınları.
• Makdîsî, (1960), Ahsenu’t-tekâsim fi ma’rifeti’l-ekâlim, Tahkik: M. J. De Geoje, Leiden: Brill.
• Mavil, Kılıç Aslan, (2012), “Te’vil Meselesine Dair Metodik ve Bütüncül Bir Tahlil Denemesi”, Kelam Araştırmaları, 10:2, ss.187-202
• Orman, Sabri, (2000), Gazali’nin İktisat Felsefesi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Özen, Şükrü, (2001), “İslam Hukukuna Göre Zındıklık Suçu ve Molla Lutfî’nin İdamlığının Fıkhîliği”, İslam Araştırmaları Dergisi, sy.6, ss.17-62.
• Öztürk, Mustafa, (2003), “Geleneksel Te’vil Çeşitlemelerinin Epistemik Değeri”, Bilimname, I/2, ss.179-197.
• Sarıoğlu, Hüseyin, (2003), İbn Rüşd Felsefesi, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Tanilli, Server, (1997), Yaratıcı Aklın Sentezi (Felsefeye Giriş), İstanbul: Adam Yayınları.
• Tatar, Burhanettin, (2000), “Gazali’de Metin Yorum İlişkisi”, İslâmî Araştırmalar, 13/3-4, ss. 429-440.
• Turgut, İhsan, (1991), Felsefenin Temel Sorunları, İzmir: Bilgehan Matbaası.
• Vural, Mehmet, (2004), Gazali Felsefesinde Bilgi ve Yöntem, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.