Sosyolojik Reçetelerle Sağlık

Yıl 2017, Sayı: 28, 159 - 172, 30.04.2017

Orhan Bingöl

https://doi.org/10.20981/kaygi.310291

Öz

Toplumsal yapının varlığı ve devamı
bazı alternatifsiz koşullara bağlıdır. Toplumun sağlıklı olarak devam etme
zorunluluğu o koşulların başında yer alır. Böyle bakıldığında sağlık, toplum
için mecburi bir hayat sigortasını andırmaktadır. Bundan ötürü sağlık odaklı
çalışmalar uzmanlaşarak, özerkleşerek ve çoğalarak bugünlere dek uzanmıştır.
Sağlık çalışmalarının içerisinde önemli bir bölgeyi tıp oluşturmaktadır. Tıp,
hastalıklar ve sağlık konusunda vazgeçilmez bir bilim, profesyonel bir meslek
ve müdahale edici bir güç olarak ciddiyetini korumaktadır. Buradan,
hastalıklara ve sağlığa tamamen tıbbi cepheden yaklaşmak gerektiği kanaati
çıkmaktadır. Söz konusu kanı, sağlık alanındaki tıbbi tekeli
sağlamlaştırmaktadır. Hastalıkların ve sağlığın ilaçları neredeyse sadece
hekimlerde ve tıptadır. Doğru fakat eksik olan bu kabul, sağlığı tıp dünyası
içerisinde sıkışık bırakmaktadır. Oysa sağlık sırf tıbbi bir konu
olmaktan uzaktadır. Özellikle son yıllarda hastalıkların ve sağlığın değişen
yapısı ile bunların ele alınışları mevcut değişimi onaylamaktadır. Örnekse
hastalıklar listesi hızla güncellenmektedir. Listeye yeni hastalıklar
eklenmekte, bazıları eksiltilmektedir. Benzer olarak sağlıktan anlaşılanlar
daima genişlemekte ve derinleşmektedir. Örneğin sosyoekonomik eşitsizliklerin
payı, sağlıkta artık daha etkindir. Bu gelişmelerin temel nedenleri bilimdeki
ilerlemeler veya hızlı teknolojik atılımlar gibi değişkenlere
bağlanabilmektedir. Ama buradaki asıl ilişki yenilenen toplumsal gelişmeler ve
yaşam standartları ile tıbbi paradigmadaki dönüşüm arasında geçmektedir. Öyle
ki sağlığın öteden beri zaten var olan kültürel yüzü, modern toplumsal yaşamla
birlikte şimdi çok daha belirgindir. Beraberinde tıp, gecikmeli de olsa sağlığı
kendi elinde tutma eğilimini gevşeterek işin sosyolojik tarafına daha fazla yer
açmaktadır. Sağlıkta bundan böyle sosyoloji de vardır. Bu makale, sağlıkta
gerçekleşen söz konusu değişimi işlemektedir. Değişim tıbbı, toplumu ve
sosyolojiyi; sağlık sosyolojisini ilgilendirmektedir. O nedenle “hastalıkların
ve sağlığın adresi yalnızca tıp değil, aynı zamanda sosyolojidir” yargısı, bu
makalenin peşinden gittiği temel iddiayı dile getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Tıp, Sosyoloji, Sağlık Sosyolojisi

Kaynakça

• ADAK, Nurşen Özçelik (2002). Sağlık Sosyolojisi Kadın ve Kentleşme, İstanbul: Birey Yayıncılık.
• AKSOY, Şahin (2010). Tıp Tarihi Ders Notları, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• AKŞİT, Belma (2002). “Sağlıkta Sosyal Bilimlerin Yeri ve Darboğazlar”, III. Ulusal Sosyoloji Kongresi-Dünyada ve Türkiye’de Farklılaşma Çatışma Bütünleşme II, Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.
• BAUDRILLARD, Jean (1998). Foucault’yu Unutmak, çev. Oğuz Adanır, İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• CİRHİNLİOĞLU, Zafer (2001). Sağlık Sosyolojisi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• CİRHİNLİOĞLU, Zafer (2003). “Post-Modern Çözülüş ve Sağlık”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 131-14.
• DEMEZ, Gönül (2012). “Medyada Yeni Sağlık Anlayışları ve Kadın Bedeninin Temsili”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1): 512-532.
• DEPPE, Hans Ulrich (2011). “Sağlık Hizmetlerinin Doğası: Metalaşmaya Karşı Dayanışma”, Kapitalizmde Sağlık Sağlıksızlık Semptomları, derl. Leo Panitch ve Colin Leys, çev. Umut Haskan, İstanbul: Yordam Kitap.
• ERTONG, Günnur (2011). Sağlık Sisteminde Hasta Hekim İlişkisi ve Güven Unsuru, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GIDDENS, Anthony (2012). Sosyoloji, çev. İsmail Yılmaz, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• FOUCAULT, Michel (2003). İktidarın Gözü, çev. Ferda Keskin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• FOUCAULT, Michel (2006). Deliliğin Tarihi, 4. Basım, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi.
• KONAK, Akın, Çiğdem, Yasemin (2005). “Yaşlılık Olgusu: Sivas Huzurevi Örneği”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1): 23-63.
• LEYS, Colin (2011). “Sağlık ve Kapitalizm”, Kapitalizmde Sağlık Sağlıksızlık Semptomları, derl. Leo Panitch ve Colin Leys & çev. Umut Haskan, İstanbul: Yordam Kitap.
• MORGAN, D.H.J and SUE SCOTT (1993). Bodies in a Social Landscape, Body Matters: Essays on the Sociology of Body, London, Washington, D.C.: The Falmer Press.
• NAZLI, Aylin (2006). “Bedenin Ölümü: Modern Öncesinden Postmoderne Beden ve Ölüm”, Sosyoloji Dergisi, 16: 1-15.
• RUSSEL, Bertrand (2004). Bilimin Toplum Üzerindeki Etkileri, çev. Devrim Doğan Yüzer, İzmir: İlya Yayınevi.
• SALİJİ, Sali (2009). Sinema ve Beden-Tüketim Toplumunda 1980’den Günümüze Kadar Bedenin Sinemadaki Sunumu (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• SALTIK, Ahmet (2012). Sağlık Sosyolojisi Ders Notları, Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• TEKİN, Ayşe (2007). Sağlık Hastalık Olgusu ve Toplumsal Kökenleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Théma Lorousse (1993). Tıp, (Yayın Müdürü: Hakkı Devrim), Milliyet.
• TUFAN, İsmail (2003). Modernleşen Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanmak Yaşlanmanın Sosyolojisi, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• TURNER, Brayn S. (2011). Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi, çev. Ümit Tatlıcan, Bursa: Sentez Yayıncılık.
• WHITE, Kevin (2002). An Introduction to the Sociology of Health and Illness, London, Thousand Oaks, New Delhi: Sage Publication.