Yeni Toplumsal Hareketler ve Dijital Aktivizm

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 211 - 240, 30.07.2023

Pınar Coşkun Tuna , Onur Türkölmez

https://doi.org/10.58658/kaypod.1314396

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada dijital aktivizm ve yeni toplumsal hareketler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amaçlanmaktadır. Dijital aktivizm, toplumsal hareketlerin geleneksel iletişim yöntemlerinin yanı sıra, sosyal ağların gücünden yararlanmalarını ifade eden bir kavramdır. Yeni toplumsal hareketler ise genel bir demokratikleşme konsepti altında kimlik ve eşitlik taleplerini içeren yeni hak mücadeleleri olarak tanımlanabilir. Sosyal medyanın bireyler üzerinde yarattığı kimliklenme etkisi ve geniş kitlelere hitap etme kapasitesi düşünüldüğünde geleneksel iletişim yöntemlerinden çok daha yaygın ve etkin bir alan olduğu ifade edilebilir. Sosyal medya sayesinde bir toplumsal hareket, tüm dünyaya duyurulmakta ve bu hareketi gerçekleştirenler kamuoyunu etkileme gücüne sahip olmaktadır. Yeni toplumsal hareketler ve dijital aktivizm siyasal alanda özneleşmenin ve siyasal aktörleri etkilemenin başlıca yollarından biri olmuştur. Bu bağlamda bu çalışmada son yıllarda meydana gelen büyük toplumsal eylemlerin (Gezi Parkı, Arap Baharı, Mahsa Amini vb.) sosyal medyadaki yansımaları tartışılarak, dijital aktivizmin yeni toplumsal hareketlerin kitle desteği kazanmasındaki etkileri ele alınmaktadır. Çalışma sonucunda dijital aktivizmin yeni toplumsal hareketlere küresel boyutta tanınma ve destek sağlama noktasında katkı sunduğu ancak günün sonunda “dijital” boyutta kalma ihtimali bulunduğundan yeni toplumsal hareketlerin siyasal hedeflerinin akamete uğramasına dönük riskler yarattığı anlaşılmıştır. Bu sonuca ulaşmak için nitel araştırma yöntemlerinden olan içerik analizinden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Hareketler, Yeni Toplumsal Hareketler, Sosyal Medya, Dijital Aktivizm.

Kaynakça

• Acar, F. ve Uslu, H. (2016). Siyaset Sosyolojisi Temel Yaklaşımlar Yeni Tartışmalar. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Adıgüzel, O. H. (2019). Yeni Toplumsal Hareketlerde Yeni Medya Etkisi: Kuzey Ormanları Savunması Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 1655-1674.
• Aktar, E. (2018). Sosyal Medyanın Toplumsal Eylemlerdeki Rolü: Tahran ve Tahrir Olaylarının Süreç Analizi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alagöz, M. (2005). İdeolojik Aklın Serüveni: 1970-1980 Arası Türkiye 'Sol' Hareketine Kavramsal Bakış (Vol. 73). Babil Yayınları.
• Aydın, T. (2021). Siyasal İletişimde Sosyal Medya Kullanımı: Milletvekilleri Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Babacan, M. E. (2014). Sosyal Medya Sonrası Yeni Toplumsal Hareketler. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 135-160.
• Bayhan, V. (2014). Yeni Toplumsal Hareketler ve Gezi Parkı Direnişi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 23-58.
• Binark, M. ve Löker, K. (2011). Sivil Toplum Örgütleri İçin Bilişim Rehberi. Ankara: Sivil Toplum Geliştirme Merkezi.
• Bozkurt, Y. ve Bayansar, R. (2014). Yeni Toplumsal Hareketler Çerçevesinde Çevreci Hareket ve Gezi Parkı Olayları. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(2), 276-293.
• Bulut, Ç. K. (2021). Yeni Toplumsal Hareketler Teorisi: Kurucu Fikirler, İçerik ve Eleştiriler Bağlamında Bir İnceleme. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11(1), 46-63.
• Castells, M. (2013). İsyan ve Umut Çağları: İnternet Çapında Toplumsal Hareketler. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Coşkun, M. K. (2007). Demokrasi Teorileri ve Toplumsal hareketler. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Coşkun, A. (2019). Yeni Toplumsal Hareketlere Alternatif Bir Bakış. Ankara: İksad Yayınevi.
• Çakır, H. (2015). Disiplinler Arası Etkileşim Bağlamında Çağdaş Siyaset Teorisindeki Alternatif Yeni Toplumsal Hareket Açıklamalarının Sosyolojik Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Çalışkan, Ö. (2019). Yeni Medyanın Yeni Toplumsal Hareketlere Etkileri: Türkiye'deki LGBTİ Hareketinin Sosyal Ağ Siteleri Pratiklerinin Çözümlenmesi (Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Çil, S. (2021). Dijital Aktivizm. Aslıhan Zinderen (Ed.). Dijital Sosyoloji Çalışmaları, 93-121.
• Çoban, B. (2009). Toplumsal Hareketler ve Radikal Medya. Yeni Toplumsal Hareketler: Küreselleşme Çağında Toplumsal Muhalefet, 1-10.
• Çömlekçi, M. F. (2019). Yeni toplumsal Hareketler ve Dijital Ağlarda İletişim: Eleştirel Bir Yaklaşım. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 8(4), 3001-3020.
• Demirkıran, P. (2013). Hack Kültürü ve Hacktivizm: Yeni Bir Siyaset Biçimi. Hacktivizm I. Barış Fidaner (Yay. Haz.). İstanbul: Işık Barış Fidaner.
• Demiroğlu, E. T. (2014). Yeni Toplumsal Hareketler: Bir Literatür Taraması. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1), 133-144.
• Doğan, M. Z. (2017). Dijital Aktivizm Bağlamında Günümüz Toplumsal Hareketleri ve Türkiye Örneği: Gezi Parkı Olayı (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Efil, G. (2022, 25 Eylül). Mahsa Amani Kimdir? İran Protesto Olaylarının Başlamasına Neden Olan Mahsa Amini Neden Öldü? Suçu Neydi? Erişim adresi: https://www.tgrthaber.com.tr/dunya/mahsa-amani-kimdir-iran-protesto-olaylarinin-baslamasina-neden-olan-mahsa-amini-neden-oldu-sucu-neydi-iste-detaylar-2847587.
• Erdoğan, H. N. (2021). Yeni Toplumsal Hareketler Bağlamında Kadın Hareketleri: Dijital Aktivizm. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 12-119.
• Eyrek, A. ve Çetin, B. (2021). Toplumsal Hareketler Bağlamında Sosyal Medya Arşivlerinin Toplumsal Belleğin İnşasındaki Rolü. Beykoz Akademi Dergisi, 9(2), 173-191.
• Furuncu, D. (2014). Yeni Toplumsal Hareketler, Küreselleşme ve Dijital Aktivizm: Gezi Parkı Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Genç, Z. (2010). Web 2.0 Yeniliklerinin Eğitimde Kullanımı: Bir Facebook Eğitim Uygulama Örneği. Akademik Bilişim 10 - XII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 237-242.
• Geyik, K. ve Yavuz, C. (2023). Savaş Dönemi Dijital Diplomasi: Ukrayna-Rusya Savaşı Örneği. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 5(11), 6-33.
• Güler, M. A. (2015). Kriz ve Yeni Toplumsal Hareketler: “İşgal et” Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 330-362.
• Gür, T. (2014). Küresel Toplumsal Hareketler (Yüksek Lisans Tezi). Gediz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gürel, E. ve Nazlı, A. (2019). Dijital Aktivizm: Change.Org Kampanyaları Üzerine Bir Analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 187-206.
• Karagöz, K. (2013). Yeni Medya Çağında Dönüşen Toplumsal Hareketler ve Dijital Aktivizm Hareketleri. İletişim ve Diplomasi Dergisi, (1), 131-156.
• Karatzogianni, A. (2015). Firebrand Waves of Digital Activism 1994–2014. UK: Palgrave Macmillan.
• Kırık, A. M. (2012). Arap Baharı Bağlamında Sosyal Medya-Birey Etkiletişimi ve Toplumsal Dönüşüm. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(3), 87-98.
• Kıyan, Z. (2019). İletişim Teknolojileri ve Toplumsal Hareketler: Sistematik Bir Edebiyat İncelemesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 759-779.
• Korkmaz, A. (2012). Arap Baharı Sürecinde İnternet ve Sosyal Medyanın Rolü. In International Symposium on Language and Communication: Research Trends and Challenges (ISLC), 12, 2147-2297.
• Kök, S. ve Tekerek, M. (2012). Sokak Siyasetinden Sosyal Ağlara Yeni Aktivizm: Arap Baharı Deneyimi. II. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu, 59-65.
• Köse, G. (2020). Toplumsal Hareketlenmede Önemli Bir Durak: Sosyal Ağlarda Dijital Aktivizm ve Dinamiklerine İlişkin Y ve Z Kuşağının Farkındalıkları Üzerine Bir Araştırma. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(22), 1255-1288.
• Mahsa Amani Kimdir ve Neden Öldü? İran Protesto Olaylarında Son Durum Ne? (2022, 24 Eylül). Erişim adresi: https://m.haberturk.com/mahsa-amani-kimdir-nasil-ve-neden-oldu-mahsa-amani-olayi-nedir-iran-protesto-olaylarinda-son-durum-ne-3523260.
• Moskova, Avrupa Şehirlerinde AB, Ukrayna ve Türkiye Karşıtı Sahte Gösteriler Düzenletmiş. (2023, 8 Mayıs). https://tr.euronews.com/2023/05/08/moskova-avrupa-sehirlerinde-ab-ukrayna-ve-turkiye- karşiti-sahte-gösteriler-düzenletmiş. Mühürdaroğlu, C. (2019). Türkiye’de Toplumsal Hareketlerin Evrimi: Etnik Mobilizasyon Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Offe, C. (1985). New Social Movements: Challenging the Boundaries of Institutional Politics. Social Research, 52(4), 817-868.
• Offe, C. (1999). Yeni Sosyal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması. Kenan Çayır (Yay. Haz.). İstanbul: Kaktüs Yayınları.
• Öke, Y. Ç. (2018). Alternatif Bir Medya Olarak Sosyal Medyanın Yeni Toplumsal Hareketler Üzerindeki Etkisi. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergisi, 1(1), 52-61.
• Özen, H. (2015). Meydan Hareketleri ve 'SSKİ' ve 'Yeni' Toplumsal Hareketler. Mülkiye Dergisi, 39(2), 11-40.
• Özkan, B. (2018). Yeni İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medyanın Toplumsal Hareketlere Etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Pickerill, J. (2003). Cyberprotest: Environmental Activism Online. Manchester University Press.
• Pişkin, M. Dijital Aktivizm. Özet Metni, 15.
• Ricketts, A. (2012). The Activists Handbook. London: Zed Books.
• Rus Protestocuların Sosyal Medyada Kullandığı Kodlar Deşifre Oldu. https://www.memurlar. net/album/21979/rus-protestocularin-sosyal-medyada-kullandigi-kodlar-desifre-oldu.html
• Rusya'nın Ukrayna'yı İşgali Canlı Yayında Protesto Eden Gazeteciye 30 Bin Ruble Para Cezası. (2022, 15 Mart). https://tr.euronews.com/2022/03/15/rusya-n-n-ukrayna-y-isgalini-canl-yay-nda-protesto-eden-gazeteciden-haber-al-nam-yor
• Savaş, A. (2013, 6 Ocak). Klavye Delikanlılığı mı Devrimin Anahtarı Mı?. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/pazar/2013/01/06/klavye-delikanliligi-mi-devrimin-anahtari-mi
• Semiz, T. ve Bora, B. (2014, 19 Eylül). Sosyal Medya. Erişim adresi: https://www.stb.org.tr/Dosyalar/Arastirmalar/sosyal-medya.pdf
• Şen, A. F. (2012). Toplumsal Hareketler ve Medya: “Wall Street İşgali” nin Medyada Temsili. Global Media Journal Turkish Edition, 2(4), 138-167.
• Şimşek, S. (2004). New Social Movements in Turkey Since 1980. Turkish Studies, 5(2), 111-139.
• Tani, E. (2018). Yeni Toplumsal Hareketler ve Dijital Aktivizm: Çevreci Sivil Toplum Kuruluşlarına Yönelik Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tani, E. (2019). Ağ Toplumunda Sokak Aktivizminden Dijital Aktivizme Geçiş. Dijital Aktivizm Üzerine (1. Baskı) içinde, 1-31.
• Tani, E. ve Boztepe Taşkıran, H. (2018). Çevreci Sivil Toplum Kuruluşlarının Dijital Aktivizm Faaliyetlerine Yönelik Bir Araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (47), 524-546.
• Temel, M. (2019). Sosyal Medya Kullanıcısı Seçmenlerin Siyasal Pazarlamaya Yönelik Tutumlarının Seçmen Bağı ve Davranışı Üzerindeki Etkileri: Seçmen Tatmini ve Sadakatinin Aracılık Rolü (Yüksek Lisans Tezi). Bayburt Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bayburt.
• Touraine, A. (2011). Eşitliklerimiz ve Farklılıklarımızla Birlikte Yaşayabilecek Miyiz? Olcay Kunal (Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Turhan, D. G. (2017). Dijital aktivizm. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 26-44.
• Uçkan, Ö. (2012). Sokak+(dijital) iletişim= Aktivizm. Politus Dergisi, 4, 39-45.
• Ukrayna Savaşı: Rusya'da Özgürlükleri Pahasına Putin'in İşgalini Protesto Edenler. (2022, 23 Eylül). https://www.bbc.com/turkce/articles/cv2p3nj80edo
• Ukrayna Savaşı: İşgalin Yıl Dönümünde Dünyanın Çeşitli Kentlerinde Barış Çağrıları Yapıldı. (2023, 24 Şubat). https://www.bbc.com/turkce/articles/cd1nwlzg98no
• Uzunoğlu, A. (2022). Yeni Toplumsal Hareketler ve Dijital Medya. Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, (9), 81-95.
• Ünsay, Y. (2014). Türkiye'de Kültür Bozumu ve Dijital Aktivizmin Yeni Mecrası: Capsler (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Ürkmez, D. (2020). Dijital Aktivizm Olarak Sosyal Medyada Boykot Çağrıları: Watsons Krizi Örneği. Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 106-125.
• Vural, Z. B. ve Bat, M. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5(20), 3348-3382.
• Yanık, C. ve Öztürk, M. (2014). Toplumsal Hareketlerin Dönüşümü Üzerine Bir Değerlendirme. Mukaddime Dergisi, 5(1), 45-63.
• Yegen, C. (2014). Dijital Aktivizmin Bir Türü Olarak Hacktivizm. E-Journal of Intermedia, 1(1), 118-132.
• Yetkin, B. (2019). Yerel Seçimlerde Adayların Twitter Kullanımı. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 6(2), 382-405.
• Yüksel, O. (2013, 5 Temmuz). Arap Baharı ve Sosyal Medya. Erişim adresi: https://politikakademi.org/2013/07/arap-bahari-ve-sosyal-medya