TÜRKİYE’DE STRATEJİK PLANLAMA: POLİTİKA TRANSFERİ VEYA YAYILMA ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 3, 479 - 516, 29.11.2023

Basri Yalın

https://doi.org/10.58658/kaypod.1335201

Öz

Türkiye’de kuruluş yıllarından beri kamu yönetimi ve ekonomi politikalarının belirlenmesinde merkezi planlamacı gelenek 1990’ların ortasından itibariyle terk edilmeye başlanmıştır. Bunun yerine yeni kamu işletmeciliği uyumlu Anglo-Sakson gelenekte yerleşmeye başlamış olan stratejik planlama modeli 2000’li yılların ortalarından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Bir işletme planı olarak geliştirilen bu planın önce ABD ve Birleşik Krallıkta bir kamu politikası aracı olarak kullanılmaya başlaması, ardından Türkiye’ye sirayet etme sürecinde etkili olan faktörler ve koşullar politika transferi analizi çerçevesinden incelenmiştir. Stratejik planın Anglo-Sakson gelenek içinde yayılması ve Türkiye’ye aktarılması difüzyon ve politika transferi yaklaşımlarıyla ele alınarak hangisi ile açıklanmasının daha uygun olduğu tartışılmıştır. Planın Türkiye’de kurumlarda hangi amaçla ve politika bağlamında kullanılmaya başladığı, amaç ile sonuç arasında bir tutarlılık ve varsa başarısı, yoksa başarısızlığın nedenlerine açıklık getirilmek istenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Stratejik Plan, Politika Transferi, Yayılma, Eşbiçimcilik

Teşekkür

Çalışmanın ortaya çıkmasında başından sonuna kadar öğretisi ve yol göstericiliği için Prof. Dr. Gökhan Orhan'a teşekkürler

Strategic Planning in Türkiye: Policy Transfer or Diffusion Analysis

Öz

Kaynakça

• Alper, E. C. (2001). The Turkish Liquidity Crisis of 2000: What Went Wrong…. Forthcoming: Russian and East European Finance and Trade, 37(6), 51-71.
• Andrews, R., Boyne, G. A. ve Walker, R. M. (2006). Strategy Content and Organizational Performance: An Empirical Analysis. Public Administration Review, 66 (1), 52-63.
• Australian Public Service. (1984). Public Service Reform Act. Online: Australian Public Service.
• Blair, T. (1999). Modernising Government, London: Cabinet Office.
• Bryson, J. M. ve Roering, W. D. (1988). Initiation of Strategic Planning by Governments. American Society for Public Administration 48(6), 995-1004.
• Carroll, P. (2012). Policy Transfer Over Time; A Case of Growing Complexity. International Journal of Public Administration, 35(10), 658-666.
• Council of the OECD. (1995). Recommendation of the Council of OECD on Improving the Quality of Govenrment Regulation, Paris: Organisation for Economic Co-Operaiton and Development.
• Coşkun, B. ve Pank Yıldırım, Ç. (2018). Türkiye’de Stratejik Planlama: Son Dönem Gelişmelerin İncelenmesi. Stratejik Public Management Journal 4(8), 1-18.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2021). Kamu İdarelerince Hazırlanacak Stratejik Planlar ve Performans Programları ile Faaliyet Ra-porlarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik . Ankara: Resmi Gazete.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023a). 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentiler Raporu. Ankara: Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023b). Kamu İstihdam Verileri 2023. Ankara: Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023c). Kamuda Stratejik Yönetim. Erişim adresi: http://www.sp.gov.tr/tr/stratejik-plan/g/mi/kurum/Merkezi+Idareler. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi. (2023). Yatırım Ofisi Arama Sonuçları. Erişim adresi: https://www.invest.gov.tr/tr/sayfalar/search.aspx?&k=stratejik%20plan#k=stratejik%20plan#s=11#l=1055. Çelik, Ö. A. (2018). GazeteDuvar. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2018/10/12/dpt-uzmani-turkiye-ekonomisi-artik-plansiz-ongorulemez-bir-ekonomidir. Çetin, S. (2010). Türkiye'de Kamu Yönetimi Reform Sürecinin Değerlendirilmesi; Aksayan ve İşleyen Yönler. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 23-38.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000a). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşklilatı.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000b). Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2003). Türkiye'nin Avrupa Birliğine Katılım Sürecine İlişkin İlerleme Raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı. (2003). Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Ankara: DPT.
• DiMaggio, P. J. ve Powell, W. W. (1983). The Iron Cage Revisited: Institutional Isomorphism and Collective Rationality in Organisational Fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
• Dolowitz, D. P. ve DiMarsh, D. (1996). Who Learns What from Whom: a Review of the Policy Transfer Literature . Political Studies, 44, 343-357.
• Dolowitz, D. P. ve Marsh, D. (2000). Learning from Abroad: The Role of Policy Transfer in Contemporary Policy-Making. Governance: An International Journal of Policy and Administration, 13(1), 5-24.
• DPT. (2006). Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Kılavuzu 2. sürüm. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. Drucker, P. F. (1995). Gelecek İçin Yönetim, 1990'lar ve Sonrası (3. Baskı b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Drucker, P. F. (2000). 21. Yüzyıl İçin Yönetim Tartışmaları (2. Baskı b.). İstanbul: Epsilon Yayıncılık .
• Erkan, V. (2008). Kamu Kuruluşlarında Stratejik Planlama, Türkiye Uygulaması ve Kuruluşlarda Başarıyı Etkileyen Faktörler. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Evans, M. (Ed.). (2017). Policy Transfer in Global Perspective. New York: Routledge.
• Güler, B. A. (2003). İkinci Dalga: Siyasal ve Yönetsel Liberalizasyon. Özel Sayı, Kamu Yönetimi Reformu İncelemeleri: Mülkiye'den Perspektifler (59), 1-34.
• Hall, P. A. (1993). Policy Paradigms, Social Learning, and the State: The Case of Economic Policymaking in Britain. Comparative Politics, 25(3), 275-296.
• Hax, A. C. ve Majluf, N. S. (1984). Strategic Management. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Hintea, C. E., Profiruoi, M. C. ve Ticlau, T. C. (2019). Strategic Planning in Local Communities. New York: Palgrave McMillan.
• Hürriyet. (2002). Erdoğan Acil eylem Planını Açıkladı. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/erdogan-acil-eylem-planini-acikladi-110017. Hürriyet. (2005). Devlete Tek Bilanço. Erişim adresi: https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/devlete-tek-bilanco_ID523891/. Hürriyet. (2002). Yeni bütçe 15 ilkeli. Erişim adresi: https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/yeni-butce-15-ilkeli_ID424486/. IMF. (2003). Transcript of a Press Briefing by Thomas C. Dawson, Director, External Relations Department, IMF. Erişim adresi: https://www.imf.org/en/News/Articles/2015/09/28/04/54/tr030213. James, O. ve Lodge, M. (2003). Limitations of "Policy Transfer" and "Lesson Drawing" for Public Policy Research. Political Studies Review 1, 179-193.
• Jauch, L. R. ve Glueck, W. F. (1988). Business Policy and Strategic Management. Singapore: McGraw-Hill Book Co.
• Jauch, C. E., Profiruoi, M. C. ve Ticlau, T. C. (2019). Strategic Planning in Local Communities. New York: Palgrave McMillan.
• Jenkins, K., Caines, K. ve Jackson, A. (1988). Improving Management in Government, The Next Steps. London: The Efficiency Unit.
• Kalkınma Bakanlığı. (2018, Şubat 26). Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmi Gazete 30344.
• King, W. R. ve Cleland, D. I. (1978). Strategic Planning and Policy. New York: Van Nostrand Reinhold Company.
• Knill, C. (2007). Cross-national policy convergence; concepts, approaches and explanatory factors . Journal of European Public Policy , 12(5), 764-774.
• Knill, C. ve Tosun, J. (2012). Public Policy, A New Introduction. Crippenham and Eastbourne: Palgrave MacMillan.
• Kutlay, M. (2001). Derviş'in 2001 Bilançosu. Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/dervisin-2001-bilancosu-45594. Kutluk, E. (2019). Türkiye'de DPT Özelinde Planlamanın Gelişimi ve Stratejik Planlama. OECD Studies Conference on Political Sciences & Economy (s. 26-41). Ankara: Oecdstudies.
• Marsh, D. ve Sharman, J. (2008). Policy Diffusion and Policy Trsanfer. Policy Studies 30(3), 269-288.
• Mason, R. O. (1969). A Dialectical Approach to Strategic Planning . Management Science, 15(8), 403-414.
• Milliyet. (2003a). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası çıktı... Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/gundem/kamu-mali-yonetimi-ve-kontrol-yasasi-cikti-iste-ayrintilar-5131486
• Milliyet. (2003b). Mali devrim yasası geldi. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/mali-devrim-yasasi-geldi-5134218
• Mossberger, K. ve Wolman, H. (2003). Policy Transfer as a Form of Prospective Policy Evaluation: Challenges and Recommendations. Public Administration Review, 63(4), 428-440.
• MRSC. (2023). MRSC Empowering Local Governments. Erişim adresi: https://mrsc.org/explore-topics/governance/community-strategic-planning-and-visioning/strategic-planning
• Newmark, A. J. (2002). An Integrated Approach to Policy Transfer and Diffusion. Review of Policy Research 19:(1).
• Övgün, B. (2023). Türkiye'de Planlama; Sektörel Gelişmeden Kalkınmaya, Kalkınmadan Stratejiye. Erişim adresi: http://www.msydergi.com/uploads/dergi/89.pdf
• Panchamia, N. ve Thomas, P. (2002). The Next Steps Initiative. London: Institute for Government.
• Radaelli, C. M. (2000). Policy Transfer in the European Union: Institutional Isomorphism as a Source of Legitimacy. Governance: An International Journal of Policy and Administration 13(1), 25-43.
• Ravensay, J. V. ve Hamlin, R. E. (2015). Strategic Planning in US Municipalities. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 55-70.
• Resmi Gazete. (2003, 12 24). 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. Resmi Gazete, s. 25326 Sayılı Tertip 5(42).
• Resmi Gazete. (2004, 07 23). 5216 Numaralı Büyükşehir Belediye Kanunu. Resmi Gazete 25531 sayılı, 5(43).
• Rogers, E. M., Arvind, S. ve Quinlan, M. M. (2009). Diffusion of Innovations. D. W. Stacks ve M. B. Salwen (Dü) içinde, An Integrated Approach to Communication Theory and Research (s. 418-434). New York: Routledge.
• Rose, R. (1991). What is Lesson Drawing? Journal of Public Policy 11(1), 3-30.
• Sayıştay. (2018). 2018 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay .
• Sayıştay. (2019a). Kamu İhale Kurumu 2019 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2020a). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu 2020 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2020b). Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 2020 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2020c). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2020 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021a). Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021b). Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021c). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021d). Yükseköğretim Kurulu 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021e). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021f). Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu. Ankara: Sayıştay.
• Sayıştay. (2021g). Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu 2021 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu . Ankara: Sayıştay.
• Sharifi, S. ve Bovaird, T. (1995). The financial management initiative in the u.k. public sector: the symbolic role of performance reporting. International Journal of Public Administration 18(23), 467-490.
• Shipan, C. J. ve Volden, C. (2008). The Mechanisms of Policy Diffusion. American Journal of Political Science 52(4), 840-857.
• Simmons, B. A., Dobbin, F. ve Garrett, G. (2006). Introduction: The International Diffusion of Liberalism. International Organization 60(4), 781-810.
• Simmons, B. A., Dobbin, F. ve Garrett, G. (2008). The Global Diffusion of Markets and Democracy. New York: Cambridge University Press.
• Strategic Policy Making Team Cabinet Office. (1999). Professional Policy Making for the Twenty Fisrt Century. London: UK Cabinet Office.
• Streib, G. ve Poister, T. H. (1990). Strategic Planning in U.S. Cities: Patterns of Use, Perception of Effectiveness, and an Assessment of Strategic Capacity. The American Review of Public Administration 20(1), 1-59.
• Şen, H. (2015, September). Strategic Planning in the Public Sector, The Case of the Turkish Ministry of Interior . Thesis submitted to the University of Nottingham for the degree of Doctor of Philosophy.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2000a, 06 25). 21. Dönem 2. Yasama Yılı 118. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2000b, 06 26). 21. Dönem 2. Yasama Yılı 119. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2000c, 12 12). 21. Dönem 3. Yasam Yılı 29. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2003a, 12 17). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 29. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2003b, 12 18). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 30. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2003c, 12 19). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 31. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2003d, 12 23). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 35. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2003e, 12 24). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 36. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004a, 02 18). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 54. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004b, 02 24). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 56. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004c, 02 25). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 57. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004d, 02 26). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 58. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004e, 02 27). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 59. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004f, 02 28). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 60. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004g, 05 05). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 84. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004h, 06 23). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 105. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004i, 07 01). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 109. Birleşim. TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM Tutanak Dergisi. (2004j, 07 06). 22. Dönem 2. Yasama Yılı 110. Birleşim . TBMM Tutanak Dergisi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2004). Kamuda Stratejik Yönetim. Erişim adresi: http://www.sp.gov.tr/tr/html/16/Hakkimizda/
• TC Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi . (2023). Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5018.pdf
• The World Bank. (1992). Governance and Development. Washington D.C.: The World Bank.
• The World Bank. (2022). Helping Countries Adapt to a Changing World, Annual Report 2022. Washington DC: The World Bank.
• Türkiye Cumhuriyeti Avrupa Birliği Başkanlığı. (2009). 2009-06-25 AB ile İlişkiler Genel Müdürlüğü'nün Kapatılması DPT'de Şok Etkisi Yarattı. Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/p.php?e=43579
• Türkiye’de Stratejik Planlamanın Kuruluş Süreci, Üzerinden Planlamada Dönüşümün Çözümlenmesi. (2016). Mülkiye Dergisi, 5(42).
• UK Government. (2023). www.gov.uk. Erişim adresi: https://www.gov.uk/search/all?keywords=strategic+planning&order=relevance&page=2
• Uras, G. (2011). DPT “kendi gitti, adı kaldı yadigar”. Erişim adresi: https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-uras/dpt-kendi-gitti-adi-kaldi-yadig-r-1400711
• US Department of State; USAID. (2022). Joint Strategic Plan, FY 2022- 2026. Washington: US Department of State.
• US The Administration, Office of Management and Budget. (2022a). Government Performance Result Act of 1993. Erişim adresi: https://obamawhitehouse.archives.gov/omb/mgmt-gpra/gplaw2m#h2
• US The Administration, Office of Management and Budget. (2022b). Government Performance Results Act of 1993, Section b . Erişim adresi: https://obamawhitehouse.archives.gov/omb/mgmt-gpra/gplaw2m#h3
• Wheelen, T. L. ve Hunger, D. (1991). Strategic Management and Business Policy. Reading, Massachusetts: Addison-Wesley.
• Yılmaz, O. (2006). Stratejik Planlama ve Kamusal Örgütlerde Esneklik Arayışları. N. Falay, M. Şahin, ve A. Kesik (Dü) içinde, Kamu Maliyesine Yeni Bakış (s. 143-158). Ankara: Seçkin Yayıncılık.