Necmeddin Tufi’s work called el- iksir fi ilmi’t-Tefsir in the context of ulumu’l-Kur’an

Yıl 2023, , 96 - 125, 31.12.2023

Hüseyin Yıldırım

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1397787

Öz

In the introduction part of the study, the political, social, scientific and cultural environment of the period in which Tufi lived was tried to be determined, under the main title "A General Overview of the Century in which Tufi Lived"; His life and the environment in which he grew up were emphasized. The author's life was summarized by researching biography books. Necmeddin Tûfî was born in the Tûfâ village of Baghdad, at a time when the Abbasid state was destroyed by the Mongols and the Islamic world was experiencing great political difficulties, and he spent his life on scientific travels in Iraq, Syria and Egypt. Tufi produced many works in various fields. One of these is his work called el-İksîr fî ilmi't-Tefsîr. In this study, we will discuss this work from the perspective of Qur'anic sciences. It has been tried to understand what the topics included in al-Iksir mean in terms of its contribution to understanding the Quran, with the help of approaches offered by linguistics and hermeneutics. It has been tried to determine what Tufi said about the Qur'anic sciences and the methods he followed, and thus, a study that is expected to be an example for the Qur'anic sciences and methodological studies to be carried out in this field, based on al-Iksir, has been produced. In the conclusion section, a general evaluation of the study was made within the framework of the innovation that Tufi brought to the Qur'anic sciences and its impact on subsequent studies was emphasized. Tufi's influence in this field is that he included the science of Rhetoric in the Qur'anic sciences. As a matter of fact, Zerkeşî and Suyûtî, taking Tufi as an example, evaluated the science of Rhetoric within the Qur'anic sciences in their relevant works.

Anahtar Kelimeler

Tûfi, Quran, Science, Commentary, Eloquence

Ulûmu’l-Kur’an bağlamında Necmeddin Tûfî’nin el- İksîr fî ilmi’t-Tefsîr adlı eseri

Öz

Çalışmanın giriş kısmında Tûfî’nin yaşadığı dönemin siyasî, sosyal, ilmî ve kültürel ortamı tespit edilmeye çalışılmış, “Tûfî’nin Yaşadığı Asra Genel Bir Bakış” ana başlığı altında; hayatı ve yetiştiği ortam üzerinde durulmuştur. Yazarın hayatı biyografi kitaplarından araştırılarak özetlenmiştir. Necmeddin Tûfî, Abbâsi devletinin Moğollar tarafından yıkıldığı, İslam dünyasının siyasi açıdan büyük sıkıntılar yaşadığı bir dönemde Bağdat’ın Tûfâ köyünde doğmuş ve hayatını Irak, Suriye ve Mısır bölgelerinde ilmî seyahatlerde bulunarak geçirmiştir. Tûfî çeşitli alanlarda çok sayıda eser vermiştir. Bunlardan birisi de el- İksîr fî ilmi’t-Tefsîr adlı eseridir. Bu çalışmamızda bu eseri Kuran ilimleri açısından ele alacağız. el-İksîr’in içerdiği konuların Kur’an’ı anlamada katkısı açısından ne ifade ettiği, dilbilimin ve yorumbilimin sunduğu yaklaşımlar yardımı ile anlaşılmaya çalışılmıştır. Tûfî’nin Kur’an ilimleri konusunda söyledikleri ve takip ettiği yöntemler tespit edilmeye çalışılmış ve böylece el-İksîr’den hareketle Kur’an ilimleri ve bu alanda yapılacak olan metodolojik çalışmalara örnek olması beklenen bir çalışma ortaya konmuştur. Sonuç bölümünde ise Tûfî’nin Kur’an ilimlerine getirdiği yenilik çerçevesinde çalışmanın genel bir değerlendirilmesi yapılarak kendisinden sonraki çalışmalara etkisi üzerinde durulmuştur. Tûfî’nin bu alanda etkisi ise Belâgat ilmini Kur’an ilimlerine dâhil etmiş olmasıdır. Nitekim Zerkeşî ve Suyûtî ilgili eserlerinde Tûfî’yi örnek alarak Belâgat ilmini Kur’an ilimleri içerisinde değerlendirmişlerdir

Anahtar Kelimeler

Tûfî, Kur’an, İlim, Tefsir, Belâgat

Kaynakça

• Alptekin, C. (1988). Doğuştan günümüze büyük İslam tarihi. Çağ Yayınevi.
• Askalânî, Şihâbededin Ali b. Hacer. (1385.) Dürerü’l-kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine. Kahire. Matbaatü’l-Medenî.
• Bilgegil, M. K. (1980). Edebiyat bilgi ve teorileri. Enderun Kitabevi.
• Bilmen, Ö. N. (1973). Büyük tefsir tarihi. Bilmen Yayınevi.
• Bilmen, Ö. N. (1967). Hukuku İslamiyye ve ıstılâhâtı fıkhiyye kâmusu. Bilmen Yayınevi.
• Bolelli, N. (2001). Belâgat. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Buharî, Ebu’l Abdullah Muhammed b. İsmail. (1992). Sahih Buharî. Çağ Yayınları.
• Bursalı, M. T. (1333). Osmanlı müellifleri. Meral Yayınevi.
• Cerrahoğlu, İ. (1968). Kur’an tefsirinin doğuşu ve ona hız veren amiller. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Cerrahoğlu, İ. (1996). Tefsir tarihi. Fecr Yayınları.
• Cerrahoğlu, İ. (1991). Tefsir usulü. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Coşkun, A. (2002). Kur’an ve tefsir araştırmaları-III. Ensar Neşriyat.
• Cürcânî, Abdülkâhir. (t.y.). Delâilü’l-i’câz. Kahire. Mektebetü’t-Ticâriyye.
• Cürcânî, Seyyid Şerif Ali b. Muhammed. (1883). Et-ta’rifât. Dâru’n-Nefâis Yayınları.
• Çalışkan, İ. (2017). Tefsir usulü. Ankara Okulu Yayınları.
• Deliser, B. (2012). Ez-Zerkeşî ve Kur’an ilimlerindeki yeri. Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• Demirci, M. (2003). Tefsir usulü. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Ebu Zeyd, Nasr Hâmid. (2001). İlahi hitabın tabiatı. (Çev. M. E. Maşalı), Kitabiyât.
• Ed-Dûrî, A. (1991). Bağdat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (1. Baskı, Cilt 4, ss. 432).
• Erünsal, İ. (1989). Doğuştan günümüze büyük İslam tarihi. Çağ Yayınları.
• Güven, Ş. (2005). Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanmasında çok anlamlılık sorunu. Denge Yayınları.
• Hacımüftüoğlu, N. (1992). Beyân. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (1. Baskı, Cilt 6, ss. 22-23).
• Hamidullah, M. (1993). Kur’an-ı kerim tarihi. (Çev. S. Tuğ). Beyan Yayınları.
• İbnu’l-Imâd, Ebu’l-Fellah, Abdulhay el-Hanbeli. (t.y.). Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Beyrut. Dâru’l-Mesîre Yayınları.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem el-Ifrikî el-Mısrî. (t.y.). Lisânü’l-Arab. Edebü’l-Havza Yayınları.
• İbn Nedim. (1978). El-fihrist. Daru’l- Marife.
• İbn Receb, Zîneddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Şihâbeddin Ahmed el-Bağdâdî el-Hanbelî. (1952). Zeylü tabakâti’l-hanâbile. Sünneti Muhammediye Matbaası.
• İbn Teymiyye. (1971). Mukaddime. Daru’l-Kur’ani’l-Kerim.
• Kazıcı, Z. (t.y.). İslam eğitim tarihi. Bir Yayınevi.
• Kazvînî, Celaleddin Muhammed. (1990). Telhîs. (Çev. M. F. Dinçkol), Ebrar Yayınları.
• Kehhâle, Ö. R. (1957). Mu’cemu’l-müellifîn. Terakkî Matbaası.
• Kırca, C. (t.y.). İlimler ve yorumlar açısından Kur’an’a yönelişler. Tuğra Neşriyat.
• Nedevî, Ebu’l Hasan. (t.y.). İslam önderleri tarihi. (Çev. Y. Karaca), İstanbul. Kayıhan Yayınları.
• Özlem, D. (1994). Hermeneutik dersleri. Prospero Yayınları.
• Philip, K. H. (1981). Siyasi kültürel İslam tarihi. (Çev. S. Tuğ), Boğaziçi Yayınları.
• Razi, F. (t.y.). Et-tefsîru’l-kebîr. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Sekkâkî, Ebu Yakub Yusuf b. Ebi Bekr Muhammed b. Ali. (1987). Miftâhu’l-ulûm. thk. Naim Zerzur, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• Serinsu, A. N. (1994). Kur’an’ın anlaşılmasında asbâb-ı nüzûlün rolü. Şûle Yayınları.
• Sinanoğlu, M. (2000). İman. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (1. Baskı, Cilt 22, ss. 212-214).
• Suyûtî, Celaleddin. (1948). El-itkân fî ulûmi’l-Kur’an. Dâru’l-Hadîs Yayınevi.
• Suyûtî, Celaleddin. (1384). Buğyetü’l-vüât. M. Ebu’l-Fazl Yayınevi.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cebir. (1374/1954). Câmiu’l-beyan an te’vîli âyi’l-Kur’an. Müessetü’r-Risâle Yayınevi.
• Tûfî, Necmeddin Sülayman b. Abdulkavî. (t.y.). El-iksîr fî ilmi’t-tefsîr. thk: Abdulkadir Hüseyin, Nemuzeciye Matbaası.
• Yâfî, İmam Muhammed b. Esad b. Ali b. Süleyman el-Yemenî el Mekkî. (t.y.). Mirâtü’l-cinân ve ibretü’l-yakzân. Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• Yıldız, H.D. (1998). Abbâsiler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (1. Baskı, Cilt 1, ss. 37).
• Yüksel, M. B. (2017). Kur’an’ı farklı anlama ve nedenleri. Ankara Okulu Yayınları.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. (1976). Et-tefsîr ve’l-müfessirûn. Dâru’l-Hadîs Yayınevi.
• Zerkeşî, Bedreddin Muhammed b. Abdullah. (1276/1957). El-burhân fî ulûmi’l-Kur’an. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Dâru’l Fikr Yayınevi.