Türkiye’de özelleştirmelerin istihdam etkileri: Elektrik dağıtım şirketleri üzerine bir inceleme

Yıl 2020, , 1 - 23, 31.12.2020

Yağmur Kaya

https://doi.org/10.51177/kayusosder.808503

Öz

Özelleştirme ile ilgili teorik ve ampirik literatürde ve konunun uygulama kısmında en fazla dile getirilen hususlardan birisi, sürecin istihdam üzerindeki etkisidir. Genel olarak bakıldığında, özelleştirilen birçok şirkette olduğu gibi, verimlilik artışını sağlamak ve aşırı istihdam yükünden kurtulmak amacıyla çalışan personel sayısında başlangıçta bir azalma olabilmesine karşılık, özelleştirme sonrasında bu kayıp giderilebilmekte hatta kimi zaman istihdam edilen personel sayısı özelleştirme öncesi durumun da üzerine çıkabilmektedir. Özellikle, özelleştirilen şirketlerde yeni yatırımlarla kapasite artırımına gidilmesi durumunda istihdam edilen işgücü sayısının arttığı görülmektedir. Çoğu ülkede de istihdam kaybını önlemek için yasal düzenlemeler yapılmakta, ihale şartnamelerine ve devir sözleşmelerine istihdam kaybını önleyici maddeler konulmaktadır.
Bu çalışmada incelenen elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirme süreçlerine yönelik analizden elde edilen bulgulara göre, söz konusu şirketlerin özelleştirmelerinin net bir şekilde istihdamı artırıcı bir sonuç doğurduğu tespit edilmiştir. Diğer taraftan elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmeleri sonucunda yaşanan istihdam artışlarına; yatırım, pazar ve talep artışı gibi yeni istihdam oluşturmaya etki eden itici faktörler ile kanun, devir sözleşmeleri ve diğer kamusal düzenlemeler gibi istihdamın azalmasını önleyici faktörlerin etki ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Özelleştirme, İstihdam, Elektrik sektörü

Employment effects of privatizations in Turkey: A study on electricity distrubution companies

Öz

One of the most expressed points in the theoretical and empirical literature on privatization and in the application part of the subject is the effect of the process on employment. In general, as in many privatized companies, although there may be a decrease in the number of personnel working in order to increase productivity and get rid of excessive employment burden, this loss can be compensated after privatization and sometimes the number of personnel employed may even exceed the pre-privatization situation. It is observed that the number of employed workforce increases especially in case of capacity increase with new investments in privatized companies. In most countries, legal regulations are made to prevent employment loss, and provisions preventing employment loss are included in tender specifications and transfer contracts.
According to the findings obtained from the analysis regarding the privatization processes of the electricity distribution companies examined in this study, it has been determined that the privatization of the said companies has clearly increased employment. On the other hand, the increase in employment as a result of the privatization of electricity distribution companies; It has been observed that the driving factors that affect the creation of new employment such as investment, market and demand increase, and the factors preventing the decrease in employment such as law, transfer contracts and other public regulations.

Anahtar Kelimeler

Privatization, Employment, Electric Sector

Kaynakça

• Akalın, G. (1998). KİT'ler ve özelleştirilmeleri. Akçağ Yayınları.
• Aktan, C. C. (1993). Kamu ekonomisinden piyasa ekonomisine: Özelleştirme. Takav Matbaası.
• Bölük, G. (2010). Türkiye elektrik piyasasında gelişmeler: Reform, performans ve talep analizi (Tez No. 280556) [Doktora tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir.
• Çetintaş H. & Bicil İ. M. (2015). Elektrik piyasalarında yeniden yapılanma ve Türkiye elektrik piyasasında yapısal dönüşüm. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 1-15, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202167
• Delice, G. & Yavilioğlu C. (2010). Özelleştirme: Kavramsal ve teorik çerçeve. C. Yavilioğlu, G. Delice, & O. Özsoy (Ed.) içinde, Dünyada ve Türkiye’de özelleştirme uygulamaları:Teorik ve tarihsel bir perspektif (ss. 8-41). T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• Doğan, M. N. (2016). Türkiye’de özelleştirmenin 30 yılı: Türkiye’de ve Dünyada özelleştirme uygulamaları ve özelleştirme fonu’nun kaynak ve kullanımları. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, https://docplayer.biz.tr/17702345-Turkiye-de-ozellestirmenin.html
• Dünya Bankası. (2015). Türkiye enerji sektöründe dönüşüm, önemli aşamalar ve zorluklar. http://documents1.worldbank.org/curated/en/907111468189259524/pdf/ACS14951-REVISE D-Box393232B-PUBLIC-EnergyveryFinalTURKISHR.pdf
• Dünya Bankası. (2016). Türkiye Cumhuriyeti: Elektrik dağıtım şirketlerinin hizmet kalitesinin iyileştirilmesine yönelik adımlar. Nihai Rapor, Enerji ve Doğal Kaynaklar Küresel Uygulama Grubu, https://www.esmap.org/sites/default/files/esmap-files/ACS20668-REVISED-PUBLIC-TURKISH-TCDISKOMENprintrevtiresiz.pdf
• Enerji Ekonomisi (2019). Hangi şirket hangi bölgenin elektriğini dağıtıyor? Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, https://www.enerjiekonomisi.com/hangi-sirket-hangi-bolgenin-elektrigini-dagitiy or/7832/
• Falay, N. (1994). Özelleştirme yöntemleri ve sorunlar. özelleştirme tartışmaları (1. baskı). Bağlam Yayınları.
• Kaya, G. (2015). Kamudaki taşeron işçiler üzerine bir alan araştırması: Adıyaman örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 257-267, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70678
• Keser, H. (2007). Kamu sektöründe kapsam dışı personel istihdamı ve uygulama sorunları. Kamu-İş Yayınları içinde. Osman Güven Çankaya’ya Armağan (ss. 337-369), http://www.kamu-is.org.tr/pdf/OGC14.pdf
• Ongun, A. (2015). Türkiye’de elektrik piyasası süreci. https://www.tespam.org/turkiyede-elektrik-piyasasi-sureci/ 17.03.2004 Tarih ve 2004/3 Sayılı YPK Kararı. Elektrik enerjisi sektörü reformu ve özelleştirme stratejisi belgesi, http://mevzuat.dpt.gov.tr/ypk/2004/03.pdf 2
• Özelleştirme İdaresi Başkanlığı. (t.y.). Kaynak kullanım tablosu. https://www.oib.gov.tr/kaynak-kullanim-tablosu
• Özelleştirme İdaresi Başkanlığı. (t.y.). Türkiye’de özelleştirme. https://www.oib.gov.tr/turkiyede-ozellestirme
• Özsoy O., Delice G., & Yavilioğlu C. (2010). Özelleştirmenin etkileri. C. Yavilioğlu, G. Delice, & O. Özsoy (Ed.) içinde, Dünyada ve Türkiye’de özelleştirme uygulamaları: Teorik ve tarihsel bir perspektif (ss. 105-133). T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• Pack J. R. (1991). The opportunities and constraints of privatization. in W. T. Gormley (Ed.) in, Privatization and its alternatives, (ss. 281-305). The University of Wisconsin Press.
• Sarısu, A., & Keşli T. A. (2009). Türkiye’de özelleştirme ve yargısal sorunlar. Group Hukuk Bürosu Yayınları.
• Seven, B. (2001) Legal aspects of privatisation: A comparative study of European ımplementations. Dissertation.com
• T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu. (2019). Elektrik piyasası 2018 yılı piyasa gelişim raporu. EPDK, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, http://epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-0-102/yillik-rapor-elektrik-piyasasi-gelisim-raporlari
• Turgut, M. (2015). Türkiye’de elektrik endüstrisinde deregülasyon süreci ve elektrik borsasından sürdürülebilir beklentiler. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 68, 99-112, https://dergipark. org.tr/en/download/article-file/427747
• Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (2020). 2019 faaliyet raporu. https://www.tedas.gov.tr/ sx.web.docs/tedas/docs/faaliyetrapor//2019_FR_v1_7.pdf
• Yavilioğlu, C. (2010). Ayrıntılı analizi yapılan şirketler ve elde edilen faaliyet sonuçları. C. Yavilioğlu, G. Delice, & O. Özsoy (Ed.) içinde, Dünyada ve Türkiye’de özelleştirme uygulamaları: teorik ve tarihsel bir perspektif (ss. 691-704). T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• Yavilioğlu, C. (2010). Türkiye’de özelleştirme uygulamaları: Süreç analizi. C. Yavilioğlu, G. Delice, & O. Özsoy (Ed.) içinde, Dünyada ve Türkiye’de özelleştirme uygulamaları: Teorik ve tarihsel bir perspektif (ss. 325-361). T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• 24.11.94 Tarih ve 4046 Sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun, https://www. mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4046.pdf