Osmanlı borçları hakkında İngiliz Lordlar Kamarası’nda yapılan 21 Mayıs 1924 tarihli oturumun incelemesi

Yıl 2020, , 123 - 133, 31.12.2020

Çağdaş Yüksel

https://doi.org/10.51177/kayusosder.831833

Öz

Sanayi Devrimi sonrasında zenginleşen Avrupa devletleri 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ekonomik sıkıntı içindeki ülkelere borç vermeye başlamışlardır. Borçların devamında Avrupa sermayesi bu ülkelere akın etmiş ve ülkeler neredeyse sömürge haline getirilmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu da 1854 yılında Kırım Savaşı’nın getirdiği yük nedeniyle dış borç almak zorunda kalmıştır. Alınan borçlar verimli kullanılmadığı için borç yükü hızla artmıştır. Bu dönemde Avrupa sermayesi Osmanlı topraklarında demiryolu yatırımlarına da başlamıştır. İmparatorluğun dış borç serüveni 1876 yılında mali iflasla sonuçlanmıştır. Borçları ödeyebilmek için Duyun-u Umumiye İdaresi kurulmuştur. Bu kuruluş devlet gelirlerinin bir kısmını kontrolü altına almıştır. Böylece yatırımlarını arttıran Avrupa sermayesi, Duyun-u Umumiye İdaresi ve kapitülasyonlar kısa süre içerisinde Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik bağımsızlığına son vermişlerdir. Milli Mücadele sonrasında Lozan Antlaşması ile Duyun-u Umumiye İdaresi ve kapitülasyonlar kaldırılmış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin tam bağımsızlığı sağlanmıştır. Ancak borçlar meselesi 1928 yılına kadar sorun olmaya devam etmiştir. Bu tarihte yapılan antlaşma ile borç ödemeleri başlamış ve 1954 yılına kadar devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Avrupa Devletleri, Duyun-u Umumiye İdaresi

Examination of the session on the Ottoman Debts held at the British House of Lords on 21 May 1924

Öz

European states, enriched after the Industrial Revolution, started to lend money to countries in economic distress from the second half of the 19th century. After the debt, European capital flooded to these countries and the countries were almost colonized. The Ottoman Empire also had to borrow foreign debt due to the burden of the Crimean War in 1854. The debt burden increased rapidly as the borrowed debts were not used efficiently. During this period, European capital also started railway investments in Ottoman lands. The foreign debt adventure of the empire ended in financial bankruptcy in 1876. The Ottoman Public Debt Administration was established to pay debts. This organization controlled some of the state revenues. Thus, European capital that increased their investments, the Ottoman Public Debts Administration and capitulations put an end to the economic independence of the Ottoman Empire in a short time. The Ottoman Public Debt Administration and capitulations removed with Treaty of Lausanne that signed after the National Struggle and thus achieved full of independence of the Republic of Turkey. However, the debt issue continued to be a problem until 1928. With the treaty signed on this date, debt payments started and continued until 1954.

Anahtar Kelimeler

the Ottoman Empire, European States, the Ottoman Public Debt Administration

Kaynakça

• Acar, K. (2019). Kırım Savaşı (1853-1856) döneminde propaganda: Rus popüler kültüründe savaş ve düşman imgesi. Bilig, 88, 113-136.
• Açba, S. (1995). Osmanlı Devleti’nin dış borçlanması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Afyoncu, E. (2001). 100 soruda Osmanlı borçları. Popüler Tarih, 13,17-21.
• Arslan, G. (2015). Osmanlı Devleti’nin dış borçları ve yeniden yapılandırma süreci (1930-1933). History Studies. 7(4), 1-23.
• Aşçı, H. (2016). Lozan Barış Antlaşması’nda Osmanlı Borçları Meselesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(6), 1649-1666.
• Aysal, N. (2013). Kırım Savaşı’nda Lozan Barış Antlaşması’na Osmanlı dış borçlarının tarihsel gelişimi. Atatürk Yolu Dergisi, 14(53), 1-28.
• Birbudak, T. (2018). 1853-1856 Kırım Harbi’nde Osmanlı-Avusturya ilişkileri. Belleten, 82(293), 241-264.
• Çetin, M. ve Kök, R. (2018). Kırım Savaşı örneğinde Osmanlı ordusunda gayrimüslimlerin istihdamı. Bilig, 85, 1-24.
• Dikmen, N. (2005). Osmanlı Borçlarının ekonomik ve siyasi sonuçları. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 137-159.
• Ergüder, B. (2020). Duyun-u Umumiye İdaresi’nin borç yönetiminden bir kesit: İkramiyeli tahviller. Tarih ve Gelecek Dergisi, 6(2), 470-485.
• Fişek, K. (1967). Osmanlı borçları üzerine düşünceler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 22(3), 157-164.
• Gürsoy, B. (1984). 100. yılında Duyun-u Umumiye İdaresi üzerine bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 40(1-4), 17-59.
• İngiltere parlamento tutanakları (1924, 21 Mayıs). Lordlar Kamarası. Ottoman Public Dept: Bondholders’ Rights, 57, 545-556.
• Karamursal, Z. (1989). Osmanlı mali tarihi hakkında tetkikler. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kartopu, S. (2012). Duyun-u Umumiye İdaresi ve idareyle ilgili görüşler. Global Journal of Economics and Business Studies. 1(2), 32-40.
• Kazgan, G. (1999). Tanzimat’tan. Yüzyıla Türkiye ekonomisi. Altın Yayınları.
• Keskinkılıç, E. (2002). Duyun-u Umumiye İdaresi. Türkler, (Cilt 14, ss. 371-380). Yeni Türkiye Yayınları.
• Kodaman, B. (2007). Osmanlı Devleti’nin yükseliş ve çöküş sebeplerine genel bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 1-24.
• Kurnaz, Ş. (1989). Osmanlı borçları (1854-1954). Milli Eğitim Dergisi, 90, 63-73.
• Küçük, C., & Ertüzün, T. (1994). Duyun-ı Umumiye. İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 10, ss. 58-62). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Meray, S. (1971). Lozan Barış Konferansı- tutanaklar belgeler. C. 3, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Müderrisoğlu, A. (1990). Kurtuluş Savaşı’nın mali kaynakları. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Önsoy, R. (1999). Mali tutsaklığa giden yol Osmanlı borçları (1854-1914). Turhan Kitabevi.
• Özdemir, B. (2009). Osmanlı Devleti dış borçları. Ankara Ticaret Odası Yayınları.
• Pamuk, Ş, (1984). Osmanlı Ekonomisi ve dünya kapitalizmi. Yurt Yayınları.
• Pamuk, Ş. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda paranın tarihi. Türkiye Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sayar, N. (1977). Türkiye imparatorluk dönemi mali olayları. Met-Er Matbaası.
• Ünlüönen, K. (1988). Cumhuriyet Dönemi borçları. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(4), 313-335.
• Yıldırım, İ. (2001). On dokuzuncu yüzyıl Osmanlı ekonomisi üzerine bir değerlendirme (1838-1918). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 313-326.
• Yıldız, A. (2011). Osmanlı Devleti’nin borçlanmasında Osmanlı Bankası’nın rolü ve önemi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 318-330.
• Yılmaz, B. (2002). Osmanlı İmparatorluğu’nu dış borçlanmaya iten nedenler ve ilk dış borç. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4, 186-198.