Beyânî Tezkiresi’ne göre şairlerin meslekleri üzerine tespitler

Yıl 2020, , 66 - 72, 31.12.2020

Ebubekir Çalıova

https://doi.org/10.51177/kayusosder.835777

Öz

Klasik Türk şiiri bünyesinde verilen eserleri bir araya getirmek maksadıyla “şu’arâ tezkiresi” yazma geleneği XVI. yüzyılda Anadolu sahasında başlamış ve ilk örneğini Sehî Bey vermiştir. Latîfî, Ahdî, Âşık Çelebi ve Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiresi’nden sonra Beyânî’nin kaleme almış olduğu “Tezkiretü’ş-Şu’arâ” 1597-98 yılında tamamlanmıştır. Hayatları ile ilgili bilgilerde şairlerin doğduğu yer, ismi, unvanı, akrabaları, hocaları, ölüm nedenlerinin bulunduğu bu eserde şairlerin meslekleri hakkında da bilgi verilmiştir. Beyânî; şairlerin biyografi kısmında hangi meslekleri icra ettikleri, bu meslekleri ne kadar sürdürdükleri konusunda bilgi vermektedir.
Beyânî Tezkiresi’sindeki bilgileri daha anlaşılır kılmayı ve bu doğrultuda da söz konusu kültürel varlığı ortaya çıkarmayı hedefleyen TEBDİZ Projesi bağlamında hazırlanmış olan “Beyânî Tezkiresi Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü”nün bir materyali olan bu çalışmada, sisteme işlenmiş biyografilerde yer alan şairlerin meslek, mevki, geçim durumları ve imkânları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Biyografi, Beyânî, Meslek, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, TEBDİZ

Determinations on the professions of poets according to Tezkire of Beyani

Öz

The tradition of writing "şu’arâ tezkiresi" in order to bring together the works given in the classical Turkish poetry started in Anatolia in sixteenth century and Sehî Bey gave the first example. After the Tezkire of Latîfî, Ahdî, Âşık Çelebi and Kınalızâde Hasan Çelebi, “Tezkiretü'ş-Shu'arâ” written by Beyâni was completed in 1597-1598. In this work, which includes the place of birth of the poests, their names, titles, relatives, teachers and causes of death and about their lives the information about the professions of the poets is also given. Beyânî, in the biography section of the poets, give sinformation about which professions they have done and how long they have continued.
Inthisstudy, which is a material of the "Beyânî Tezkire Contextual Index and Functional Dictionary" prepared with in the context of the TEBDİZ Project, which aim stomake the information in the Beyânî Tezkire moreunderstandable and toreveal the cultural asset in this direction, the profession, position, live lihoodsand opportunities of the poets in the biographies were emphasized.

Anahtar Kelimeler

Biography, Beyâni, Profession, Tezkire, Tezkiretü’ş-Şu’ara, TEBDİZ

Kaynakça

• Avcı, İ. (2016). Şair Osmanlı padişahlarına dair bir eser: Kelâmü’l-mülûk mülûkü’l-kelâm / A Work about the poet Ottoman Sultans: Kelâmü’l-Mülûk Mülûkü’l-Kelâm. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(35), 427-438.
• Güler, K. (2014, 23-25 Ekim). Esrar Dede'nin tezkire-i şu’arâ-yı mevlevîyye'sine göre Kütahyalı mevlevî şâirler. http://isamveri.org/pdfdrg/D237679/2015_GULERK.pdf
• Gür, N. (2009). Latîfî’nin eleştirel perspektifinden Osmanlı divan şiirinin poetikası (Tez No. 235145) [Yüksek lisans tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir.
• İnalcık, H. (2003). Şair ve patron patrimonyal devlet ve sanat üzerinde sosyolojik bir inceleme. Doğu-Batı Yayınları.
• İpekten, H. (1996). Divan edebiyatında edebî muhitler. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Karaveli̇oğlu, M. (2015). Şuara tezkirelerinde Galata tasvirleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 50(50), 65-96.
• Öz, Y. (2012). Tezkire. Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. TDV Yayınları. s. 68.
• Sungurhan, A. (2014). Kınalızâde Hasan Çelebi’ye gelinceye kadar Anadolu’da şu’arâ tezkireciliğinin gelişimi ve Tezkiretü’ş-Şu’arâ’nın tanıtılması. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3(6), 71-104.
• Sungurhan, A. (2017a). XVI. yüzyıl şu’arâ tezkirelerindeki “üstatlık” ve “yetiştiricilik” kavramlarının karşılaştırılmalı incelemesi. International Journal of Languages Education and Teaching, 5(3), 62-77.
• Sungurhan, A. (2017b). Beyânî Tezkiretü’ş-Şu’arâ. www.kulturturizm.gov.tr
• Sungurhan, A. (2019). Kınalızâde Hasan Çelebi tezkiresi’ne göre şairlerin meslek, mevki, geçim durumları ve imkânları. Meydan, A (Ed.) içinde, III. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı (s.408-421). Asos Yayınevi.
• Yeşilyaprak, Y. (2017). Adlî dîvânı’nın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü (Tez No. 475912) [Yüksek lisans tezi, Ardahan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir.
• Yılmaz, A. (1990). Tezkirelere göre divan edebiyatı isimler sözlüğü. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31(1), 491-500.