Türk-İslam Sentezcilerinde Devlet Tasavvuru ve Din-Devlet İlişkileri

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 10 - 23, 30.06.2021

Ahmet Selim Kadıoğlu

https://doi.org/10.51177/kayusosder.926167

Öz

Osmanlı Devleti’nin son zamanlarına kadar mevcudiyetini kendiliğinden ve neredeyse mensuplarından habersizce sürdürmekte olan bir olgu olarak değerlendirilen Türk-İslam Sentezi, 19. yüzyılın sonlarında devletin beka sorunu çerçevesinde bilinçli bir kimlik seçimi ve vurgusu olarak ortaya çıkmaya başlamıştır. O zamandan beri Türk fikir ve siyaseti üzerinde etkisini gösteren Türk-İslam Sentezcileri, doğrudan veya dolaylı biçimde devlet yönetiminde az ya da çok yer almaya devam etmişlerdir. Günümüzde ise “Cumhur İttifakı”, Türk-İslam Sentezinin özgün bir örneği olarak devleti fiilen yönetmektedir. Devlet politikalarını, din-devlet ilişkilerini, hukuk üretimi ve uygulamalarını kurumsal birikim ve hatta teamüllerden ziyade devleti yönetenlerin kişisel tercihlerinin belirlediği Türkiye ve benzeri “doğu” toplumlarında, devlet idarecilerinin bu konulardaki genel kabullerinin ve görüşlerinin kökenlerini incelemek ve araştırmak bundan dolayı büyük önem taşımaktadır. Türk-İslam Sentezcileri, devlet olgusunu, insanlar için sosyolojik ve hukuki açıdan gerekli olan bir kurumdan daha çok, kutsal bir varlık olarak değerlendirdikleri için, sözünü ettiğimiz inceleme ve araştırma Türkiye özelinde daha üst bir düzeyde öneme sahiptir. İşte bu çalışmada Türk-İslam Sentezinin belki de en merkezi kavramlarından biri olan devlet olgusu, dinsel açıdan ve özellikle Türk-İslam Sentezcilerinin dine bakışları doğrultusunda incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam Sentezi, Devlet, Cumhur İttifakı, Din ve Devlet İlişkisi, İslam ve Demokrasi

Concept of state and religion-state relations according to Turkish-Islamic synthesizers

Öz

Turkish-Islamic Synthesis, considered as a phenomenon that existed by itself and almost without the knowledge of its intellectuals and supporters until the last days of the Ottoman Empire, has started to emerge as a conscious emphasis and choice of identity when faced with the issue of the State’s existence. Turkish-Islamic Synthesizers, who had an influence on Turkish intellectual life and politics ever since, have continued to take part in state governance directly or indirectly, at times with more influence, and at others less. Today, “People’s Alliance”, as a genuine example of the Turkish-Islamic synthesis, governs the State. In Turkey and alike “eastern” societies, where policies, Religion–State Relations, law making and implementation are determined, neither through institutional knowledge, nor even customs, but through personal preferences of those who govern the State; it is important to research and study the origins of the presuppositions and personal choices of the State’s governors. Since Turkish-Islamic Synthesizers view the reality of the State, as a sacred entity, rather than an institution necessary for social and legal purposes; such a study has a higher-level importance especially with regards to Turkish example. In this study, reality of the state, perhaps the most central concept of the Turkish-Islamic Synthesis, is examined in reference to religion, and with a special focus to the perception of religion of the Turkish-Islamic Synthesizers.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic Synthesis, State, People Alliance, Religion-State Relations, Islam and Democracy

Kaynakça

• Arslan, M. (1987). Kutadgu-Bilig’deki toplum ve devlet anlayışı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Arslantürk, Z. (1998). Kutsalın dönüşü (Yeni toplum arayışları). Ayışığı Kitapları.
• Arslantürk, Z. & Amman M. T. (2000). Sosyoloji (Kavramlar-Kurumlar-Süreçler-Teoriler). Kaknüs Yayınları.
• Arvasi, S. A. (1979). Türk-İslam Ülküsü 1. Türk Kültür Yayını.
• Arvasi, S. A. (1980). Türk-İslam Ülküsü 2. Türk Kültür Yayını.
• Arvasi, S. A. (1989). Türk-İslam Ülküsü 3. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1990). Hasbihal 3. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1991). Hasbihal 5. Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1996a). Devletin Dini Olur Mu? Burak Yayınevi.
• Arvasi, S. A. (1996b). Şüphe ve iman. Burak Yayınevi.
• Demirel, D. (2013). Max Weber’in sosyoloji kuramı. Turkish Studies. 8/12 (Fall). 361-369.
• Farabi. (1974). Mutluluğu kazanma (Tahsilu's - Sa'ade). (Çev. H. Atay,) içinde, Farabi'nin Üç Eseri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Hegel, G. W. F. (2003). Elements of the philosophy of right. (Çev. H. B. Nisbet,). Cambridge University Press.
• Gökalp, Z. (1994). Hürriyetin menbalarına doğru. O. Metehan (Hzl.) içinde, Ziya Gökalp ve din (ss. 96-97). Kamer Yayınları.
• Gökalp, Z. (2007). Doğru yol - Hakimiyet-i Milliye ve umdelerin tasnif, tahlil ve tefsiri. M. S. Koz (Hzl.) içinde, Kitaplar 1 (ss. 299-317). Yapı Kredi Yayınları.
• Gökalp, Z. (2007). Rusya’daki Türkler ne yapmalı? M. S. Koz (Hzl.) içinde, Kitaplar 1 (ss. 25-37). Yapı Kredi Yayınları.
• Göze, A. (2005). Liberal, Marxiste, faşist, nasyonal sosyalist ve sosyal devlet. Beta Basım.
• Güngör, E. (1989). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (1993). Sosyal meseleler ve aydınlar. Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (2005a). Tarihte Türkler. Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (2005b). Türkiye’de misyoner faaliyetleri. Ötüken Neşriyat.
• Kabaklı, A. (1990). Temellerin duruşması. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kadıoğlu, A. S. (2020). Türk-İslam Sentezi’nin oluşum ve gelişim süreci. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(27), 813-834.
• Kadıoğlu, A. S. (2021). Türk-İslam sentezcilerinde hukuk, ahlak ve din ilişkisi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(34), 1549-1569.
• Kösoğlu, N. (1997). Devlet -Eski Türkler’de, İslam’da ve Osmanlı’da-. Ötüken Neşriyat.
• Kurtkan, A. (1977a). Sosyolojik açıdan tasavvuf ve laiklik. Kutsun Yayınevi.
• Kurtkan, A. (1977b). Türk Milletinin manevi değerleri. MEB Devlet Kitapları.
• Kurtkan Bilgiseven, A. (1995). Türk-İslam kültüründe fert ve cemiyet ilişkisi ve İslami kavramlar. Filiz Kitabevi.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (Çev. O. Akınhay & D. Kömürcü). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Niyazi, M. (1996). Türk devlet felsefesi. Ötüken Neşriyat.
• Türkdoğan, O. (2004). Türk toplum yapısı. Çamlıca Yayınları.
• Türk Düşünce Hareketi. (2007). Türk düşüncesi. İrfan Yayımcılık.