On sentagma of just … verb -aspect / modality -(y)DI⁴ -personal suffix ki

Yıl 2023, , 1 - 11, 30.06.2023

Serdar Karaoğlu

https://doi.org/10.5281/zenodo.8086601

Öz

Subclause structures are linguistic units that can be used to convey information (quality, quantity, state, etc.) about entities and events. In Turkish, subclauses can be provided with verbs and particles such as ki. Of these, the particle has the function of making finite subclauses dependent on the base clause as subclauses. In this study, tam … verb -aspect / modality -(y)DI⁴ -personal suffix ki sentagma is discussed. The use of the aforementioned sentagma as a subclause, its positioning in the timeline with the main clause and its modality value are emphasized. It has been observed that in the basic sentences where this sentagma is included as a subclause, the main clause verb is inflected with the past tense marker and the subclause occurs before the main clause or cannot occur because it is an intention modality.

Anahtar Kelimeler

Syntax, sentence, main clause, subclause, ki

Tam … eylem -görünüş / kiplik -(y)DI⁴ -şahıs eki ki dizimi üzerine

Öz

Yan tümcecik yapıları varlık ve olaylara ilişkin bilgi (nitelik, nicelik, durum vb.) aktarımında kullanılabilen dilsel birimlerdir. Türkçede yan tümcecikler eylemsilerle ve ki gibi parçacıklarla sağlanabilmektedir. Bunlardan ki parçacığı bitimli tümceleri yan tümcecik olarak temel tümceye bağımlı kılma işlevine sahiptir. Bu çalışmada tam … eylem -görünüş / kiplik -(y)DI⁴ -şahıs eki ki dizimi ele alınmıştır. Söz konusu dizimin yan tümcecik olarak kullanımı, temel tümceyle zaman çizgisinde konumlanışı ve kiplik değeri üzerinde durulmuştur. Bu dizimin yan tümcecik olarak yer aldığı temel tümcelerde, temel tümce eyleminin genellikle geçmiş zaman işaretleyicisi ile çekimlendiği ve yan tümceciğin temel tümceden önce gerçekleştiği veya niyet kipliği olarak gerçekleş(e)mediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

söz dizimi, tümce, temel tümce, yan tümce, ki

Kaynakça

• Akçataş, A. (2019). Belirteçler. Türkiye Türkçesi III Sözcük Türleri, Ankara: Gazi Kitabevi, s. 109-135.
• Alan, N. (2020). Bakış. Türkçede Dilbilgisel Ulamlar, Ankara: Gazi Kitabevi, s. 35-56.
• Aydemir, İ. A. (2019). Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi, Ankara: Nobel.
• Dinar, T. (2020). Kiplik. Türkçede Dilbilgisel Ulamlar, Ankara: Gazi Kitabevi, s. 57-90.
• Doğan, E. (2020). Türk Söz Diziminin Bir Sorunu: Ki’li Cümleler Birleşik Cümle midir yoksa Bağlı Cümle mi?. Türkoloji Dergisi, 24 (2), 177-188.
• Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erguvanlı Taylan, E. (1993). Türkçede -DIK Ekinin Yantümcelerdeki İşlevi Üzerine. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 4, 161-171.
• Erkman Akerson, F. ve Ozil, S. N. Ş. (2015). Türkçede Niteleme Sıfat İşlevli Yan Tümceler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kamacı Gencer, D. (2018). Yüklemde Görevli Biçimbirimler. Türkiye Türkçesi II Biçimbilgisi, Ankara: Gazi Kitabevi, s. 149-171.
• Karaoğlu, S. (2020). Zaman. Türkçede Dilbilgisel Ulamlar, Ankara: Gazi Kitabevi, s. 91-124.
• Karaoğlu, S. (2022). Türkiye Türkçesinde Hızlılık (Kavram Alanı ve İşaretleyicileri), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Korkmaz, Z. (2014). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sebzecioğlu, T. (2017). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Turan, Ü. D. (2012). Temel ve Karmaşık Tümce Yapısı. Genel Dilbilim-I, (ed. Sumru Özsoy ve Zeynep Erk Emeksiz), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, s. 178-207.
• Türkçe Ulusal Derlemi (TUD), https://www.tnc.org.tr/tr/ (Erişim Tarihi 30.05.2023)
• Yelten, M. (2005). Parsnâme’deki Ki’li Cümleler Üzerine. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 45-56.
• Yener, M. L. (2013). Ki’li Tümceleri Yeniden Düşünmek: Ki’li Tümceler Birleşik Tümce midir Yoksa Bağlı Tümce midir?. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 10 (4), 165-176.