Eleştirel Düşünme ve Problem Çözme Becerileri Alanında Yapılan Çalışmaların Meta Değerlendirmesi (2000-2022)

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 37 - 58, 30.12.2022

Pınar Kavak , Emine Akkaş Baysal

https://doi.org/10.5281/zenodo.7489442

Öz

Bu çalışmanın amacı eleştirel düşünme ve problem çözme becerileri alanında yapılan çalışmaları değer-lendirmektir. Çalışmada 27 adet araştırma değerlendi-rilmiştir. Bu amaçla eleştirel düşünme ve problem çözme alanında yer alan çalışmalara Google Akade-mik, Web of Science, ERIC, YÖKTEZ veri tabanların-dan ulaşılmıştır. Çalışmanın örneklemi 27 adet makale, yüksek lisans ve doktora tezinden oluşmaktadır. Bu çalışmada yer alan araştırmalar türü, yayın yılı, araştır-ma yöntemi, örneklem, örneklem belirleme yöntemi, veri toplama araçları ve değişken özellikleri incelene-rek analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda araştırmaların çoğunluğu makale türünde, nicel araştırma yöntemiyle yapıldığı, örneklem olarak üniversite öğrencilerine ağırlık verildiği, yayın yılı olarak 2010 sonrasında araştırmaların yoğunlaştığı, değişken olarak ise eleştirel düşünme ve problem çözme bağımlı değişkeninin en çok yer aldığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

eleştirel düşünme, problem çözme, meta değerlendirme

Meta-Evaluation of Research about Critical Thinking and Problem Solving Skills (2000-2022)

Öz

The aim of this study was to evaluate the research in the field of critical thinking and problem solving skills. 27 studies were evaluated in the study. For this purpose, the research about critical thinking and problem solving were accessed from Google Academic, Web of Science, ERIC, YÖKTEZ databases. The sample of the study consisted of 27 articles, master's and doctoral theses. The type of research in this study, publication year, research method, sample, sampling method, data collection tools and variable characteristics were analyzed. As a result of the study, it was concluded that the majority of the studies were carried out with the quantitative research method in the article type, the university students were given weight as the sample, the researches intensified after 2010 as the publication year, and the dependent variable of critical thinking and problem solving took the most place.

Anahtar Kelimeler

critical thinking, problem solving, meta-evaluation

Kaynakça

• Adair, J. (2000). Karar verme ve problem çözme. (Çev.) Kalaycı, N., & Korkmaz, G. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akbıyık, C., & Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
• Aksoy, B. (2003). Problem çözme yönteminin çevre eğitiminde. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(14), 83-98.
• Bal, M. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin problem çözme becerileri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Beyer, B. (1995). Critical Thinking. Phi Delta Kappa Educational Foundation.
• Boran, M. (2016). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin algılanan problem çözme becerilerinin üstbilişsel farkındalıkları ve eleştirel düşünme eğilimleri açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Bozer-Özsaraç, E. N. (2019). Ortaokul 6. sınıf Türkçe dersinde Sokratik sorgulama yöntemi uygulamasının üst düzey düşünme becerilerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• D’Zurilla, T. J., & Nezu, A. M. (2001). Problem-solving therapies. In Dobson KS (Ed.). Handbook of cognitive- behavioral therapies, Guilford Press.
• Ennis, R. H. (1985). The Enis-Weir critical thinking essay test. Midwest Publications, P.O.Box 448, Pasıfıc Grove, Ca 93950.
• Erdem, A. R., & Genç, G. (2015). The relation between high school students’ ability of solving problems and critical thinking. OPUS International Journal of Society Researches, 5(8), 32-44.
• Fisher, R. (2005). Teaching thinking (2nd edition). London: Continuuum Books.
• Göğüş, A., Göğüş, N. G., & Bahadır, E. (2020). Eleştirel düşünme becerileri ve problem çözmeye yönelik yansıtıcı düşünme becerileri arasındaki ilişkiler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 1-19.
• Gülgöz, S, Erktin, E., Kağıtçıbaşı, Ç., Çetinkaya, P., Ataibiş, İ., & Uzun-Sabol, E. (2001). Oku düşün yap program tanıtım kitabı (zihinsel kapasiteyi geliştirme programı). Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı.
• Kalaycı, N. (2001). Sosyal bilgilerde problem çözme ve uygulamalar. Gazi Kitabevi.
• Karadeniz, A., & Gürsoy, Ü. (2014). Modern metin çözümleme yöntemlerinin eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 99-117.
• Kazu, İ. Y., & Şentürk, M. (2010). İlköğretim programının eleştirel düşünmeyi geliştirmesine ilişkin öğretmen görüşleri. International Online Journal of Educational Sciences, 2 (1), 244-266.
• Kıroğlu, K. (2008). Yeni ilköğretim programları. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kirmizi, F. S., Saygi, C., & Yurdakal, I. H. (2015). Determine the relationship between the disposition of critical thinking and the perception about problem solving skills. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 191, 657-661.
• Koçoğlu, A. (2017). Fen bilimleri ve matematik öğretmenlerinin özerklik desteğinin ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimi ve problem çözme becerileri algısına katkısının incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Koçoğlu, A., & Kanadlı, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin algıladığı özerklik desteği, eleştirel düşünme eğilimleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(1), 61-77.
• Korkut, F. (2002). Lise öğrencilerinin problem çözme becerileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 1-22.
• Kölemen, C. Ş., & Erişen, Y. (2017). Mesleki ve teknik ortaöğretim öğrencilerinin problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 2(1), 42-60.
• Lee, H. J. (2005). Understanding and assessing preservice teachers’ reflective thinking. Teaching and Teacher Education, 21, 699–715.
• Memduhoğlu, H. B., & Keleş, E. (2014). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 75-94.
• Özcan, G. (2018). Problem çözme yönteminin eleştirel düşünme ve erişiye etkisi.  Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(14) , 173-190.
• Özgenel, M. (2017). Okul yöneticilerinin yaratıcı ve eleştirel düşünme eğilimleri ile karar verme stilleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkiler örüntüsü. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Doktora Programı. İstanbul.
• Özkeş, B. (2016). Bilişimsel düşünme temelli ders etkinliklerinin öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri ve problem çözme becerilerine yönelik algıları üzerine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Mevlana Üniversitesi, Konya.
• Öztürk, S. C. (2018). STEM eğitiminin fen bilgisi öğretmen adaylarının problem çözme ve eleştirel düşünme becerileri üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzincan. 
• PISA. (2003). Problem solving for tomorrow’s world first measures of cross-curricular competencies from PISA 2003.
• Sağlam, M., & Yüksel, İ. (2007). Program değerlendirmede meta-analiz ve meta-değerlendirme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 1-14.
• Serin, O. (2013). The critical thinking skills of teacher candidates turkish republic of northern Cyprus sampling. Eurasian Journal of Educational Research, 53, 231-248.
• Siegel, H. (1999). What (Good) are thinking dispositions. Educational Theory, 49(2), 207- 224.
• Slavin, R. E. (1990). Cooperative learning: Theory, research, and practice. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Stufflebeam, D. (2000). The Methodology of metae valuation as reflected in meta evaluations by the Western Michigan University Evaluation Center. Journal of Personnel Evaluation in Education, 14(1), 95–125.
• Şahin, C., & Kumcağız, H. (2017). The relationship between critical thinking disposition, problem solving and empathetic tendency in counsellor candidates. In SHS Web of Conferences, 37, 10-52.
• Şahinel, S. (2002). Eleştirel düşünme. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Şahinel, S. (2010). Eleştirel düşünme Ö. Demirel (Ed.), Eğitimde yeni yönelimler (s.123-136). (4. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tok, E. (2008). Düşünme becerileri eğitimi programının okul öncesi öğretmen adaylarının eleştirel, yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tok, E., & Sevinç, M. (2010). Düşünme Becerileri Eğitiminin Eleştirel Düşünme ve Problem Çözme Becerilerine Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (27), 67-82.
• Tok, E., & Sevinç, M. (2010). The effects of thinking skills education on the critical thinking and problem solving skills of preschool teacher candidates. http://acikerisim.pau.edu.tr:8080/xmlui/handle/11499/39438 adresinden erişilmiştir.
• Tümkaya S., Aybek, B., & Aldağ, H. (2009). An investigation of university students’ critical thinking disposition and perceived problem solving skills. Egitim Arastirmalari-Eurasian Journal of Educational Research, 36, 57-74.
• Türnüklü, E. B., & Yeşildere, S. (2005). Problem, problem çözme ve eleştirel düşünme. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 107-123.
• Üstündağ Gökmen, S. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının düşünme stilleri, problem çözme algıları, yaratıcı düşünmeleri ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yıldırım, H. İ., & Yalçın, N. (2008). Eleştirel Düşünme Becerilerini Temel Alan Fen Eğitiminin Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Problem Çözme Becerilerine Etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 165-187.
• Zincirli, Ö. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının anne baba tutum algısı, eleştirel düşünme ve problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazı