СЕВЕРОКАВКАЗСКАЯ ПОЛИТИКА ОСМАНСКОЙ ИМПЕРИИ: ПРИСОЕДИНЕНИЕ ИСКОННО ЧЕРКЕЗСКОЙ ТЕРРИТОРИИ К ОСМАНСКОЙ ИМПЕРИИ

Yıl 2009, Sayı: 2, - , 01.06.2009

Zübeyde Güneş Yağcı

Öz

После заключения в 1774 году договора Кучук Кайнарджа Османская империя стала проявлять к Северному Кавказу большой интерес и решила наладить доверительные отношения с проживавшими там черкезами и абхазами. Причиной этому послужил выход России к Черноморью, потеря такого порта как Кафе и получение Крымским ханством вследствие подписания этого договора статуса независимого государства.

Цель данного исследования - проследить общую политику османской империи, развернутую ею с целью установления диалога с черкезами и абхазами и расширения авторитета империи на данной территории; а также проанализировать последовавшую после этого политику военачальников Соуджака и Анапы. Следуя принципу от общего к частному, подписание документа о покорности и дача клятвы на верность черкезами и абхазами под надзором военачальников Соуджака и Анапы были проанализированы автором в контексте господства на данной территории Османского государства.

Anahtar Kelimeler

Османская империя, Черкезы, Соуджак, Анапа, Абхазия, Черноморье

THE POLICY OF OTTOMAN STATE ABOUT NORTHERN CAUCASİA: GETTING LOYALTY AGREEMENT FROM CIRCASSIANS

Öz

After the Kuchuk Kaynardji treaty, signed in 1774, the Ottoman State began to deal with Caucasia much more than before and attempted to cooperate with the Circassians and Abkhazians, who lived in the region. The reason for the change of policy was the Russian attempt to control the Black Sea and the loss of Caffa port by the Ottomans. The recently acquired independent status of the Khanet of Crimea was another important facto that the Ottomans took into consideration.

My aim in this work is first to examine in what way the Ottomans tried to improve their authority over the Circassians and Abkhazians after the cooperation began. Then, the second aim of the paper is to look at the policy put into practive by the guards of Sogucak and Anapa. Particularly I want to emphasise the nature of the loyalty oath and bond taken from the regional tribes by the guards and how this policy reflected the Otoman sovereignty in that particular region.

Anahtar Kelimeler

Circassian, Abkhazian, Otoman State, Caucasia, Bond

OSMANLI DEVLETİ’NİN KUZEY KAFKASYA SİYASETİ: ÇERKESLERDEN BAĞLILIK SENEDİ ALINMASI

Öz

Osmanlı Devleti, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra Kuzey Kafkasya’ya eskisinden daha fazla eğilmeye ve burada yaşayan Çerkeş ve Abazalarla işbirliği yapmaya karar vermiştir. Bunun nedeni ise Rusya’nın Karadeniz’e çıkması, Kefe gibi limanlan kaybetmesi ve Kınm’m Hanlığı’na aynı antlaşma gereği bağımsızlık statüsü verilmesidir.

Bu çalışmada amacım Çerkeş ve Abazalarla irtibat kurmak ve bölgede Osmanlı Devleti’nin otoritesini geliştirmek için devletin genel politikalarım ortaya koyduktan sonra Soğucak ve Anapa muhafızlannın nasıl politikalar uyguladıklannı incelemektir. Genelden hareketle özelde Soğucak ve Anapa muhafızlannın Çerkeş ve Abazalardan bağlılık yemini ve senedi almalannı ele alarak, bunu bölgedeki Osmanlı hakimiyeti açısından değerlendirmek olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çerkeş, Abaza, Osmanlı Devleti, Kafkasya, Bağlılık senedi

Kaynakça

• A.RSK. Nr. 1601 A. DVN.DVE. Nr. 17/77
• A. DVN.KRM. Nr. 3/29
• Ali Emiri: Nr. 16587
• CAs: Nr. 14466, 1006
• CD: Nr. 7314
• HH: Nr. 1339, 1346, 1347, 1306, 1282/A, 1302, 324/J, 33888/A, 44569/H, 44590/V MD: Nr. 178,. 181.
• Ahmed Cevdet Paşa (1309), Tarih-i Cevdet, II, İstanbul.
• Ahmed Lütfi Efendi (1999), Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Haz. Ahmet Lütfı Kazancı, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• ARSLAN Ali (1992), “Rusya’nın Kırım ve Gürcistan’ı İlhakından Sonra Osmanlı Devleti’nin Çerkeş Kabileleri İle Münasebetleri (1784-1829)”, Kafkas Araştırmaları I, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay., s. 40-46.
• BAJ Jabağhi (1999), Çerkezler, Ankara: İtalik.
• BALA, Mirza (1993), "Çerkesler”, İA, III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., s. 375-386BENNÎGSEN Alexandre (1964), “Un Mouvement Populair au Caucase du XVIII' siecle:La Querre Sainte de Sheikh Mansur (1785-1794). Page Mal conue et Controverse'e de Relation Russo-Tuques", Cahier du Monde Russe et Sovietique, V/2, s. 171-195 BERKOK Ismail (1958), Tarihte Kafkasya, Istanbul:
• Edib Mehmed Emin Efendi, Edib Efendi Tarihi, Üniversite Kütüphanesi, Nr. TY. 3220. GÖKÇE Cemal (1979), Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Kafkasya Siyaseti, İstanbul: Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı Yay.
• GÜNEŞ-YAĞCI Zübeyde (1998), Ferah Ali Paşa’nın Soğucak Muhafızlığı (1781- 1785), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun. Haşim Efendi; Ahval-i Anapa Ve Çerâkise, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Katalogu, Nr. 1569.
• HENZE Paul B. (1999), “Circassian Resistance to Russia”, The North Caucasus Barrier: The Russian Advance Towards the Muslim World, Ed. Maria Bennigsen Broxur, London: Hurst & Company, s. 62-112.
• İŞIKTAN Sema (1992), “1787-1792 Osmanlı-Rus Harbi Sırada ve Sonrasında Osmanlı Devleti’nin Dağıstan Hanları İle Münasebetleri”, Kafkas Araştırmaları I, İstanbul; İstanbul Üniversitesi Yay., s. 34-44.
• İmam Mansur (1987); Tarık Cemal Kutlu, İstanbul: Bayrak Yay.
• KARAGÖZ Rıza (2003), Canikli Ali Paşa, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KÖSE Osman (2006), 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• MESKHİDZE Julietta (2002), “Imam Shaykh Mansur: A Few Stanzas to a Familiar Portrait”, Central Asian Survey, XXI/3, London: Taylor &Frankis, s. 301-324.
• Mustafa Nuri Paşa (1987), Netayic ül-Vukuat Kurumlan ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi III-IV, Sad. Neşet Çağatay, Ankara: Türk Tarih Kurumu, s. 62-111. Osmanlı Rus İlişkileri Tarihi (Ahmet Câvid Bey’in Müntehabâtı), Haz. Adnan Baycar, İstanbul: 2004.
• ŞAHİN Canay (2003), The Rise and Fall of an Ayân Family in Eighteenth Century Anatolia: The Caniklizâdeler, Bilkent Üniversitesi, Doktora Tezi, Ankara.
• Şövalye Taitbout De Mangny (1996), Şövalye Taitbout De Marigny’nin Çerkesya Seyahatnamesi, Çev: Aydın Osman Erkan, İstanbul: Nart Yay.
• UZUNÇARŞILI İsmail H. (1995), Osmanlı Tarihi, IV/1. Kısım, Ankara: Türk Tarih Kurumu.