SOĞMATAR’DAN ELE GEÇEN BİR KARTAL FİGÜRÜ

Yıl 2019, Sayı: 42, 76 - 83, 30.06.2019

Bahattin Çelik , Yusuf Albayrak

https://doi.org/10.17498/kdeniz.573504

Cited By: 4

Öz

Kalkolitik Çağ’dan başlayıp, Orta ve Erken Tunç Çağı, Demir Çağı, Roma
Dönemi ve İslami Dönem’den günümüze kadar kesintisiz yerleşim gören Soğmatar,
özellikle M.S. 2. yüzyılda Ay Tanrısı Sin’e tapınım ile ön plana çıkmıştır.
Nekropol alanı yanında ana kayaya yapılmış kutsal alanları ve yaşam alanları
ile de dikkat çeken Soğmatar’da ana kaya üzerine işlenmiş rölyefler günümüze
dek koruna gelmiştir. Ay tanrısı Sin’e ait rölyefler yanında bir kartal rölyefi
de ana kaya işlenerek yapılan kutsal bir alan içerisinde görülmektedir. Büyük
bir blok üzerinde yer alan kartal kanatları açık şekilde oldukça detaylı
şekilde işlenmiştir. Neolitik dönemden günümüze değin pek çok medeniyette
önemli bir figür olarak kullanılan kartal her dönem için çok farklı anlamlar
taşımaktadır. Gökyüzündeki gücün simgesi olarak önemli bir yere sahip olan
kartal kutsal bir hayvan olarak ön plana çıkar. İnsanoğlu kartalı siyasi bir
güç simgesi olarak, mitolojik ve doğadaki haliyle tasvir sanatına yansıtmıştır.
Kartal motifleri mühür baskılar yanında, Seramik kap formlarında, rölyeflerde
ve mezar stellerinde de kullanılmıştır. Kartal hem fiziki hem de manevi (öbür
dünya) durumla ilgilidir. Soğmatar’da yer alan kartal tasvirinin benzerlerini
Roma sanatında mezar stelleri üzerinde görmekteyiz. Nekropol alanı olarak
kullanılan Soğmatar’da ele geçen öbür dünya ile de ilgili olan kartal tasviri,
ölü insanın vücut bulmasının bir simgesi ve de mezar sahibinin erkek olduğunu
ifade etmek için yapılmış olmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, Soğmatar, Kartal, Mezar Steli, Zeus, Jüpiter

Kaynakça

• MUTLU, S.İ. - Y. ALBAYRAK, (2018). “Harran ve Soğmatar’da Sin Kültünün Varlığı.” Karadeniz, Sayı. 37, s. 133-144.ALP, Sedat (1994). Konya Civarında Karahöyük Kazılarında Bulunan Silindir ve Damga Mühürleri. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.BOEHMER, R. M.- GÜTERBOCK, H. G. (1987). Glyptikaus dem Stadtgebietvon Boğazköy: Grabungskampagnen 1931-1939, 1952-1978 (Boğazköy-Hattuša; XIV). Berlin: Gebr. Mann VerlagBUYRUK, H. (2013). “Adana Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Hıristiyanlarca Kullanılmış İki Antik Lahit, Two Antigue Sarcophaguses In Adana Archeological Museum Used by Christians As Well”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 6 Sayı: 27, 166-177.CALDER, W. M.(1928). MonumentaAsiaeMinorisAntiqua I. Manchester,LondonPressCANBY, J. V. (2002). “Falconry (Hawking) in Hittite Lands”. JNES, V/61, 61-200COLEMAN, J. A. (2007). The Dictionary of Mythologyi an a-z of Themes, Legendsend Heroes. London: Capella; First Edition.DEMİRSOY, A. (1998). Yaşamın Temel Kuralları (Omurgalılar/Amniyota (Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler) Cilt -3 / Kısım 2. Ankara, Meteksan YayınlarıDIETRICH, O.-J. NOTROFF-K.SCHMIDT (2017). “Feasting, Social Complexity, and the Emergence of the Early Neolithic of Upper Mesopotamia: A View from Göbekli Tepe” Ch.5, s. 91-132. Feast, Famine or Fighting? Multiple Pathways to Social Complexity. (Eds.) R.J. Chacon, R.G. Mendoza, Springer International Publishing AG. DIXON-KENNEDY, M. (1998). Encyclopedia of Greco-Roman Mythology. Santa Barbara, Calif. ABC-CLIO.ERKANAL, A. (1993). Anadolu’da Bulunan Suriye Kökenli Mühürler ve Mühür Baskıları/Die in Anatolien Vorkommenden Altsyrichen Siegel ve Siegelabdrucke. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.ERTEM, H. (1965). Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’nun Faunası. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.ESİN, U. - HARMANKAYA, S. (1988). “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı 1983 Yılı Raporu”. IX. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, 6-10 Nisan 1987. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, s. 79-126.JACOB, W. (Ed.) (2002). Hititler ve Hitit İmparatorluğu 1000 Tanrılı Halk: DieHethiter ve Ihr Reich DasVolk Der 1000 Götter. Bonn: Kunst ve Ausstellungshalle der.KAÇMAZ-LEVENT, E. (2015). “Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’nden “Antitetik Duran Kartal” Betimli Bir Urartu Damga Mühürü”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 10, 394-399.KOŞAY, H. Z. (1951). Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı: 1937-1939’daki Çalışmalara Ve Keşiflere Ait İlk Rapor/Les fouilles D'Alaca Höyük entreprises par la societe D' Histoire Turque; rapport preliminaire sur lestrav aux en 1937-1939. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.KULAKOĞLU, F. ve ÖZTÜRK, G. (2015). “New Evidence For İnternational Trade in Bronze Age Central Anatolia: Recently Discovered Bullae At Kültepe- Kanesh”. Antiquity Journal, Vol. 89, 343.LOHMANN, T. (2003). Studien zu kaiser zeitlichen Grab- und Votifreliefs aus Phrygien. Basel: Art Print.NOTROFF, J.-O. DIETRICH-K.SCHMIDT (2016). “Gathering of the Dead? The Early Neolithic Sanctuaries of Göbekli Tepe, Southeastern Turkey.” Ch. 5, s. 65-81. Death Rituals, Social Order and the Archaeology of Immortality in the Ancient World. “Death Shall Have No Dominion”, (Eds) J. Renfrew, M.J.Boyd, I. Morley, Cambridge University Press, New York. ÖZGÜÇ, N. (1968). Kaniş KarumuIb Katı Mühürleri ve Mühür Baskıları/SealsandSealImpressions of Level Ibfrom Karum Kanish. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.ÖZGÜÇ, T. (1955). “Kültepe Hafriyatı 1954 II. Kat Eserleri”, Belleten XIX, 445- 454.PETERS, J.-K.SCHMIDT (2004). “Animals in the symbolic world of Pre-Pottery Neolithic Göbekli Tepe, south-eastern Turkey: a preliminary assessment” Anthropozoologica Sayı 39/1, s.179-218.RODENWALT, G. (1919). ''Zeus Bronton''. Jahrb. d. kais. deıtsch. arch. Inst. 34, 79.SCHMIDT, K. (2010). “Göbekli Tepe – the Stone Age Sanctuaries. New results of ongoing excavations with a special focus on sculptures and high reliefs” Documenta Praehistorica Sayı XXXVII, 239-256.YILDIRIM, R. (1989). Urartu İğneleri. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.