GÖSTERGELER SİSTEMİ OLARAK DİLDE TOPLUMLARIN DÜNYA GÖRÜŞÜNÜN YANSIMASI (KÜLTÜRDİLBİLİMSEL PERSPEKTİF)

Yıl 2019, Sayı: 44, 273 - 289, 15.12.2019

Hakan Saraç

Öz

Dil mefhumu göstergeler sitemi olarak matematikten
müziğe, tiyatrodan edebiyata, spordan sinemaya kadar yaşamın tüm alanlarında
kendisini göstermektedir. Çünkü, gösterge bilimin en temel birimi olan dil,
gösteren-gösterilen bağlamında verilmek istenen mesajı dil göstergelerine
kaydetmektedir. Bu aslında dilin bilgileri şifreleme yöntemidir. Bu açıdan
bakıldığında, dil kodlar sistemi olarak da tanımlanmaktadır. Dil öncelikle
evrenseldir. Bulunduğu kültür ortamında dil, ulusal ve kültürel unsur haline dönüşebilmektedir.
Bu şekilde bir toplumun dünya görüşünün dilde yansıması olayı gerçekleşmektedir.
Bu bağlamda, bu çalışmada kültürdilbilimsel yaklaşım çerçevesinde dilin bu
işlevi nasıl gerçekleştiği çeşitli dillerden seçilmiş örnekler üzerinde
aydınlatılmaya çalışılmıştır.

Çalışmanın analiz kısmında özellikle sözcük, deyim ve
atasözleri kullanılmıştır. Daha çok Türkçe, Rusça ve İngilizce dil materyalleri
üzerinde bir analiz yapılmıştır. Bu şekilde bu dillere mensup toplumların
arasındaki ortak ve farklı dünya görüşleri betimlenmiştir.

Dil fenomeninin her
şeyden önce tüm insanlığın ortak bir değeri olduğunu söyleyebiliriz. Bununla
birlikte dil, bir toplumun ulusal kimliğidir. Bu olaydaki en büyük faktörün ise
kültür olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü kültür denilen varlık toplumdan topluma
farklılık gösterebilmektedir. Bu nedenle farklı dillerin ortaya çıkışı
kaçınılmaz olmuştur. Dillerdeki çeşitliliğin en önemli sebeplerinden birisi de
farklı ırk ve kültürden gelen toplumların dünyayı farklı bakış açılarıyla
yorumlamasıdır. Bu da toplumların dünya görüşlerinin çeşitlilik göstermesi ve
değişik kültürlerin belirmesini kolaylaştırmıştır. Tüm bu farklılıkların
temelinde ise milletlerin yaşam tecrübesinin ve hayat tarzının, yaşadıkları
coğrafyanın, mitlerin ve inanç sisteminin farklı olması yatmakta olduğu
düşünülmektedir. Son olarak, kültür fenomeni, bir toplumun dünya görüşü ise,
dil de bu dünya görüşünün koruyucusu, savunucusu ve aktarıcıdır.

Anahtar Kelimeler

Dil, Kültür, Göstergebilim, Kod, Dil Dünya Görüşü

Kaynakça

• Referans1 Ağakay M.A. (1949). Türkçede mecazlar sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aksan, D. (2011). Türkçeye yansıyan Türk kültürü. İstanbul: Bilgi yayınevleri.
• Dağtaşoğlu, A.E. (2017). The motif of apple in different cultures and its usage in Anatolian folk songs. Tartu: ELM scholarly press. Electronic Journal of Folklore, vol. 68, p. 169-186.
• Gölpınarlı A. (2004). Tasavvuf’tan dilimize geçen deyimler ve atasözleri. Ankara: İnkilap kitabevi.
• Gudkov, D. B., Kavşova, M.L. (2007). Telesniy kod russkoy kul’turı. Moskva: Gnozis.
• Gudkov, D.B. (2004). Yedinitsy kodov kul’turı: problema semiotiki. Yazyk, Soznaniye, Kommunikatsiya: sb. Statey. Moskva: Maks Press, 26, 39-50.
• Günay, V. D. (2016). Kültürbilime giriş: dil, kültür ve ötesi. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Humboldt, V. (2000). İzbrannıye trudı po yazıkoznanıyu. Moskva: OAO IG Progress.
• Kovşova, M. L. (2012). Lingvokul’turologiçeskiy metod vo frazeologii. Kod kul’turı. Moskva: Knijni Dom «Librokom», URSS.
• Kozan, O. (ed.) (2014). Kültürdilbilim temel kavramlar ve sorunlar. Ankara: Gazi kitabevi.
• Krasnıh, V. V. (2001). Osnovı Psikholingistiki i Teori Kommunikatsii. Moskva: Gnozis.
• Krasnıh, V. V. (2002). Etnopsikolingvistika i lingvokul’turologiya. Moskva: Gnozis.
• Maslova, V.A. (2001). Lingvokul’turologiya: uçebnoye posobiye dlya studentov vısşıh uçebnıh zavedeniye. Moskva, İzdatel’skiy Tsentr Akademiya».
• Porzig, W. (1986). Dil denen mucize II (Çev.: Vukal Ülkü). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sapir, E. (2001). Izbrannıye trudı po yazıkoznanıyu ı kul’turologiya. Moskva: Progress.
• Saraç, H. (2016). Rus ve Türk dil dünya görüşünde ‘Dağ’ kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz). Erzurum: A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 57, 1581-1598.
• Teliya, V. N. (1993). Kul’turno-natsional’nıye konnotatsii fazeologizmov (ot mirovideniya k miroponimaniyu). Moskva: Slavyanskoye Yazıkoznaniye. Mejdunarodnoy s’yezd slavistov.
• Teliya, V.N. (2006). Bol’şoy frazeologiçeskiy slovar russkogo yazıka. Znaceniye. Upotrebleniye. Kul’turologiçeskiy kommentary. Moskva: A.P. Kniga.
• TDK (Türk Dil kurumu): http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=242785