İLKELDEN MODERNE KOKUNUN TÜKETİMİ VE TÜRK KÜLTÜRÜNDEKİ YANSIMASI

Yıl 2020, Sayı: 48, 394 - 408, 15.12.2020

Fidan Uğur Çerikan

https://doi.org/10.17498/kdeniz.802558

Cited By: 1

Öz

Toplumsal ritüellerin önemli bir bölümü, mitik dönemlere kadar götürülecek arkaik bir yapıya sahiptirler. Bu anlamda, insanın fizyolojisinden kaynaklı olarak bu arkaikliğe sahip olan unsurlardan biri de koku ve kokuya dair ritüeller olmaktadır. Tespit edilebilen verilerden hareketle Eski Mısır’dan, Asur, Hindistan, Çin, Orta Asya ve Eski Yunan’a kadar geniş bir coğrafyada kullanılan koku, pek çok ritüelde yer almaktadır. İlkel dönemden modern zamanlara kadar farklı toplumlarda benzer işlevler doğrultusunda kullanılan koku, çağdaş insan açısından günümüzde yeni bir formda sunulmaktadır. Bir yönüyle alış veriş kültürünün parçası olan koku; diğer bir açıdan toplumsal hafızanın ortadan kalkmasına yol açacak şartlar doğrultusunda oluşan bir çizgi içerisinde, yeni bir yola girmektedir. Bu çalışma, toplumsal anlamda kokunun tarihsel düzlemdeki ilerleyişini/değişimini ve çağdaş dönemdeki yeniden kurgulanmasına yönelik süreçlerini tarihsel gelişim, işlevsel ve antropolojik bakış açıları çerçevesinde ele almıştır. Konuya ilişkin farklı motiflerde görülen sınıflamalardan ayrı olarak, bir düzenlemeden çok, bireyin ve özellikle bireylerin bileşimiyle oluşan toplumların temel gereksinimleri ve kendilerine sunulanlar, yeni sosyal kodları belirlemeyi hedeflemiştir. Bu anlamda ilkelden moderne gelen süreçte yaşamın farklı evrelerinde kendine yer bulan koku; günümüzde hem bir ticari faaliyet ürünü, hem de bir yönüyle geçmişten getirdiği ritüelleri, değişim dönüşümle yeni formlarda yaşatan bir unsurdur. İnsanoğlunun beklenti ve ihtiyaçlarında var olan benzerlik sürdükçe kokunun yaşam alanı da devam edecektir.

Anahtar Kelimeler

Koku, Koku Kültü,, Tüketim kültürü,, Türk kültürü,, Kültürel bellek.

ОТ ПИМИТИВНЫХ АРОМАТОВ ДО СОВРЕМЕННЫХ И ЕГО ОТРАЖЕНИЕ НА ТУРЕЦКУЮ КУЛТУРУ

Öz

Большинство социальных ритуалов имеют архаичную структуру, ведущую к мифическим временам. В этом смысле одним из элементов, обладающих такой архаичностью, являются ритуалы обоняния и запаха. Основываясь на исследуемые данные можно обнаружить, что аромат, используемый в широкой географии от Древнего Египта до Ассирии, Индии, Китая и Древней Греции, включен во многие ритуалы. Аромат, который использовался для аналогичных функций в разных обществах от первобытного периода до наших дней, сегодня представлен в обнавлённом виде для современных людей. С одной стороны, аромат, является частью торговли, а с другой стороны, он изменился в соответствии с условиями, которые приведут его к исчезновению из социальной памяти. В нижеследующем исследовании обсуждаются этапы прогресса ароматов по отношению своего социального назначения и способы их реконструкци в старом виде в современной эпохе. Кроме разных периодов из истории развития иследуюмого вопроса, определяются новые социальные коды самого предмета. Устанавливается, что аромат, который нашёл свое место на разных этапах своего существования в период от первобытного до современного, продолжает существовать как продукт коммерческой деятельности, продолжая ритуалы из прошлого. До тех пор, пока имеется потребность среди людей на разные ароматы, их жизненеспособность будет продолжаться.

Anahtar Kelimeler

запах, культ запаха, культура потребления, турецкая культура

CONSUMPTION OF FRAGRANCE FROM PRIMITIVITY UP TO MODERNITY AND ITS REFLECTIONS IN TURKISH CULTURE

Öz

A large number of communal rituals are of archaic structure that can be traced back to mythical times. In this sense, one of the elements with such an archaic structure due to human physiology is fragrance and rituals related to fragrance. Based on the data that can be detected, the fragrance used in an extensive geography ranging from Ancient Egypt to Assyria, India, China, Central Asia and Ancient Greece is found out to have been included in many rituals. Fragrance, which has been used with similar functions in different societies from primitive up to modern times, is presented in a new form for use by modern people today. Fragrance, which is part of consumption culture in a way, is gaining a new dimension in line with the conditions that will lead to disappearance of social memory. This study deals with the development of fragrance in its historical course in the social sense and its reconstruction in the contemporary period within the framework of historical development, functional and anthropological perspectives. Apart from the classifications as an arrangement applied in various motifs on the issue, basic individual needs and societies formed by the combination of individuals in particular and what is offered to them are the main elements to determine new social codes. Fragrance, which has existed in different stages of life from primitive to modern periods, is both a product of commercial activity and an element that keeps alive the rituals brought from the past in new forms through adaptation and transformation. As long as the expectations and needs of human beings continue to be similar, fragrance will manage to maintain its existence.

Anahtar Kelimeler

Fragrance, Fragrance Cult, Consumption Culture, Turkish, Culture, Cultural Memory

Kaynakça

• Akben, Cantürk (2019). “Hayatımızı Yöneten Kokular”, Onto Dergisi: 38-43.
• Diktaş, Mustafa Yakup (2012). Misk ü Amberden Parfüme Türkiye’dekiKoku Kültürünün Dönüşümü, Ankara Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Duman, Mustafa (2013). Kırşehir Türkülerinde Meyve, IV. Uluslararası Türk Dili Ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi Tudok 2012 Bildiriler, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları: 795-810.
• Ergin, Muharrem. (2000). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Genders, Roy (1972). Perfume Through The Ages, New York: Putnam&Sons.
• Groom, Nıgel (1992). The New Perfume Handbook, Honkong: Palatino by Best-set Typesetter Ltd.
• Hâcib, Yusuf Has (1991). Kutadgu Bilig (nşr. Reşid Rahmeti Arat), Ankara: TDK Yayınları.
• Hurton, Andrea (1995). Parfümün Erotizmi: Güzel Kokuların Tarihi, İstanbul: KabalcıYayınevi.
• Kandemir, Süheyla; Muluk Bayar, Nuray (2016). “Koku Fizyolojisi ve Koku Testleri: Derleme”, Turkish Journal of Clinicsand Laboratory, 7(2): 48-53.
• Kavak, Mehmet (2018). Ortaçağ’da Misk, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi/ International Journalof Historical Researches, Yıl/Vol. 3, Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı/ Special Issue in Honour of Prof. Dr. Azmi Özcan By His Students: 188-229.
• Mirzaoğlu, Gülay (2004). Aydın-Karpuzlu Yöresinde Nişan Çiçeği Geleneği ve İşlevsel Yapısı. Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 31:195-206.
• Naskali Gürsoy, Emine (2004). Tuz Kitabı, İstanbul: Kitabevi.
• Nicolas, Michele (2010). “ Türkiye Bitkileriyle İlgili Bazı Gelenekler, Törenler ve İnançlar”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C. 11, S.1: 65-83.
• Oğuz, Öcal; 2006 Yılında Çorum’da Yaşayan, Geleneksel Kutlamalar, Ankara: Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Topluluğu Yayınları.
• Ozan, Vedat. (2014). Kokular Kitabı, İstanbul: Everest Yayınları.