ЗАМОК ШЕБИНКАРАХИСАР В ПЕРИОД ЗАВОЕВАНИЙ АНАТОЛИИ (1018-1081)

Yıl 2022, Sayı: 53, 156 - 166, 25.03.2022

Bekir Sarıyıldız

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1067646

Öz

Завоевание Анатолии, начавшееся с восточной экспедиции Чагры-бея в 1018 г., охватывает период до 1081 г., когда Византия официально признала анатолийских сельджуков. Одной из важных остановок сельджукских армий, продвигавшихся на запад с начала процесса, является замок Шебинкарахисар. Шебинкарахисар находится в месте, которое обеспечивает контроль над важным перекрёстком, выходящий на север Анатолии и побережье Чёрного моря. С этой особенностью, помимо того, что он является важным этапом в борьбе между востоком и западом в Анатолии, также является стратегическим элементом линии обороны, установленной Византийской империей для борьбы с её врагами на востоке. Шебинкарахисар, который много раз подвергался нападениям Аббасидов до сельджуков, был укреплён ёщё сильнее, так как он держал под контролем путь к столице империи. В результате прогресса, продолжавшегося около шестидесяти трех лет с момента первой экспедиции сельджуков в Анатолию, многие замки и города были осаждены, захвачены и превращены в турецкие земли путём заселения. Шебинкарахисар и его замок, также стали свидетелями важных политических событий во время завоевания Анатолии. Византийско-сельджукские конфликты некоторое время продолжались в районе замка Шебинкарахисар, который был первым местом, завоёванным сельджуками в Анатолии и первым местом, завоёванным сельджуками в восточном причерноморье.
Нижеследующая статья является попыткой детално определить роль замка Шебинкарахисар в защите Анатолии от Византии, изучить ситуацию, с которой столкнулись сельджуки, когда они пришли в регион, а также дать общую, неполную информацию о регионе, где произошло много важных событий во время сельджукско – византийских сражении.

Anahtar Kelimeler

Шебинкарахисар, Колония, Кекауменос, Севли-бей, Менгючеклю Ахмед Гази

ANADOLU’NUN FETHİ DÖNEMİNDE ŞEBİNKARAHİSAR KALESİ (1018-1081)

Öz

1018 yılında Çağrı Bey’in doğu seferi ile başlayan Anadolu’nun fethi, Bizans’ın Türkiye Selçukluları’nı resmi olarak tanıdığı 1081 yılına kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Sürecin başından itibaren batıya ilerleyen Selçuklu ordularının önemli duraklarından biri de Şebinkarahisar Kalesi’dir. Şebinkarahisar, Anadolu’nun kuzeyine ve Karadeniz sahillerine açılan önemli bir kavşağın kontrolünü sağlayacak bir mevkidedir. Bu özelliğiyle Anadolu’daki doğu-batı mücadelesinde önemli bir sahne olmasının yanı sıra Bizans İmparatorluğu’nun doğudaki düşmanlarıyla mücadele etmek için kurduğu savunma hattının da stratejik bir üyesidir. Selçuklulardan önce pek çok defa Abbâsîlerin saldırısına maruz kalan Şebinkarahisar, imparatorluğun başkentine giden bir güzergâhı kontrol altında tutması nedeniyle tahkim edilerek güçlü tutulmuştur. Selçukluların Anadolu’ya yaptıkları ilk seferden itibaren yaklaşık altmış üç yıl boyunca devam eden ilerlemeler sonucunda pek çok kale ve kent kuşatılmış, ele geçirilmiş ve yerleşime açılarak Türk yurdu haline getirilmiştir. Bu kentlerden biri olan Şebinkarahisar ve kalesi de, Anadolu’nun fethi süreci içerisinde önemli siyasi olaylara şahit olmuştur. Nitekim Bizans savunmasının kırılarak Selçukluların Anadolu’da fethettiği ilk yerlerden, Doğu Karadeniz’de ise fethedilen ilk yer olan Şebinkarahisar Kalesi’ndeki Bizans-Selçuklu çatışmaları bir süre daha devam etmiştir.
Bu makalede Şebinkarahisar Kalesi’nin, Bizans’ın Anadolu’yu savunmasındaki rolü ve Selçukluların bölgeye geldiklerinde karşılaştıkları durum ile Selçuklu-Bizans mücadelesinde pek çok önemli olayın yaşandığı bölge hakkındaki genel, eksik ve karışık bilgiler, detaylandırılarak düzenlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şebinkarahisar, Koloneia, Kekaumenos, Sevli Bey, Mengüceklü Ahmed Gazi

ŞEBİNKARAHİSAR CASTLE IN THE PERIOD OF THE CONQUEST OF ANATOLIA (1018-1081)

Öz

The conquest of Anatolia, which started with the eastern expedition of Çağrı Bey in 1018, covers the period until 1081, when the Byzantine Empire recognized the Turkish Seljuks. One of the important stations of the Seljuk armies advancing to the west from the beginning of the process is Şebinkarahisar Castle. Şebinkarahisar is in a location that will provide control of an important junction that opens to the north of Anatolia and the Black Sea coast. With this feature, besides being an important stage in the struggle between east and west, it is also a strategic member of the defense line established by the Byzantine Empire to fight its enemies in the east. Şebinkarahisar, which was attacked by the Abbasids many times before the Seljuks, was kept alive by fortification as it took a route to the capital of the empire. As a result of the progress that continued for about sixty-three years from the first expedition of the Seljuks to Anatolia, many castles and cities were besieged, captured and opened to settlement and became a Turkish homeland. Şebinkarahisar and its castle, one of these cities, also witnessed important political events during the conquest of Anatolia. As a matter of fact, Byzantine-Seljuk conflicts continued for a while in Şebinkarahisar Castle, which was the first place conquered by the Seljuks in Anatolia after the Byzantine defense was broken and the first place conquered in the Eastern Black Sea Region.
In this article, the role of Şebinkarahisar Castle in the defense of Byzantine Anatolia and the situation that the Seljuks faced when they came to the region, general and mixed information about the castle, many important events in the Seljuk-Byzantine struggle, were tried to be organized in detail.

Anahtar Kelimeler

Şebinkarahisar, Koloneia, Kekaumenos, Sevli Bey, Mengüceklü Ahmed Gazi.

Kaynakça

• Abdizade Hüseyin Hüsameddin (1927-1928). Amasya Tarihi, C. 2, Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul.
• Ahmed bin Mahmud (2011). Selçukname, haz. Erdoğan Merçil, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• Ahrweiler, H. (1962). “L’Asie Mineure et les invasions Arabes (VII e -IX e siècles)”, Revue Historique, T. 227, F. 1, Presses Universitaires de France, ss. 1-32.
• Azîmî Tarihi (2006). çev. Ali Sevim, TTK Yayınları, Ankara.
• Bianquis, T. (1997). “Sayf al-Dawla”, EI, C. IX, ed. C.E. Bosworth vd., Brill, Leiden, s. 107.
• Brosset, M. F. (2003). Gürcistan Tarihi, çev. H. D. Andreasyan, haz. Erdoğan Merçil, TTK Yayınları, Ankara.
• Bryer, A., David W. (2020). Karadeniz’in Orta Çağ Dönemi Eserleri ve Topoğrafyası, C. I, Çev. İsmail Köse, TTK Yayınları, Ankara.
• Bury, J.B. (1912). A History of the Eastern Roman Empire, Macmillan and Co., Londra.
• Cahen, C. (1979). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, çev. Yıldız Moran, E Yayınları, İstanbul.
• Cahen, C. (1988). Türklerin Anadolu’ya İlk Girişi, çev. Yaşar Yücel, Bahaeddin Yediyıldız, TTK Basımevi, Ankara.
• Cahen, C. (2008). Osmanlılardan Önce Anadolu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Charanis, P. (1969). “The Byzantine Empire in the Eleventh Century”, The First Hundred Years, C. I, ed. M. W. Baldwin, Madison, s. 177-219.
• Chrysostomides, J. (2009). “The Byzantine Empire from the eleventh to the fifteenth century”, Byzantium to Turkey, 1071-1453, C. I, ed. Kate Fleet, Cambridge University Press, New York, ss. 6-50.
• Demirkent, I. (2005). Bizans Tarihi Yazıları, Dünya Yayıncılık, İstanbul.
• Gregory Abu’l Farac (2001). Abu’l Farac Tarihi, C. 2, çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara.
• Grousset, R. (2019). Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi, çev. Sosi Dolanoğlu, Aras Yayıncılık, İstanbul .
• Güneş, C. (2018). Bizans Anadolusu’nda Askerî ve İdarî Bir Sistem: Thema Sistemi, Sıtkı Kocaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Muğla. Honigmann, E. (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, çev. Fikret Işıltan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• İbnü’l Esir (2013). Büyük Selçuklu Devleti Tarihi, çev. Murat Temelli, Ark Kitapları, İstanbul.
• İnan, Z. (2010). XI. Yüzyılda Anadolu’da Norman Şeflerinin Faaliyetleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon. İyice, S. (1971). Malazgirt Savaşını Kaybeden IV. Romanos Dioganes, TTK Yayınları, Ankara.
• John Skylitzes (2010). A Synopsis of Byzantine History 811-1057, çev. John Wortley, Cambridge University Press, New York.
• Kafalı, M. (1996). “Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi”, Erdem Dergisi, S. 22, ss. 5-17.
• Lebeau (1833). Histoire du Bas-Empire, C. XIV, ed. M. Brosset, De L’lmprimerie De Fırmın Dıdot Frêres, Paris.
• Mihail Psellos’un Khronographia’sı (1992). haz. Işın Demirkent, TTK Yayınları, Ankara.
• Mikhael Attaleiates (2008). Tarih, çev. Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Mordtmann, J. H. (1927). “Kara Hisār”, EI, C. II, ed. M. Th. Houtsma vd., Leyden Late E. J. Brill Ltd, London, ss. 734-736.
• Müneccimbaşı Ahmet bin Lütfullah (2017). Camiu’d-Düvel II, haz. Ali Öngül, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Müverrih Vardan (2017). Türk Fetihleri Tarihi, Post Yayınevi, İstanbul.
• Nicholas A. (1970). Armenia in the Period of Justinian, Calouste Gulbekian Foundation, Lizbon.
• Ostrogorsky, G. (2011). Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK Basımevi, Ankara.
• Prokopios (2019). Bizans’ın Gizli Tarihi, çev. Orhan Duru, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ragia, E. (2009). “The Geography of the Provincial Administration of the Byzantine Empire (ca 600-1200): I.2. The Apothekai of Asia Minor (7th-8th c.)” Byzantina Symmeikta, C. 19, ss. 207-208.
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, İstanbul.
• Reşîdü’d-dîn Fazlullah (2010). Selçuklu Devleti, Selenge Yayınları, İstanbul.
• Sevim, A. (1988). Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, TTK Basımevi, Ankara.
• Sinclair, T.A. (1989). Eastern Turkey An Architectural and Archaelogical Survey, C. II, Pindar Press, Londra.
• Sümer, F. (1988). İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, TTK Basımevi, Ankara.
• Sümer, F. (1990). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri, TTK Basımevi, Ankara.
• Tellioğlu, İ. (2004). Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Doğu Karadeniz Bölgesinde Türkler, Serander Yayınları, Trabzon.
• Tezcan, M. (2012). “Pers Armenia Etrafından Gelişen Roma-Parth ve Bizans-Sasani Münasebetleri (M.Ö. I-M.S. VII. YY.)”, Klasik ve Ortaçağ Dönemlerinde Karadeniz ve Kafkasya, Trabzon, ss. 213-272.
• Toumanoff, C. (1978). “The Background to Mantzikert”, XIIIth International Congress of Byzantine Studies, 5-10 Semtember 1966, ed. J.M. Hussey, D. Obolensky, S. Runciman, Liechtenstein, s. 411-426.
• Turan, O. (2008). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Turan, O. (2017). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Umar, B. (2009). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılâp Yayınevi, İstanbul.
• Urfalı Mateos Vekayi-Namesi(952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). (2000), nşr. H. D. Andreasyan, TTK Yayınları, Ankara.
• Vasil’ev, A. A. (1923). “Struggle with the Saracens (867-1057)”, The Cambridge Medieval History, C. IV, plan. J. B. Bury, ed. J. R. Tanner, C. W. Previté-Orton, Z. N. Brooke, Cambridge at the University Press, ss. 139-150.
• Vasiliev, A. A. (1952). History of the Byzantine Empire 324-1453, The University of Wisconsin Press, Madison.
• Vryonis, S. (1971). The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, University of California Press, London.
• Yinanç, M. H. (2018). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, C. I, haz. Refet Yinanç, TTK Yayınları, Ankara.