On the Importance and Development of Listening Skills: A Theoretical Study

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 215 - 229, 23.12.2021

Ceyda Çaylı , Ali Göçer

Öz

Listening; it is the first basic language skill acquired by man, perhaps this feature of sweet has been ignored for a long time. Listening skills experienced in education in the world began to be seen as important. In our country, it has been realized over time that listening skill is a language skill that needs to be emphasized as much as reading and writing skills. With the realization of the importance of listening skill; The acquisitions of listening skill in Turkish teaching programs, listening texts in Turkish textbooks have started to be included, and it has been observed in academic studies on listening skill. The aim of this research is to include the theoretical brain for listening skill. For this purpose, the role of communication and listening in communication in general, the achievements in the Turkish education programs, the continuity of listening, the elements that affect the listening experience, listening strings and lessons are mentioned. In the research, listening was aimed to be handled for preparations in secondary schools. It is thought that the vocabulary included in the research will contribute to the applications in the middle school Turkish lessons, to the practitioners and to the academicians conducting research on listening skills.

Anahtar Kelimeler

listening skill, listening skill in secondary schools, theoretical study

Dinleme Becerisinin Önemi ve Geliştirilmesi Üzerine: Kuramsal Bir Çalışma

Öz

Dinleme; insanın edindiği ilk temel dil becerisidir, belki de uzun süre bu özelliği sebebiyle diğer dil becerileri kadar dikkat çekmemiştir. Dünyada eğitim konusunda yaşanılan gelişmeler sonucu dinleme becerisi gereken önemi görmeye başlamıştır. Ülkemizde de dinleme becerisinin, okuma ve yazma becerisi kadar üzerinde durulması gereken bir dil becerisi olduğu zamanla fark edilmiştir. Dinleme becerisinin öneminin fark edilmesiyle; Türkçe öğretim programlarında dinleme becerisine yönelik kazanımlara, Türkçe ders kitaplarında dinleme metinlerine yer verilmeye başlanmış, ayrıca dinleme becerisine yönelik akademik alandaki çalışmalarda artış görülmüştür. Bu araştırmanın amacı, dinleme becerisine yönelik kuramsal bilgilere yer vermektir. Bu amaç doğrultusunda, genel olarak iletişim ve dil kavramlarına, dinlemenin iletişimdeki rolüne, Türkçe öğretim programlarındaki kazanımlara, dinleme sürecine, dinleme stilleri ve stratejilerine değinilmiştir. Araştırmada dinleme becerisi, ortaokullarda yürütülen uygulamalara yönelik olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Araştırmada yer verilen bilgilerin, ortaokul Türkçe derslerindeki uygulamalara, uygulayıcılara ve dinleme becerisi üzerine araştırma yapan akademisyenlere katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

dinleme becerisi, ortaokullarda dinleme becerisi, kuramsal çalışma

Kaynakça

• Akçay, A. (2018). Dinleme/izleme eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Akkaya, N. ve Ünal, E. (2016). Sözlü iletişim. Fatma Susar Kırmızı (Ed.), İlk ve ortaokullarda Türkçe öğretimi 2015 programına uygun içinde (ss. 61-73). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Akyol, H. (2010). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Aşılıoğlu, B. (2009). Türkçe öğretmen adaylarına göre derslerde karşılaşılan başlıca dinleme engelleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 45-63.
• Aydın, Ş. (2018). Dinleme/izleme türlerinin terim ve tasnif bakımından karşılaştırmalı incelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme becerisi üzerindeki etkileri. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(4), 23-43.
• Aytan, T., Güney, N., Şahin, E. Y. ve Bayar, A. (2014). Altıncı sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerinin taşımalılık değişkeni açısından değerlendirilmesi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 269-285.
• Bello, A. A. (2018). Curriculum implementation: Strategies for mounting listening skills among junior secondary school students. Journal of Pedagogical Research, 2(1), 63-77.
• Büyükikiz, K. K. ve Hasırcı, S. (2013). Anadili öğretiminde konuşma becerisinin yeri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), 57-63.
• Calp, M. (2010). Özel öğretim alanı olarak Türkçe öğretimi (Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 4. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ceran, D. (2015). Seçici dinleme ile not alarak dinleme yöntemlerinin altıncı sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerisine etkisi. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken Journal of World of Turks, 7(1), 205-219.
• Ciğerci, F. M. (2015). İlkokul dördüncü sınıf Türkçe dersinde dinleme becerilerinin geliştirilmesinde dijital hikâyelerin kullanılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Cihangir Çankaya, Z. (2015). Kişilerarası iletişimde dinleme becerisi (3. baskı). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Çaylı, C. (2012). İkinci kademe Türkçe dersi öğretmen kılavuz kitaplarındaki müstakil dinleme metinlerine yönelik öğretmen uygulamalarının değerlendirilmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Çifçi, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinlemeyi etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 165-177.
• Dedebali, N. C. (2014). Çoklu ortam uygulamalarının altıncı sınıf dinleme becerisinin gelişimine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Demirel, Ö. (2003). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi (5. baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Desouky, E. S. A. (2012). The effectiveness of a suggested strategy in developing the listening and speaking skills of the TEFL industrial secondary school student. (Doctoral Dissertation). Institute of Educational Scienes, Cairo University, Egypt.
• Doğan, B. (2017). Strateji temelli dinleme etkinliklerinin yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisiyle strateji kullanma düzeyine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Doğan, B. ve Erdem, İ. (2017). Ortaokul öğrencilerinin dinleme/izleme stratejileri kullanım sıklığı ölçeğinin geçerlik-güvenirlik çalışması. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 64-81.
• Doğan, Y. (2007). İlköğretim ikinci kademede dil becerisi olarak dinlemeyi geliştirme çalışmaları. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261-268.
• Doğan, Y. (2013). Dinleme eğitimi: kuram, uygulama, ölçme ve değerlendirme. A. Güzel ve H. Karatay (Editörler), Türkçe öğretimi el kitabı içinde (ss. 151-175). Ankara: Pegem Akademi.
• Doğan, Y. (2016). Dinleme eğitimi (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Epçaçan, C. (2013). Temel bir dil becerisi olarak dinleme ve dinleme eğitimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6(11), 331-352.
• Fidan, M. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin Türkçe dersinde kullandıkları dinleme stratejilerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Gilakjani, A. P. & Ahmadi, S. M. (2011). The effect of text familiarity on Iranian EFL learners’ listening comprehension. Journal of Language Teaching and Research, 2(4), 783-789.
• Gilman, R. A. & Moody, R. L. (1984). What practitioners say about listening. Foreign Language Annals, 17(4), 331-334.
• Göçer, A. (2008). Performans göreviyle ilgili sunum çalışmalarının konuşma ve dinleme becerilerinin geliştirilmesine katkısı. Dil Dergisi, 142, 7-17
• Göçer, A. (2012). Dil-kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine. Türk Dili, 729, 50-57.
• Göçer, A. (2019). Öğrencilerin dinlediğini anlama yeterliklerinin yazılı sınavlarla değerlendirilebilirliği üzerine. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 50-59.
• Gross, L. (1975). Yes, but is it really communication. Journal of Communication, 25(1), 191-194.
• Günay, V. D. (1995). Roman çözümlemesine toplum-dilbilimsel bir yaklaşım. Dil Dergisi, 35, 5-24.
• Gürel, E. ve Tat, M. (2012). Bir iletişim edimi olarak dinleme ve Türkçede bulunan dinleme temalı atasözleri ile deyimler üzerine bir içerik analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(23), 276-297.
• Harmankaya, M. Ö. (2016). Üstbiliş stratejileri eğitiminin ortaokul öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine, dinlemeye yönelik tutumlarına ve dinleme kaygılarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Hsueh-Jui, L. (2008). A study of the interrelationship between listening strategy use, listening proficiency levels and learning style. ARECLS, 5, 84-104.
• Iyere, T. O. (2018). The listening skills. I. O. Akewo Daniel (Ed.). Communication and language skills in (pp. 42-61). UK: Cambridge Scholars Publishing.
• İmer, K. (1990). Dil ve toplum. İstanbul: Feryal Matbacılık.
• İşeri, K. ve Yılmaz, İ. (2008). Dinleme edimine ilişkin etkinliklerin değerlendirilmesi. Dil Dergisi, 139, 7-24.
• Jalongo, M. R. (1995). Promoting active listening in the clossroom. Childhood Education, 72(1), 13-18.
• Kaplan, M. (2002). Kültür ve dil. Ankara: Dergâh Yayınları.
• Karabacak, E. (2014). Seçici dinleme eğitiminin 6. sınıf öğrencilerinin dinleme becerisi üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Karakuş Tayşi, E. (2014). Öğrenme stiline dayalı eğitiminin ortaokul öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine ve dinlemeye yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kardaş, M. N. ve Harre, T. (2015). 6-8. sınıf öğrencilerinin Türkçe dinleme/ izleme becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlik önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13, 264-291.
• Kardaş, M. N., Çetinkaya, V. ve Kaya, M. (2018). 2005-2017 yılları arasında dinleme eğitimi üzerine yapılmış akademik çalışmaların eğilimleri üzerine bir araştırma. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 21-32.
• Katrancı, M. (2012). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kaya, E. (2015). Ortaokul (5 - 8) Türkçe dersi dinleme eğitimi etkinliklerinin öğretmen, öğrenci ve veli görüşleri açısından incelenmesi: Durum çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Keleş, E. (2013). Dinleme öncesi ve dinleme sonrası verilen soruların 5. sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama beceri düzeyine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Kemiksiz, Ö. (2015). Türkçe öğretiminde eleştirel dinleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE) ÖS-II: 299-316.
• Kemiksiz, Ö. (2017). Dinleme becerisi üzerine yazılan makalelerin değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 511-531
• Kılınç, A., Keskin, H. ve Yalanız, T. (2016). Dokuzuncu sınıf öğrencilerinde dinleme stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 38-50.
• Kılınç, K. (2015). Aktif öğrenme tekniklerinin 4. sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Kodan, H. ve Bozdemir, H. (2016). İlköğretim 4.sınıf öğrencilerinin dinlediklerini anlama düzeyinin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 15-27.
• Maden, S. ve Durukan, E. (2011). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme stillerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 101-112.
• MEB (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Melanlıoğlu, D. (2011). Üstbiliş strateji eğitiminin ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin dinleme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisine yönelik ölçme değerlendirme çalışmalarında üstbiliş stratejilerinin kullanımı. Turkish Studies, 7(1), 1583-1595.
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokuldaki dinleme eğitiminin niteliğine ilişkin fenomografik bir araştırma. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), 34-44.
• Miller, L. (2003). Developing listening skills with authentic materials. http://dl.ueb.edu.vn/bitstream/1247/9968/1/Developing%20Listening%20Skills%20with%20Authentic%20Materials%281%29.pdf. Erişim Tarihi: 14.10.2017
• Okur, A. ve Azizoğlu, N. İ. (2016). Dinleme üstbiliş stratejileri ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 40, 113-124.
• Osada, N. (2004). Listening comprehension research: A brief review of the past thirty years, Dialogue, 3, 53-66.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2012). Türkçe öğretim programlarının dinleme becerisi bakımından değerlendirilmesi, Turkish Studies, 7(1), 87-97.
• Özbay, M. (2006). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
• Özçakmak, H. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının not alarak dinlemede özetleme stratejilerini kullanma becerileri. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Powers, W. G. & Bodie, G. D. (2003). Listening Fidelity: Seeking congruence between cognitions of the listener and the sender. International Journal of Listening, 17(1), 19-31.
• Salisbury, J. R. & Chen, G. (2007). An examination of the relationship between conversational sensitivity and listening styles. Intercultural Communication Studies, 16(1), 251-262.
• Sarar Kuzu, T. (2016). Türkçe öğretiminde üstsöylem belirleyicileri aracılığıyla dinleme becerisinin geliştirilmesi (Bir etkinlik modeli önerisi). Turkish Studies, 11(3), 1935-1952.
• Sever, S. (2001). Öğretim dili olarak Türkçenin sorunları ve öğretme öğrenme sürecindeki etkili yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 34(1), 11-22.
• Sevimli, F. (2015). Katılımlı dinlemenin ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerisi üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Tabak G. ve Göçer A. (2014). Dinleme becerisine yönelik alternatif ölçme ve değerlendirme araçları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 250-272.
• TDK (2019). http://www.tdk.gov.tr/ Erişim tarihi: 10.01.2019
• Temur, T. (2010). Dinleme metinlerinden önce ve sonra sorulan soruların üniversite öğrencilerinin dinlediğini anlama beceri düzeyine etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 303-319.
• Thompson, I. & Rubin, J. (1996). Can strategy instruction improve listening comprehension? Foreign Language Annals, 29(3), 331-342.
• Topçuoğlu Ünal, F. ve Özer, F. (2014). Türkçe öğretiminde dinleme becerisi ile ilgili kaynakça çalışması, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 204-206.
• Ungan, S. (2009). Dinleme eğitimi. A. Kırkkılıç ve H. Akyol (Editörler). İlköğretimde Türkçe öğretimi (2. baskı) içinde (ss. 135-161). Ankara: Pegem Akademi.
• Uysal, B. (2014). Dinleme ve konuşma becerilerinin kazandırılmasında yaratıcı drama temelli bir model önerisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Wolvin, A. D. (2010). Listening engagement: Intersecting theoretical perspectives. A. D. Wolvin (Ed.). Listening and human communication in the 21st century in (pp. 7-30). UK: Wiley-Blackwell Publishing.
• Xiao-yun, J. & Gui-rong, F. (2011). Strategies to overcome listening obstacles and ımprove the listening abilities. US-China Foreign Language, 9(5), 315-323.
• Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2007). Dilin iletişim süreci içerisindeki rolü ve işlevleri. Turkish Studies, 2(2), 749-769.
• Yaman, E. (2010). Susma sanatı (2. baskı). Ankara: TDV Yayınları.
• Yıldız, N. ve Kılınç, A. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE), ÖS-II, 17-34.
• Yıldız, N. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Yıldız, N., Okur, A., Arı, G. ve Yılmaz, Y. (2010). Yeni Öğretim Programına Göre Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi (3. baskı). C. Yıldız (Ed.). Ankara: Pegem Akademi.