Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Çocukların Mizaç Özellikleri ve Öz Düzenleme Becerilerinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 318 - 332, 30.12.2020

Mine Kır Yiğit Esin Sezgin , Filiz Yağcı

Öz

Bu araştırmanın amacı; okul öncesi dönem çocukların mizaç özellikleri ile sosyal beceri ve davranışsal öz-düzenleme becerileri arasındaki ilişkiyi incelemek ve mizaç özelliklerinin üzerindeki yordayıcı etkisini ortaya koymaktır. Bu bağlamda, çocukların sıcakkanlılık, sebatkarlık, ritmik ve tepkisellik olarak belirlenen mizaç özellikleri ile davranış becerilerinden sosyal ve öz-düzenleme becerileri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırma ilişkisel tarama modeliyle yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, Zonguldak ili Ereğli ilçesinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bağımsız anaokullarına devam eden 36-72 ay arası 169 çocuk oluşturmuştur. Veriler araştırmayı kabul eden çocukların ebeveynleri ve
öğretmenlerinin görüşlerinden elde edilmiştir. Veri toplama araçları olarak, “Kişisel Bilgi Formu”, “Çocuklar için Kısa Mizaç Ölçeği” ve “Çocuk Davranış Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada verilerin normal dağılım gösterip göstermediğini belirlemek için “Kolmogorov Smirnov” testi, normal dağılım gösteren veriler için “Bağımsız t-testi”, çocukların yaşı, öz düzenleme ve mizaç özellikleri arasındaki ilişkiyi incelemek için “Spearman korelasyon analizi” ve çocuk mizaç özelliklerinin öz düzenlemenin yordayıcı rolüne ilişkin “çoklu regresyon analizi” uygulanmıştır. Araştırma sonuçları incelendiğinde, çocukların cinsiyeti ile mizaç özellikleri ve öz-düzenleme puanlarının ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı, çocukların yaşları ile mizaç özellikleri ve öz düzenleme becerileri arasında ilişki olmadığı görülmektedir. Bir diğer ortaya çıkan sonuç, davranışsal öz-düzenlemenin sıcakkanlılık ve tepkisellik mizaç alt boyutları ile negatif yönde, sebatkârlık ve ritmiklik alt boyutları ile pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir. Sosyal beceri ile mizaç alt boyutları olan sıcakkanlılık, tepkisellik arasında pozitif yönde, ritmiklik ile negatif yönde, sebatkârlıkla çok zayıf anlamlı ilişki saptanmıştır. Ayrıca regresyon analizi sonucunda, mizaç özelliklerinin davranışsal öz- düzenleme ve sosyal becerilerin anlamlı yordayıcısı olduğu, mizaç özellikleri ile sosyal beceri toplam varyansın %61,6’sını ve davranışsal öz-düzenleme toplam varyansın %55,9’unu açıkladığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

: Mizaç Özellikleri, Sosyal beceri, Öz-düzenleme

Examination of Temperament Characteristics and Self-Regulation Skills of Children Attending Preschool Institutions

Öz

The purpose of this research; To examine the relationship between preschool children's temperament traits and social skills
and behavioral self-regulation skills, and to reveal its predictive effect on temperament traits. In this context, the relationships
between children's temperament characteristics specified as approach/withdrawal, persistence, rhythmicity and reactivity,
and social and self-regulation skills were examined. The research was conducted with the correlational survey model. The
study group of the research consisted of 169 children between 36-72 months. The data were obtained from the opinions of the
parents and teachers giving approval to the research. “Personal Information Form”, “The Short Temperament Scale for
Children-STSC” and “Child Behavior Rating Scale-CBRS” were used as data collection tools. In the study, to determine whether
the data show normal distribution or not; the "Kolmogorov Smirnov" test, for normally distributed data; the "Independent ttest", to examine the relationship between children's age, self-regulation and temperament characteristics; "Spearman
correlation analysis", and to determine the predictive role of self-regulation of child temperament traits; "Multiple regression
analysis" were applied. The research results showed that there was no statistically significant difference between the
children's gender and temperament characteristics and the averages of self-regulation scores, and there was no relationship
between children's ages and temperament characteristics and self-regulation skills. It is concluded that behavioral selfregulation has a negative correlation with approach/withdrawal and reactivity, and a positive correlation with persistence
and rhythmicity. It is found that there is a positive correlation between social skills and approach/withdrawal and reactivity, a
negative correlation with rhythmicity and a weak relationship with persistence. Furthermore, as a result of the regression
analysis, it is confirmed that temperament traits are significant predictors of behavioral self-regulation and social skills,
temperament traits and social skills explain 61.6% and behavioral self-regulation explain 55.9% of total variance.

Anahtar Kelimeler

: Temperament Traits, Social Skills, Self-Regulation.

Kaynakça

• Acar I. H, Torquati J. C, Encinger A. & Colgrove A. (2017).The role of child temperament on low‐income preschool children's relationships with their parents and teachers. Infant and Child Development,27(1), 2045.
• Akbaş, B. (2016). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60 ay ve üzeri çocukların sosyal uyum becerileri ile mizaç özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray.
• Arı, M. & Yaban, E. H. (2016). Okulöncesi dönemdeki çocukların sosyal davranışları: Mizaç ve duygu düzenlemenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 125-141. Augustine, M. E., & Stifter, C. A. (2019). Children's behavioral self-regulation and conscience: Roles of child temperament, parenting, and parenting context. Journal of Applied Developmental Psychology, 63, 54-64.
• Aytar, A. G., Aksoy, A. B. & Kaytez N., (2014). Anne kişiliği ve çocuğun mizaç özelliği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 237-251.
• Blair, C. & Razza, R. P. (2007). Relating effortful control, executive function, and false belief understanding to emerging math and literacy ability in kindergarten. Child Development, 78(2), 647-663.
• Bronson, M. B. (2000). Self-regulation in early childhood: Nature and nurture. New York: Guilford Press.
• Buss, A. H. & Plomin, R. (2014). Temperament (emotion): early developing personality traits. Newyork: Psychology Press.
• Cadima, J., Enrico, M., Ferreira, T., Verschueren, K., Leal, T. & Matos, P. M. (2016). Self-regulation in early childhood: The interplay between family risk, temperament and teacher–child interactions. European Journal of Developmental Psychology, 13(3), 341–360.
• Carrasco, M. A., Delgado, B., & Holgado-Tello, F. P. (2020). Children’s Temperament: A Bridge between Mothers’ Parenting and Aggression. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(17), 63-82.
• Chess, S., & Thomas, A. (1977). Temperamental individuality from childhood to adolescence. Journal of the American Academy of Child Psychiatry, 16(2), 218-226.
• Cole, P. M., Martin, S. E., & Dennis, T. A. (2004). Emotion regulation as a scientific construct: Methodological challenges and directions for child development research. Child Development, 75(2), 317-333.
• Culbertson, J. L., Newman, J. E., & Willis, D. J. (2003). Childhood and adolescent psychologic development. Pediatric Clinics of North America, 50(4), 741.
• Dağgül, H. C. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile ebeveynlerin çocuk yetiştirme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ), Kıbrıs.
• Davies, D. (2011). Child development: A practitioner's guide. New York: Guilford Press.
• Denham, S. A. (1998). Emotional development in young children. Guilford Press.
• Dohle, S., Diel, K. & Hofmann, W. (2018). Executive functions and the self-regulation of eating behavior: A review. Appetite, 124, 4-9.
• Duckworth, K. & Schoon, I. (2010). Progress and attainment during primary school: the roles of literacy, numeracy and self-regulation. Longitudinal and Life Course Studies, 1(3), 223-240.
• Ergül, N. (2019). Psikiyatri kliniğine başvuran 8-13 yaş grubundaki çocuklarda mizaç özellikleri, duygu düzenleme ve annenin ebeveynlik stresi ile içe yönelim sorunları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ertürk Kara, H. G. & Gönen, M. (2015). Okul öncesi dönemdeki çocukların öz düzenleme becerisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(4), 1224-1239.
• Erol, A. & İvrendi, A. (2018). 4-6 yaş çocuklarına yönelik öz-düzenleme becerileri ölçeğinin geliştirilmesi (anne formu). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(44), 178-195.
• Evans, G. W., Fuller-Rowell, T. E. & Doan, S. N. (2012). Childhood cumulative risk and obesity: The mediating role of self-regulatory ability. Pediatrics, 129(1), 68-73.
• Fox, N. A. & Calkins, S. D. (2003). The development of self-control of emotion: Intrinsic and extrinsic influences. Motivation and Emotion, 27(1), 7-26.
• George D & Mallery M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10th ed.). Boston: Pearson.
• Işıkoğlu Erdoğan, N., Yoleri, S. & Tetik, G. (2017). Ebeveyn tutumlarının okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile ilişkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 226-239.
• Kahraman H. & Yılmaz Irmak T. (2019). Çocuğun mizacı ve problem davranışları: ebeveyn uygulamalarının aracı rolü. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 15-29.
• Kapıkıran Acun, N., İvrendi, A., & Adak, A. (2006). Okul öncesi çocuklarında sosyal beceri: Durum saptaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 20-28.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (17. Baskı). Ankara: Nobel yayın dağıtım, 81-83.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3 (1), 44-46.
• Kılıç, K. M. & Aytar, F. A. G. (2017). Erken çocuklukta sosyal becerilere sosyal beceri eğitiminin etkisi, sosyal becerilerle mizaç arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 42(191).
• Kochanska, G., Coy, K. C., & Murray, K. T. (2001). The development of self‐regulation in the first four years of life. Child Development, 72(4), 1091-1111.
• Lefrancois, G. R. (2001). Of children: An introduction to child and adolescent development (9th ed.). Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.
• Lynch, S. A. & Simpson, C. G. (2010). Social skills: Laying the foundation for success. Dimensions of Early Childhood, 38(2), 3-12.
• Matthews, J. S., Ponitz, C. C., & Morrison, F. J. (2009). Early gender differences in self-regulation and academic achievement. Journal of Educational Psychology, 101(3), 689.
• Mathieson, K. & Banerjee, R. (2011). Peer play, emotion understanding, and socio‐moral explanation: The role of gender. British Journal of Developmental Psychology, 29(2), 188-196.
• McClelland, M. M. & Morrison, F. J. (2003). The emergence of learning-related social skills in preschool children. Early Childhood Research Quarterly, 18(2), 206-224.
• McClelland, M. M., Cameron, C. E., Connor, C. M., Farris, C. L., Jewkes, A. M., & Morrison, F. J. (2007). Links between behavioral regulation and preschoolers' literacy, vocabulary, and math skills. Developmental Psychology, 43(4), 947.
• Mehmed, Ş. (2020). Anne-babalık amaçları ile çocuğun mizacı, psikososyal davranışları, duygu düzenleme becerileri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Morrison, F. J., Ponitz, C. C. & McClelland, M. M. (2010). Self-regulation and academic achievement in the transition to school. In S. D. Calkins & M. A. Bell (Eds.), Human brain development. Child development at the intersection of emotion and cognition (p. 203–224). American Psychological Association.
• Moffitt, T. E., Arseneault, L., Belsky, D., Dickson, N., Hancox, R. J., Harrington, H., ... & Sears, M. R. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. Proceedings of the National Academy of Sciences, 108(7), 2693-2698.
• Oakland, T. & Joyce, D. (2004). Temperament-based Learning Styles and School-based Applications. Canadian Journal of School Psychology, 19(1–2), 59–74.
• Önder, A., Dağal, A. B. & Bayındır, D. (2018). Okul öncesi dönem çocukların mizaç özellikleri ve annelerinin ebeveynlik stillerinin çocukların ego sağlamlık düzeyleri üzerindeki yordayıcı etkisi. Eğitim ve Bilim, 43(193),79-90.
• Özdemir, A. A., & Budak, K. S. (2019). Mizaç ve öz-düzenlemenin çocukların oyun davranışını yordamadaki rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45(45), 78-98.
• Öztabak, M. E., & Özyürek, A. (2018). Okul öncesi çocuklarda öz düzenleme becerileri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 385-395.
• Paterson, G., & Sanson, A. (1999). The association of behavioural adjustment to temperament, parenting and family characteristics among 5 year old children. Social Development, 8(3), 293-309.
• Pekdoğan, S. & Kanak, M. (2016). A Qualitative Research on Active Learning Practices in Pre-School Education. Journal of Education and Training Studies, 4(9), 232-239.
• Ponitz, C. E. C., McClelland, M. M., Jewkes, A. M., Connor, C. M., Farris, C. L. & Morrison, F. J. (2008). Touch your toes! Developing a direct measure of behavioral regulation in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 23(2), 141-158.
• Ponitz, C. C., Rimm-Kaufman, S. E., Brock, L. L., & Nathanson, L. (2009). Early adjustment, gender differences, and classroom organizational climate in first grade. The Elementary School Journal, 110(2), 142-162.
• Rothbart, M. K., Ahadi, S. A., & Hershey, K. L. (1994). Temperament and social behavior in childhood. Merrill-Palmer Quarterly (1982-), 21-39.
• Rothbart, M. K., Ahadi, S. A., & Evans, D. E. (2000). Temperament and personality: origins and outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 78(1), 122.
• Rothbart, M. K., & Bates, J. E. (2006). Temperament. In N. Eisenberg, W. Damon, & R. M. Lerner (Eds.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development (p. 99–166). John Wiley & Sons
• Rothbart, M. K. (2011). Becoming who we are: Temperament and personality in development. Guilford Press.
• Rudasill, K. M., & Rimm-Kaufman, S. E. (2009). Teacher–child relationship quality: The roles of child temperament and teacher–child interactions. Early Childhood Research Quarterly, 24(2), 107-120.
• Sanson, A., Hemphill, S. A., & Smart, D. (2004). Connections between temperament and social development: A review. Social Development, 13(1), 142-170.
• Sanson, A., Hemphill, S. A., Yagmurlu, B. & McClowry, S. (2011). Temperament and social development. The WileyBlackwell Handbook of Childhood Social Development.
• Saudino, K. J. (2005). Behavioral genetics and child temperament. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics: JDBP, 26(3), 214.
• Schmitz, S., Fulker, D. W., Emde, R. N., & Zahn-Waxler, C. (2001). Early predictors of problem behavior at age four. Infancy to early childhood: Genetic and environmental influences on developmental change, 329-351.
• Schmitt, S. A., Pratt, M. E., & McClelland, M. M. (2014). Examining the validity of behavioral self-regulation tools in predicting preschoolers' academic achievement. Early Education and Development, 25(5), 641-660.
• Sektnan, M., McClelland, M. M., Acock, A., & Morrison, F. J. (2010). Relations between early family risk, children's behavioral regulation, and academic achievement. Early Childhood Research Quarterly, 25(4), 464-479.
• Sezgin, E., & Demiriz, S. (2016). Çocuk Davranış Değerlendirme Ölçeği'nin (ÇODDÖ) Türkçe'ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 12(2), 702-718.
• Sezgin, E., & Demiriz, S. (2019). Effect of play-based educational programme on behavioral self-regulation skills of 48-60 month-old children. Early Child Development and Care, 189(7), 1100-1113.
• Şepitci Sarıbaş, M., & Gültekin Akduman, G. (2019). 5-6 yaş çocuklarının öz düzenleme becerilerinin okul uyumu ile ilişkisi. Journal of International Social Research, 12(63).
• Smith-Donald, R., Raver, C. C., Hayes, T., & Richardson, B. (2007). Preliminary construct and concurrent validity of the Preschool Self-regulation Assessment (PSRA) for field-based research. Early Childhood Research Quarterly, 22(2), 173-187.
• Song, J. H., Miller, A. L., Leung, C. Y., Lumeng, J. C., & Rosenblum, K. L. (2018). Positive parenting moderates the association between temperament and self-regulation in low-income Toddlers. Journal of Child and Family Studies, 27(7), 2354-2364.
• Tindal, G., Irvin, P. S., Nese, J. F., & Slater, S. (2015). Skills for children entering kindergarten. Educational Assessment, 20(4), 297-319.
• Tozduman Yaralı, K., & Güngör Aytar, F. A. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının davranışlarının öz düzenleme becerileri yönünden incelenmesi. Mersin University Journal of The Faculty Of Education, 13(3),850-870.
• Tekin, H., & Koçyiğit, S. (2018). Öz düzenleme becerilerinin ilkokula hazırbulunuşluk üzerindeki etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(5), 1932-1945.
• Tuzcuoğlu, N., Azkeskin, K. E., Küsmüs, G. İ., & Cengiz, Ö. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile benlik algıları arasındaki ilişkisinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 607-623.
• Von Suchodoletz, A., Gestsdottir, S., Wanless, S. B., McClelland, M. M., Birgisdottir, F., Gunzenhauser, C., &
• Ragnarsdottir, H. (2013). Behavioral self-regulation and relations to emergent academic skills among children in Germany and Iceland. Early Childhood Research Quarterly, 28(1), 62-73.
• Von Suchodoletz, A., Uka, F., & Larsen, R. A. (2015). Self-regulation across different contexts: Findings in young Albanian children. Early Education and Development, 26(5-6), 829-846.
• Wanless, S. B., McClelland, M. M., Acock, A. C., Ponitz, C. C., Son, S. H., Lan, X., ... & Sung, M. (2011). Measuring behavioral regulation in four societies. Psychological Assessment, 23(2), 364.
• Yağmurlu, B., Sanson, A., & Köymen, S.B. (2005). Ebeveynlerin ve çocuk mizacının olumlu sosyal davranış gelişimine etkileri: zihin kuramı belirleyici rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 20(55), 1-20.
• Yağmurlu, B. & Sanson, A. (2009). Acculturation and parenting among Turkish mothers in Australia. Journal Of CrossCultural Psychology, 40(3), 361-380.
• Yaman, B. (2018). Ebeveyn tutumlarının çocukların mizaç özellikleri ve duygu düzenleme becerileri üzerindeki rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans, Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Yoleri, S. (2014). Yaş, cinsiyet ve mizaç özelliklerinin okul öncesindeki çocukların okula uyumları üzerindeki etkileri. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 54-66.
• Yoleri, S., & Küçükyeşil, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarının mizaç özellikleri ile dil becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(14), 20-38.
• Yoleri, S., Erdoğan, N. I. & Tetik, G. (2017). Ebeveyn tutumlarının okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile ilişkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 226-239.
• Uçar, E. (2017). Okul öncesi dönem (48-72 ay) çocuklarında ilişkisel ve fiziksel saldırganlığın mizaç ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zembat, R., Yılmaz, H., & Küsmüş, G. İ. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının mizaç özellikleri ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değişen Dün, 43.
• Zembat, R., Koçyiğit, S., Akın Yavuz, E. & Tunçeli, H. İ. (2018). Çocukların benlik algısı, mizaç ve sosyal becerileri arasındaki ilişkiler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 548-567.
• Zimmerman, B. J. (2000). Attaining self-regulation: A social cognitive perspective. In Handbook of self-regulation (pp. 13-39). Academic Press.
• Zimmerman, B. J. & Schunk, D. H. (2001). Reflections on theories of self-regulated learning and academic achievement. Self-regulated learning and academic achievement: Theoretical perspectives, 2, 289-307.
• Zuckerman, B. & Frank, D. A. (1992). "Crack kids": Not broken. Pediatrics, 89(2), 337-339.