Özel Eğitim Öğretmen Adaylarının Öğretmen Özyeterlik Düzeyleri ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları

Yıl 2016, Cilt: 17 Sayı: 2, 133 - 149, 01.05.2016

Uygar Bayrakdar , Meryem Batık Yaşar Barut

Öz

Bu çalışmanın amacı, özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik düzeyleri ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu 2013-2014 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümünde 4.sınıfta okumakta olan toplam 129 öğrenci oluşturmaktadır. Özel eğitim öğretmen adaylarının özyeterlik algı düzeylerini belirlemeye yönelik “Öğretmen Özyeterlik Ölçeği” ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını belirlemek için, “Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, özel eğitim öğretmen adaylarının özyeterlik düzeyleri ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasında orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu; Zihin Engelliler öğretmen adaylarının özyeterlik algısının İşitme Engelliler öğretmen adaylarından daha yüksek olduğu, bayan öğretmen adaylarının ve akademik başarısı daha yüksek olan öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumlarının ise daha olumlu olduğu bulunmuştur. Elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özyeterlik, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum, öğretmen adayı, özel eğitim

The Teacher Self-Efficacy of Special Education Prospective Teachers and Their Attitudes Towards Teaching Profession

Öz

The purpose of this study is to examine the perceived self-efficacy levels of prospective teachers, and their attitudes towards teaching profession in terms of gender, academic achievement and program. The study group was composed of 129 fourth-grade students from the Department of Special Education. The “Teachers’ Sense of Efficacy Scale”, and the “Attitude Scale towards Teaching Profession” were used. Results indicated that attitudes of special education prospective teachers towards teaching profession were positive, and their self-efficacy levels were high, and there was an intermediate positive relation between their perception of self-efficacy and attitudes towards teaching profession. It has been stated that the perceived self-efficacy levels of the prospective teachers at the department of Mentally Handicapped were higher than those at Hearing Impaired. In addition, it was found that the attitudes of female prospective teachers towards teaching profession were significantly higher than those of males

Anahtar Kelimeler

Self-efficacy, attitudes towards teaching profession, prospective teachers, special education

Kaynakça

• Akay, H. ve Boz, N. (2011). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Matematiğe Yönelik Tutumları, Matematiğe Karşı Öz-Yeterlik Algıları ve Öğretmen Öz-Yeterlik İnançları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 281-312.
• Akbaba, B. (2013). The Attitudes of Pre-Service Social Studies Teachers’ towards Teaching Profession and Their Self-Efficacy about Using Instruction Materials. Mevlana International Journal of Education (MIJE), 3(2), 157-169. DOI:http://dx.doi.org/10.13054/mije.13.46.3.2
• Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Altunçekiç, A., Yaman, S. ve Koray, O. (2005). Öğretmen adaylarının özyeterlikinanc düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma (Kastamonu ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 13 (1), 93-102.
• Aşkar, P., ve Erden, M. (1987). Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeği. Çağdaş Eğitim, 121(12), 8-11.
• Aydın, A. ve Tekneci, E. (2013). Zihin Engelliler Öğretmenliği Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları İle Kaygı Düzeyleri. Pegem Journal of Education & Instruction, 3(2), 1-12.
• Aydın, R. ve Sağlam, G. (2012). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 257-294.
• Aykaç, N. ve Ulubey, O. (2009). Sınıf Öğretmenleri Ve Öğretmen Adaylarının Özyeterlilik Algıları ve Öğretmenlik Tutumları Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. XVIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı. Selçuk, Izmir.
• Bandura, A. (1977). Self-Efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychogical Review, 84(2), 191–215.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W.H. Freeman and Co.
• Blackorby, J., & Wagner, M. (1996). Longitudinal post school outcomes of youth with disabilities: Findings from the National Longitudinal Transition Study. Exceptional children, 62(5), 399-413.Doi: 10.1177/001440299606200502
• Boz, N. ve Boz, Y. (2010). The nature of the relationship between teaching concerns and sense of efficacy. European Journal of Teacher Education. 33, 3, 279–291.
• Bozdoğan, A., E., Aydın, D. ve Yıldırım, K. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlar. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2).
• Bulut, İ. (2009). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumlarının Değerlendirilmesi. Evaluation of Teacher Candidates’ Attitudes Concerning Teaching Profession (Dicle and Firat University Sample). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (2009), 13-24.
• Bümen, N. ve Özaydın, T. (2013). Adaylıktan Göreve Öğretmen Özyeterliği ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlardaki Değişimler. Eğitim ve Bilim, 38(169).
• Cone, N. (2009). Community based service learning as source of personal self-efficacy: preparing elementary teachers to teach science for diversity. School Science and Mathematics, 109 (1), 20-30.
• Çakır, Ö., Kan, A. ve Sünbül, Ö. (2006). Öğretmenlik Meslek Bilgisi ve Tezsiz Yüksek Lisans Programlarının Tutum ve Özyeterlik Açısından Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 36-47.
• Çapa, Y., ve Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(18).
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J., ve Sarıkaya, H. (2005). The development and validation of a Turkish version of teachers’ sense of efficacy scale. Eğitim ve Bilim (Education and Science), 30(137), 74-81.
• Çapri, B. ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen Adaylarının Öğretmenliğe İlişkin Tutum ve Mesleki Yeterlik İnançlarının Cinsiyet, Program ve Fakültelerine Göre İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33–53.
• Çelikten, M., Şanal, M., ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237.
• Çeliköz, N. ve Çetin, F. (2004). Anadolu Öğretmen Lisesi Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarını Etkileyen Etmenler. Milli Eğitim. 162, 160-167.
• Çevik, D.B.,Perkmen, S. ve Alkan, M. (2012). Müzik ÖğretmeniAdaylarının Mesleklerinden Beklentileri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 41- 45.
• Demirtaş, H., Cömert, M. ve Özer, N. (2011). Öğretmen Adaylarının Özyeterlik İnançları ve Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları. Eğitim ve Bilim. 36(159), 96-111.
• Doğan, T. ve Çoban, A.E. (2009). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları ile KaygıDüzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34 (153), 157- 168.
• Ekici, G. (2005). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik özyeterlik inançlarını etkileyen faktörler. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.
• Ergül, C., Baydık, B. ve Demir, Ş. (2013). Özel Eğitim Öğretmen Adaylarının ve Öğretmenlerinin Zihin Engelliler Öğretmenliği Lisans Programı Yeterliklerine İlişkin Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1); 499-522.
• Erisen, Y. ve Çeliköz, N. (2003). Öğretmen Adaylarının Genel Öğretmenlik Davranışları Açısından Kendilerine Yönelik Yeterlilik Algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4), 427-440.
• Ghaith, G. & Yaghi, H. (1997). Relationships Among Experience, Teacher Efficacy, And Attitudes Toward The Implementation Of Instructional Innovation. Teaching and Teacher Education, 13(4), 451-458.
• Gibson,S. & Myron D. (1984). Teacher efficacy: a construct validation. Journal of Educational Pyschology, 76 (4), 569-582.
• Girgin, G., Akamca, G. Ö., Ellez, A. M. ve Oğuz, E. (2010). Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları, Mesleki Benlik Saygıları ve Mesleki Yeterlik İnançları. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 1-15.
• Guo, Y.,Dynia, J. M., Pelatti, C. Y., & Justice, L. M. (2014). Self-efficacy of early childhood special education teachers: Links to classroom quality and children's learning for children with language impairment. Teaching and Teacher Education, 39, 12-21. doi:10.1016/j.tate.2013.11.005
• Guskey, T. (1988). Mastery learning and mastery teaching: how they complement each other. Principal, 68 (1), 6-8.
• Gürbüz, H., ve Kışoğlu, M. (2007). Tezsiz yüksek lisans programına devam eden fen- edebiyat ve eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Atatürk Üniversitesi örneği). Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 71-83.
• Güven, S. (2005). Devlet okulları ilköğretim birinci kademedeçalışan İngilizce öğretmenlerinin profili ve yeterlik algıları. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Hoy, W. K. & Woolfolk, A. E. (1990). Socialization of student teachers. American Educational Research Journal, 27(2), 279–300.
• Johnson, G. M., & Howell, A. J. (2005). Attitude towardn instructional technology following required versus optional WebCTusage. Journal Of Technology And Teacher Education, (4), 643.
• Kahyaoğlu, M. ve Yangın, S. (2007). İlköğretim Öğretmen Adaylarının Mesleki Özyeterliklerine ilişkin Görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 73-84.
• Karagoz, H. (2005). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin fen eğitimine yönelik yeterlik algıları ve alan bilgisi yeterlikleri. YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karahan, H. (2005). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan coğrafya öğretmenlerinin diğer öğretmenlerle öğretmenlik tutumları açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karahan, Ş. ve Balat, G. (2011). Özel Eğitim Okullarında Çalışan Eğitimcilerin Öz- Yeterlik Algılarının ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (I), 1-14.
• Kozcu-Çakır, N. ve Şenler, B. (2007). Fen bilgisi ve sınıf öğretmenliği anabilim dalında öğrenim gören öğretmen adaylarının özyeterlik inançlarının belirlenmesi (Muğla Üniversitesi Örneği). 16. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. 5-7 Eylül 2007, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Fakültesi.
• Lasek, J. & Wiesenbergova, S. (2007). Prospective teachers’attitudes to their profession. The New Educational Review, 13(3-4), 129-136.
• Meijer, W. & Foster S. (1988). The effect of teacher self-efficacy on referral chance. The Journal of Special Education, 22 (3) 378–385.
• Mulholland, J. & Wallace, J. (2001). Teacher induction and elementary science teaching: Enhancing self-efficacy. Teaching and Teacher Education, 17, 243-261.
• Oğuz, A. ve Topkaya, N. (2008). Ortaöğretim alan öğretmenliği öğrencilerinin öğretmen özyeterlik inançları ile öğretmenliğe ilişkin tutumları. Akademik Bakış Dergisi, 14.
• Oral, B. (2004). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları. Eurasian Journal of Educational Research, 15, 88–98.
• Öksüz, Y., ve Coşkun, K. (2012). Öğretmenlik uygulaması I-II derslerinin zihin engelliler öğretmen adaylarının öz-yeterlik algılamaları üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (13), 131-155.
• Özder, H. ve Konedralı, G., Zeki, C.P. (2010). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (2), 253-275.
• Podell, D. & Sodak L. (1993). Teacher efficacy and bias in special education referrals”. The Journal Of Educational Research, 86, 247–253.
• Schunk, D.H. & Pajares, F. (2002). Educational Psychology: Development of Achievement Motivation. Wigfield, A.,& Eccles, J. S. (Eds.). The Development of Academic Self-Efficacy. (15-16). San Diego, CA, USA: Academic Press. Retrieved from http://www.ebrary.com
• Tanel, R., Serap, K. Ş. ve Zafer, T. (2007). Fizik öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarına farklı değişkenler açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (22), 1-9.
• Tanrıöğen, A. (1997). Buca Eğitim Fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 55–58.
• Tekerek, M. ve Polat, S. (2011). Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları. 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011, Fırat University, ELAZIĞ- TURKEY.
• Temizkan, M. (2008). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları Üzerine Bir Araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (3), 461- 486.
• Terzi, A.R. veTezci, E. (2007). Necati Bey Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 52, 593- 614.
• Tschannen–Moran, M.,& Woolfolk Hoy, A. (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. Teaching and Teacher Education, 17(7), 783–805.
• Tschannen-Moran, M., Woolfolk-Hoy, A. & Hoy, W.K. (1998). Teacher efficacy: Its meaning and measure. Review of Educational Research, 68, 202–48.
• Üstüner, M. (2006). Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 45: 109-127.
• Woolfolk-Hoy, A. & Burke-Spero, R. (2005). Changes in teacher efficacy during the early years of teaching. Teaching and Teacher Education, 21, 343–356.
• Yanık, C., Sezen, N. ve Uzun, M. (2012). Öğretmen Adaylarının Mesleğe Yönelik Tutumları ve Mezuniyet Sonrası Planları Üzerine. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education).Özel Sayı:2, 222-231.
• Yenice, N. (2012). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences, 11(39), 036-058.