Hizmetkâr Liderliğin ve Etik İklimin Bireysel Performansa Etkisi: Ortaokul Öğretmenleri Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 2, 1993 - 2026, 31.08.2022

Mustafa Kemal Topcu , Ali Gürsoy

Öz

Bu çalışmada hizmetkâr liderlik, etik iklim ve çalışanların performansı arasındaki ilişkileri tespit etmek amaçlanmıştır. İnsan odaklı ve hizmette mükemmeliyetçi bir anlayışa sahip hizmetkâr liderlik hem etik uygulamalara olanak tanımakta hem de çalışanların beklentilerine cevap verebilmektedir. Ancak kavramsal olarak ortaya konan hizmetkâr liderlik ve etik konusunda saha araştırmaları yok denecek kadar azdır. Bu amaçla Ankara Kızılcahamam ilçesinde görev yapan 108 ortaokul öğretmeninden anket tekniği ile elde edilen veriler analiz edilmiştir. Çalışmada değişkenler arasındaki ilişkileri ve hipotezleri test etmek için korelasyon ve regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Araştırma bulguları incelendiğinde hizmetkâr liderliğin performansı olumlu yönde etkilediğini, bu ilişkide etik iklimin de aracılık rolü bulunduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Hizmetkar liderlik, Etik iklim, Performans

Effects of Servant Leadership and Ethical Climate on Individual Performance: A Study on Secondary School Teachers

Öz

The aim of this study is to determine the relationships between servant leadership, ethical climate and employee performance. Servant Leadership, with its people-orientation and perfectionist understanding, allows both ethical practices and meet the expectations of employees. However,field research conceptually on servant leadership and ethics is negligible. For this purpose, the data obtained from 108 secondary school teachers working in Kızılcahamam district of Ankara were analyzed using the survey technique. In the study, correlation and regression analyzes were used to test the hypotheses and relationships between variables. When the findings of the study were examined, it was revealed that servant leadership has a positive effect on performance and ethical climate played a mediating role in this relationship.

Anahtar Kelimeler

Ethical climate, Servant Leadership, Performance

Kaynakça

• Aksoy, S. (2013). Etik Liderin ve Etik İklimin İş Performansına Etkisi: İlaç Mümessilleri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma. 18. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı, Kafkas Üniversitesi, 19-22 Haziran 2013, Kars/Sarıkamış, 92-102.
• Altaş, S. S. ve Kuzu, A. (2013). Örgütsel Etik, Örgütsel Güven ve Bireysel İş Performansı Arasındaki İlişki: Okul Öncesi Öğretmenleri Üzerinde Bir Araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 1(2), 29-41.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı, 4. Baskı. Avcı Ofset. İstanbul.
• Aslan, Ş. ve Özata, M. (2011). Servant Leadership among Medical Staff: Investigation of Validity and Reliability of Dennis-Winston and Dennis-Bocernea Servant Leadership Scales. Journal of Management and Economics, 18:1, 139-154.
• Babin, B., Boles, S. ve Robin, D. (2000). Representing the perceived ethical work climate among marketing employees. Academy of Marketing Science, 28(3), 345–358.
• Bakan, İ. ve Büyükbeşe, T. (2004). Örgütsel İletişim ile İş Tatmini Unsurları Arasındaki İlişkiler: Akademik Örgütler İçin Bir Alan Araştırması. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 7: 1-30.
• Bakker, A. B., Demerouti, E. and Verbeke, W. (2004). Using the Job Demands-resources Model to Predict Burnout and Performance. Human Resource Management, 43(1), 83–104.
• Banjo, H. ve Olufemi, O. (2014). Demographic Variables and Job Performance: Any Link?(A Case of Insurance Salesmen). Acta Universitatis Danubius. Economica, 10(4), 19-30.
• Banutu-Gomez, M. B. (2004). Great leaders teach exemplary followership and serve as servant leaders. Journal of American Academy of Business, 4(1/2), 143-151.
• Baron, R.M. ve Kenny, D.A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173.
• Bingöl, D. (2013). İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Borman W. C. ve Motowidlo, S. J. (1993). Expanding the criterion domain to include elements of contextual performance. In: Schmitt N, Borman W. C, Editors. Personnel Selection in Organizations. San Francisco, CA: Jossey Bass; 71-98.
• Brown, M. E. ve Trevino L. K. (2006), Ethical Leadership: A Review and Future Directions. The Leadership Quarterly, 17, 595–616.
• Büte, M. (2011). Etik İklim, Örgütsel Güven ve Bireysel Performans Arasındaki İlişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Vol.25, No. 1, 171-192.
• Campbell, J. P. (1990). Modeling the performance prediction problem in industrial and organizational psychology. In: Dunnette MD, Hough LM, eds. Handbook of industrial and organizational psychology. Palo Alto, CA, US: Consulting Psychologists Press, 687-732.
• Cerit, Y. (2007). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Hizmet Yönelimli Liderlik Rollerini Gerçekleştirme Düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 88-98.
• Cerit, Y. (2008). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Hizmet Yönelimli Liderlik Davranışlarının Öğretmenlerin Tükenmişliklerine Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 56(56), 547-570.
• Choi, B. K., Moon, H. K., & Ko, W. (2013). An Organization's Ethical Climate, Innovation, and Performance: Effects of Support for Innovation and Performance Evaluation. Management Decision, 51(6), 1250-1275.
• Covey, S. (2005). Four traits of great leaders. Leadership Excellence, 22(11), 4-5.
• Covey, S. (2006). Servant Leadership. Leadership Excellence, 23(12), 5-6.
• Çalışkan, A. (2018). Dönüşümcü Liderliğin İş Performansına Etkisi: Lider Üye Etkileşimi ve Örgütsel Bağlılığın Aracılık Rolü. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 104-140.
• Çekmecelioğlu, H.G. (2014). Göreve ve İnsana Yönelik Liderlik Tarzlarının Örgütsel Bağlılık, İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkileri, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi KOSBED, 28, 21 - 34.
• Çelik, M. ve Turunç, Ö. (2009). Aile-iş çatışması, iş stresi ve örgütsel sadakatin iş performansına etkisi: Savunma sektöründe ampirik bir çalışma. Savunma Bilimleri Dergisi, 8(2), 217-245.
• Dennis, R. ve Winston, B. E. (2003). A factor analysis of Page and Wong’s servant leadership instrument. Leadership & Organization Development Journal, Vol. 24 No. 8, 455-459.
• Dilekçi, Ü. ve Nartgün, Ş. S. (2020). İş performansının bir boyutu olarak uyumsal performans: kuramsal bir çerçeve. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 301-328.
• Dinçer, M.K. ve Bitirim, S. (2007), “Raising the Value of Organizational Culture Studies with Servant-Leadership Understanding”, Journal of Faculty of Communication, İstanbul University, 28, 61-72.
• Doğan, Ü. ve Aslan, H. (2016). Özel Eğitim Kurumlarında Çalışan Müdürlerin Hizmetkâr Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Adanmışlık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 51-68.
• Ekinci, S. ve Kılıçoğlu, G. (2018). Kırsal bir bölgede hizmetkar liderliğin okul toplumu üzerindeki yansımalarının incelenmesi: Nitel bir araştırma. Elementary Education Online, 17(4), 2075-2090.
• Erdoğan, P. ve Çelik, A. (2019). Sağlık sektöründe etik iklim oluşturmanın hemşirelerin performansına etkisi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 6(2), 105-113.
• Eren, S.S. ve Hayatoğlu, Ö. (2011). Etik İklimin Satış Elemanlarının İş Tutumlarına ve İş Performanslarına Etkisi: İlaç Sektöründe Bir Uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(14), 109-128.
• Eva, N., Robin, M., Sendjaya, S., van Dierendonck, D. ve Liden, R. C. (2019). Servant leadership: A systematic review and call for future research. The Leadership Quarterly, Volume 30, Issue 1, 111-132.
• Field, A. (2005). Discovering statistics. Using SPSS. London: SAGE.
• Fields, D. L. ve Winston, B. E. (2010). Development and evaluation of a new parsimonious measure of servant leadership. Manuscript in preparation. Regent University, School of Global Leadership & Entrepreneurship, Virginia Beach, VA.
• Gareth, R. (2007). Organizational theory, design and change (5th ed.). Pearson Education, New Jersey.
• Green, C., Jegadeesh, N., & Tang, Y. (2009). Gender and job performance: Evidence from Wall Street. Financial Analysts Journal, 65(6), 65-78.
• Greenleaf, R. K. (1977). Servant Leadership: A Journey into the Nature of Legitimate Power and Greatness, NY: Paulist Press, New York.
• Griffin M.A., Neal A., Parker S.K. (2007). A new model of work role performance: Positive behavior in uncertain and interdependent contexts. Academy of Management Journal;50:327-47.
• Güler, M., & Ocak, M. (2019). Yönlendirici Liderliğin Çalışan Performansına Etkisinde İşe Tutulmanın Aracılık Rolü. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 75-85.
• Harwiki, W. (2013). The influence of servant leadership on organization culture, organizational commitment, organizational citizenship behavior and employees’ performance (Study of outstanding cooperatives in East Java Province, Indonesia). Journal of Economics and Behavioral Studies, 5(12), 876-885.
• Hoch, J. E., Bommer, W. H., Dulebohn, J. H. ve Wu, D. (2018). Do ethical, authentic, and servant leadership explain variance above and beyond transformational leadership? A meta-analysis. Journal of Management, 44(2), 501–529.
• Jaramillo, F., Mulki, J. P. ve Solomon, P. (2006). The role of ethical climate on salesperson’s role stress, job attitudes, turnover intention, and job performance. Journal of Personal Selling & Sales Management, 26(3), 271-282.
• Jaramillo, F., Grisaffe, D. B., Chonko, L. B. ve Roberts, J. A. (2009). Examining the impact of servant leadership on sales force performance. Journal of Personal Selling and Sales Management, 29: 257-275.
• Karaman, M., Macit, M., & Kuşçu Karatepe, H. (2020). Psikolojik Sermayenin İş Performansına Etkisi: Sağlık Çalışanlarında Bir Uygulama. Optimum: Journal of Economics & Management Sciences/Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(1), 127-146.
• Karatepe, O. M., Ozturk, A. ve Kim, T. T. (2019). Servant leadership, organisational trust, and bank employee outcomes. The Service Industries Journal, 39(2), 86-108.
• Kaya, Ç. ve Başkaya, R. (2016). The roles of organizational and ethical climate on individual performance of employees. Business Management Dynamics, 5(8), 27- 38.
• Kılıç, M. Y. (2019). Okullarda yöneticinin sağladığı etik iklimin, örgütsel bağlılık ve öğretmen performansına etkisi. Cumhuriyet International Journal of Education, 8(3), 807-836.
• Koopmans, L., Bernaards, C. M., Hildebrandt, V. H., Van Buuren, S., Van der Beek, A. J., & De Vet, H. C. (2014). Improving the individual work performance questionnaire using rasch analysis. Journal of applied measurement, 15(2), 160-175.
• Laub, J. (1999). Assessing the servant organization: Development of the servant organizational leadership (SOLA) instrument. Dissertation Abstracts International, 60(02), 308. (UMI No. 9921922).
• Laub, J. (2003). From paternalism to the servant organization: Expanding the Organizational Leadership Assessment (OLA) model. Proceedings of the 2003 Servant Leadership Research Roundtable.
• Lanctot, J.D. ve Irving, J.A. (2010). Character and Leadership: Situating Servant Leadership in a Proposed Virtues Framework. International Journal of Leadership Styles, Vol. 6, No. 1, 28-50.
• Liden, R. C., Wayne, S. J., Zhao, H. ve Henderson, D. (2008). Servant leadership: Development of a multidimensional measure and multi-level assessment. The Leadership Quarterly,19(2), 161-177.
• Liden, R. C., Panaccio, A., Meuser, J. D., Hu, J. ve Wayne, S. J. (2014). Servant leadership: Antecedents, processes, and outcomes. In D. V. Day (Ed.) The Oxford handbook of leadership and organizations: 357– 379. Oxford University Press, Oxford, England.
• Mahoney, T. A., Jerdee, T. H., & Carroll, S. J. (1965). The job (s) of management. Industrial Relations: A Journal of Economy and Society, 4(2), 97-110.
• Martin, D. ve Cullen, B. (2006). Continuities and extensions of ethical climate theory: A meta-analytic review. Journal of Business Ethics, 69(2), 175–194.
• McKay, P.F., Avery, D.R. ve Morris, M.A. (2008). Mean Racial-Ethnic Differences in Employee Sales Performance: The Moderating Role Of Diversity Climate. Personnel Psychology, 61: s. 349-374.
• Mehrmanesh, H. ve Mirkolaei, I. M. (2015) Surveying the Influence of Servant Leadership on Employee’s Performance (Evidence from Iran), Albertiana, Vol. 82; Special Issue; PP. 251-257.
• Mitroff, I. ve Denton, E.A. (1999). A study of spirituality in the workplace. Sloan Management Review, Vol. 40 No. 4, pp. 83-94. Moore, H.L. ve Moore, T.W. (2014). The effect of ethical climate on the organizational commitment of faculty members. Journal of Academic and Business Ethics Volume, Vol. 9, 1-15.
• Morillo, C.R. (1990). The Reward Event and Motivation. The Journal of Philosophy, Vol.87, No.4, 169-186.
• Ng, T.W.H. & Feldman, D.C. (2009). How Broadly Does Education Contribute to Job Performance. Personnel Psychology, vol. 62, pp. 89–134.
• Ng, T.W.H. & Feldman, D.C. (2010). Organizational Tenure and Job Performance. Journal of Management, vol. 36 (5), pp 1220-1250.
• Northouse, P. G. (1997). Leadership: Theory and Practice. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Özen, F. ve Durkan, E. (2016). Algılanan örgütsel etik iklim ile öğretmenlik meslek etiği arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(4), 593-627.
• Parolini, J. L. (2004). Effective servant leadership: A model incorporating servant leadership and the competing values framework. Proceedings of the 2004 Servant Leadership Research Roundtable.
• Patterson, K. (2003). Servant leadership: A theoretical model. Regent University School of Leadership Studies. Virginia Beach, VA.
• Reed, L. L., Vidaver-Cohen, D. ve Colwell, S. R. (2011). A new scale to measure executive servant leadership: Development, analysis, and implications for research. Journal of Business Ethics, 101(3), 415-434.
• Russell, R. F. ve Stone, G. A. (2002). A review of servant leadership attributes: Developing a practical model. Leadership & Organization Development Journal, 23(3), 145-157.
• Schminke, M., Arnaud, A. ve Kuenzi, M. (2007). The power of ethical work climates. Organizational Dynamics, 36(2), 171-186.
• Schwepker, C.H.J. (2001). Ethical Climate’s Relationship to Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Turnover Intention in the Salesforce. Journal of Business Research, 54(1), s. 39–52.
• Schwepker, C. H. (2013). Improving Sales Performance Through Commitment to Superior Customer Value: The Role of Psychological Ethical Climate. Journal of Personal Selling&Sales Management, Cilt.33, Sayı.4, 389-402.
• Sekaran, U. (1992). Research Methods for Business: A Skill-building Approach. John Wiley & Sons, Inc. New York.
• Smith, P. C. ve Goddard, M. (2002). Performance Management and Operational Research: A Marriage Made in Heaven. The Journal of The Operational Research Society, Vol: 53, No: 3, 247- 255.
• Sokoll, S. (2014) Servant Leadership and Employee Commitment To A Supervisor, International Journal of Leadership Studies, Vol. 8 Iss. 2, 88-104.
• Sonnentag, S. ve Frese, M. (2002). Performance Concepts and Performance Theory. In S. Sonnentag (Ed.) Psychological Management of Individual Performance (p.4-25). John Wiley & Sons, Ltd.
• Spears, L.C. (1998). Insights on leadership: Service, stewardship, spirit, and servant-leadership. John Wiley and Sons, Inc., New York.
• Spears, L.C. (2000). On Character and Servant-Leadership: Ten Characteristics of Effective. Caring Leaders, 8, 3-5.
• Stone, A. G., Russell, R. F. ve Patterson, K. (2004). Transformational versus servant leadership: A difference in leader focus. Leadership & Organization Development Journal, 25(4), 349-361.
• Tanrıöğen, Z. M. ve Çoban, O. (2019). Okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkiler. Electronic Turkish Studies, 14(4), 2705-2723.
• Topcu, M. K. ve Basım, H. N. (2015). Kavramsal Bağlamı ve Olası Tartışma Alanlarıyla Psikolojik Sözleşme: Bir Gözden Geçirme Çalışması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 83-104.
• Topcu, M.K., Gürsoy, A. ve Gürson, P. (2015). The Role of the Servant Leadership on the Relation between Ethical Climate Perception and Innovative Work, European Research Studies, Volume XVIII, Issue (1), 67-80.
• Tutar, H. ve Altınöz, M. (2010). Örgütsel İklimin İşgören Performansı Üzerine Etkisi: OSTİM İmalât İşletmeleri Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), 196-218.
• Ürü Sarı, F. O., Çalışkan, S. C., Atan, Ö. ve Yozgat, U. (2013). Öğretim Üyelerinin Hizmetkâr Liderlik Davranışları ve Ardılları Üzerine Bir Araştırma. Ege Academic Review, 13(1), 63-82.
• Van Dierendonck, D. (2011). Servant Leadership: A Review and Synthesis. Journal of Management, 37 (4), 1228-1261.
• Victor, B. ve Cullen, J. B. (1988). The organizational bases of ethical work climates. Administrative Science Quarterly, 33, 101-125.
• Wallace, J. R. (2006). Servant leadership: A worldview perspective. Proceedings of the 2006 Servant Leadership Research Roundtable.
• Winston, B. (2003). Extending Patterson’s servant leadership model: Explaining how leaders and followers interact in a circular model. Proceedings of the 2003 Servant Leadership Research Roundtable.
• Whetstone, T. (2005). A framework for organizational virtue: the interrelationship of mission, culture and leadership. Business Ethics: A European Review, 14(4), 367-378.
• Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations (7th ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• https://ankara.meb.gov.tr/www/egitim-istatistikleri/icerik/24