Okul Psikolojik Danışmanlarının Bilinçli Farkındalık ve Psikolojik İyi Oluşları Arasındaki İlişki: İş-Yaşamı Psikolojik Esnekliğinin Aracılık Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 4, 101 - 112, 30.11.2021

Yasin Aydın , Hüseyin Buğra Karaman

https://doi.org/10.24106/kefdergi.741469

Öz

Bu çalışmada 3. dalga Bilişsel Davranışçı yaklaşımlardan birisi olan Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) ve onun temel kavramı psikolojik esnekliğe okul psikolojik danışmanlarının çalışma ortamları özelinde odaklanılmıştır. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı öncelikle okul psikolojik danışmanlarının bilinçli farkındalık düzeyleri ile psikolojik iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek ve sonrasında ise bu ilişkide işyeri psikolojik esnekliğinin aracılık etkisini analiz etmektir. Bu amaç doğrultusunda, Bilinçli Farkındalık Ölçeği (BİFÖ), Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİÖ) ve İş Yaşamında Kabul ve Eylem Formu (İYKEF) kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi Türkiye’ nin farklı şehirlerinden 279 (72.5%) erkek ve 106 (27.5%) kadın olmak üzere toplam 385 okul psikolojik danışmanından oluşmaktadır. Araştırmada yapılan regresyon ve Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) sonuçlarına göre, bilinçli farkındalığın okul psikolojik danışmanlarının psikolojik iyi oluşlarını anlamlı bir şekilde yordadığı ve iş yeri psikolojik esnekliğinin ise bilinçli farkındalık ve psikolojik iyi oluş arasında kısmi bir aracılık etkisine sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmadaki değişkenlerin ayrıca, cinsiyet, çalışma yılı, eğitim düzeyi ve çalışılan kurum türü gibi demografik verilerle de fark analizleri yapılmış ve yalnızca erkek psikolojik danışmanlarının kadınlara göre daha yüksek bilinçli farkındalık seviyeleri olduğu ortaya konmuştur. YEM ve demografik bulgulara dair sonuçlar literatür ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İşyeri psikolojik esnekliği, Okul psikolojik danışmanı, Psikolojik iyi oluş, Bilinçli farkındalık

The Relationship Between Mindfulness and Psychological Wellbeing of School Counselors: Mediating Effect of Work-related Psychological Flexibility

Öz

This research focused on Acceptance and Commitment Therapy (ACT), which is one of the third wave Cognitive Behavioral approaches, and its core concept of psychological flexibility specific to the work environment of school counselors. In this regard, this study’s purpose was first to analyze the relationship between school counselors’ mindfulness and psychological wellbeing, second the mediating effect of work-related psychological flexibility in the relationship between mindfulness and psychological wellbeing. With this purpose in mind, The Mindful Attention Awareness Scale (MAAS), Psychological Well-being Scale (PWBS), and Work-related Acceptance and Action Questionnaire (WAAQ) were used. The sample of the study consisted of 279 (72.5%) female and 106 (27.5%) male (N= 385) school counselors from diverse cities in Turkey. As a result of regression and Structural Equation Modeling (SEM) analysis, mindfulness significantly predicted school counselors’ psychological wellbeing, and work-related psychological flexibility partially mediated the relationship between mindfulness and psychological wellbeing. The findings were discussed in light of the literature, and the implications were presented for increasing school counselors' psychological wellbeing based on mindfulness and psychological flexibility research and applications.

Anahtar Kelimeler

.work-related psychological flexibility, school counselor, psychological wellbeing, mindfulness

Kaynakça

• American Counselling Association (ACA) (2010). What is Professional Counseling? https://www.counseling.org/aca-community/learn-about-counseling/what-is-counseling Erişim Tarihi: 14.03.2020
• American School Counselor Association (ASCA), (2014). State by State Student to Counselor Ratio Report https://www.schoolcounselor.org/asca/media/asca/Publications/ratioreport.pdf Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• Atıcı, M. ve Çekici, F. (2012). Ortaöğretim kurumlarındaki okul psikolojik danışmanlarının davranış yönetiminde öğretmen ve öğrencilere yaptıkları yardımlar. Eğitim ve Bilim. 37 (165), 3-19.
• Aydın, G., Aydın, Y., & Karacan- Özdemir, N. (under review). İş yaşamı psikolojik esnekliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi.
• Bardhoshi, G. Schweinle, A., & Duncan, K. (2014). Understanding the impact of school factors on school counselor burnout: A mixed-methods study. The Professional Counselor, 4 (5), 426-443.
• Bond, F. W., Flaxman, P. E., & Bunce, D. (2008). The influence of psychological flexibility on work redesign: Mediated moderation of a work reorganization intervention. Journal of Applied Psychology, 93(3), 645–654.
• Bond, F. W., Hayes, S. C., Baer, R. A., Carpenter, K. M., Guenole, N., Orcutt, H. K., Waltz, T. ve Zettle, R. D. (2011). Preliminary psychometric properties of the acceptance and action questionnaire-II: A revised measure of psychological inflexibility and experiential avoidance. Behavior Therapy. 42 (4), 676-688.
• Brown, K. W. ve Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology. 84 (4), 822-848.
• Cervoni, A., & DeLucia-Waack, J. (2011). Role conflict and ambiguity as predictors of job satisfaction in high school counselors. Journal of School Counseling, 9 (1), Retrieved from http://www.jsc.montana.edu/articles/v9n1.pdf
• Collins, T. P. (2014). Addressing mental health needs in our schools: Supporting the role of school counselors. The Professional Counsellor. 4 (5), 413-416.
• Deniz, M. E., Erus, S. M. ve Büyükcebeci, A. (2017). Bilinçli farkındalık ve psikolojik iyi oluş ilişkisinde duygusal zekanın aracı rolü. Türk Psijolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 7 (47), 17-31.
• Doğan, S. (1990). Türkiye’de rehberlik kavramı ve uygulamalarının gelişiminde Milli Eğitim Şuralarının rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 1 (1), 45-55.
• Doğan, S. (1996). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanında meslek kimliğinin gelişimi ve bazı sorunlar. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 2 (7), 32-44.
• Donaldson-Feilder, E. J., & Bond, F. W. (2004). The relative importance of psychological acceptance and emotional intelligence to workplace well-being. British Journal of Guidance & Counselling, 32(2), 187–203.
• Earle, K. M. (2017). Burnout in NSW school counsellors: Relationships between mindfulness, career-sustaining practices and work setting. The Journal of Student Engagement: Education Matters. 7 (1), 71-96.
• Education Trust, (2009). National center for transforming school counselling at the Education Trust. https://edtrust.org/resource/the-new-vision-for-school-counselors-scope-of-the-work/ Erişim Tarihi: 14.04.2020
• Ekşi, F. (2006). Rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Eren-Gümüş, A. (2018). Okul psikolojik danışmanlarının rollerine ilişkin okul yöneticilerinin algıları: Bir karma yöntem araştırması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 14 (1), 151-168.
• Flaxman, P. E., Bond, F. W. ve Livheim, F. (2013). The mindful and effective employee: An acceptance and commitment therapy training manual for improving well-being and performance. New Harbinger Publications: Oakland.
• Greason, P. B., & Cashwell, C. S. (2009). Mindfulness and Counseling Self-Efficacy: The Mediating Role of Attention and Empathy. Counselor Education and Supervision, 49, 2-19.
• Gu, J., Strauss, C., Bond, R. ve Cavanagh, K. (2015). How do mindfulness-based cognitive therapy and mindfulness-based stress reduction improve mental health and wellbeing? A systematic review and meta-analysis of mediation studies. Clinical Psychology Review. 37, 1-12.
• Gutierrez, D. ve Mullen, P. R. (2016). Emotional intelligence and the counselor: Examing the relationship of trait emotional intelligence to counselor burnout. Journal of Mental Health Counselling. 38 (3), 187-200.
• Hall, C. W., Row, K. A., Wuensch, K. L. ve Godley, K. R. (2013). The role of self-compassion in physical and psychological well-being. The Journal of Psychology. 147 (4), 311-323.
• Hayes, S. C., Barnes-Holmes, D., & Roche, B. (Eds.). (2001). Relational Frame Theory: A Post-Skinnerian account of human language and cognition. New York: Plenum Press.
• Hayes, S. C., Strosahl, K. D. ve Wilson, K. G. (2012). Acceptance and Commitment Therapy: The Process and Practice of Mindful Change. New York: Guilford.
• Hayes, S. C., Strosahl, K. D., Wilson, K. G., Bissett, R. T., Pistorello, J., Toarmino, D., Polusny, M., A., Dykstra, T. A., Batten, S. V., Bergan, J., Stewart, S. H., Zvolensky, M. J., Eifert, G. H., Bond, F. W., Forsyth J. P., Karekla, M., & McCurry, S. M. (2004). Measuring experiential avoidance: A preliminary test of a working model. The Psychological Record, 54, 553-578.
• Hayes, S. C., Strosahl, K. ve Wilson, K. (1999). Acceptance and Commitment Therapy: Understanding and Treating Human Suffering. New York: Guilford Press.
• İkiz, E. (2010). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 11 (2), 25-43.
• İskender, M. (2009). The relationship between self-compassion, self-efficacy, and control belief about learning in Turkish university students. Social Behavior and Personality: An international journal, 37, 711-720.
• Johnson, K. R., Park, S. ve Chaudhuri, S. (2020). Mindfulness training in the workplace: Exploring its scope and outcomes. European Journal of Training and Development. Ahead-of-print.
• Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: Mindfulness meditation in everyday life. New York: Hyperion
• Kabat-Zinn J (2009) Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness, New York, Bantam Dell Publishing.
• Karacaoğlu, K. ve Köktaş, G. (2016). Psikolojik dayanıklılık ve psikolojik iyi olma ilişkisinde iyimserliğin aracı rolü: Hastane çalışanları üzerine bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi. 3 (2), 119-127.
• Karataş, K. ve Kaya, İ. (2015). An investigation of the perceptions of school administrators towards the roles and duties of school counselors. Eurasian Journal of Educational Research, 61, 181-198.
• Katz, D. ve Toner, B. (2013). A systematic review of gender differences in the effectiveness of mindfulness-based treatments for substance use disorders. Mindfulness. 4 (4), 1-14.
• Kermen, U., İlçin-Tosun, N. ve Doğan, U. (2016). Yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşun yordayıcı olarak sosyal kaygı. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi. 2 (1), 20-29.
• Kong, F., Wang, X. ve Zhao, J. (2014). Dispositional mindfulness and life satisfaction: The role of core self-evaluations. Personality and Individual Differences. 56 (1), 165-169.
• Kumcağız, H., Demir, Y. ve Karadaş, C. (2017). Perceptions of self-efficacy regarding special education as a predictor of occupational burnout of school counselors. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 18 (3), 312-324.
• Kuzgun, Y. (1990). Rehberlik ve psikolojik danışmada ünvan sorunu. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 1 (1), 32-38.
• Linehan, M. M. (1993). Cognitive-Behavioral Treatment of Borderline Personality Disorder. New York: Guilford.
• Lomas, T., Medina, J. C., Ivtzan, I., Rupprecht, S., Hart, R., & Eiroa-Orosa, F. J. (2017). The impact of mindfulness on well-being and performance in the workplace: An inclusive systematic review of the empirical literature. European Journal of Work and Organizational Psychology, 26(4), 492–513.
• MacKinnon, D., Lockwood, C. M., Hoffman, J. M., West, S. G. ve Sheets, V. (2002). A comparison of methods to test mediation and other intervening variable effects. Psychological Methods. 7 (1), 83-104.
• Menekşe, M. (2019). Psikolojik danışmanların bilinçli farkındalık düzeyleri ile umut ve sürekli kaygı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Nazlı, S. (2007). Psikolojik danışmanların değişen rollerini algılayışları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10 (18), 1-17.
• Özabacı, N., Sakarya, N. ve Doğan, M. (2008). Okul yöneticilerinin okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (19), 8-22.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeği’ni Türkçe’ye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim. 36 (160), 224-235. Purwaningrum, R., Hanurawan, F., Degeng, I. N. S. ve Triyono, T. (2019). School counselors' psychological well-being: A phenomenological study. European Journal of Education Studies. 6 (2), 80-99.
• Ramaci T, Bellini D, Presti G, and Santisi G (2019). Psychological Flexibility and Mindfulness as Predictors of Individual Outcomes in Hospital Health Workers. Front. Psychol. 10:1302.
• Rodd, A. (2017). Burnout in NSW school counselors: How do years of experience, career-sustaining behaviors and mindfulness affect burnout levels? The Journal of Student Engagement: Education Matters. 7 (1), 47-70.
• Ryff, C. D., Magee, W. J., Kling, K. C. ve Wing, E. H. (1999). Forging macro-micro linkages in the study of psychological well-being. In The Self and Society in Aging Processes (Ed. C. D. Ryff, W.W. Marshall, pp. 247-278). New York: Springer.
• Seçer, İ. (2015). Okul tükenmişliği ile akademik güdülenme arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 1 (40), 424-433.
• Simpson, L. R., & Starkey, D. S. (2006). Secondary traumatic stress, compassion fatigue, and counselor spirituality: Implications for counselors working with trauma. Erişim tarihi 12.02.2020, http://www.counselingoutfitters.com/Simpson.htm
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 28 (3), 374-384.
• Thampson, I., Amatea, E. ve Thampson, E. (2014). Personal and contextual predictors of mental health counselor's compassion fatigue and burnout. Journal of Mental Health Counseling. 36 (1), 58-77.
• Tuzgöl-Dost, M. ve Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 23, 389-407.
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakülesi Dergisi. 42 (1), 193-213.
• Yıldız, E. (2012). Mesleki tükenmişlik ve rehber öğretmenler üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1 (33). 37-61.
• Zümbül, S. (2019). Öğretmen adaylarının psikolojik iyi oluş düzeylerinde bilinçli farkındalık ve affetmenin yordayıcı etkileri. Ege Eğitim Dergisi. 20 (1), 20-36.