The Correlation Between Ethical Leadership Behaviors of School Principals and Teacher Motivation

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 5, 953 - 964, 31.12.2021

Erdener Arısoy , Melike Cömert

https://doi.org/10.24106/kefdergi.754275

Öz

Purpose: The present study aimed to determine the correlation between the ethical leadership attitudes of school principals and teacher motivation.
Design/Methodology/Approach: The study was conducted with the relational screening approach. The ethical leadership attitudes of school principals were determined with the School Administrators’ Ethical Leadership Scale developed by Uğurlu and Sincar (2012). Teacher motivation was measured with the Teacher Motivation Scale developed by Kılıc and Yılmaz (2019). The study sample included 298 teachers assigned with the stratified sampling method. Kruskall Wallis, Mann Whitney U and Pearson’s Rho tests were employed in data analysis.
Findings: The analysis revealed a positive and medium correlation between the perceptions of the teachers about ethical leadership behavior of school principals and teacher motivation. Furthermore, a moderate positive correlation was determined between ethical leadership and teacher motivation scale internal, external and administrative factors sub-dimensions.
Highlights: The present and similar study findings could be presented in meetings, training activities, official circulars, and the data on the ethical leadership attitudes adopted by school administration would help motivate the teachers could be presented in these activities. Thus, this could lead to higher levels of ethical leadership among school principals, leading to higher teacher motivation.

Anahtar Kelimeler

Ethical leadership, Teacher motivation, Leadership

Okul Müdürlerinin Etik Liderlik Davranışlarının Öğretmen Motivasyonu ile İlişkisinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırmada, okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, 2019-2020 eğitim öğretim yılında, Malatya ilinin Battalgazi ilçesinde görevli 298 öğretmenden oluşmaktadır. Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları hakkında öğretmen algıları Uğurlu ve Sincar (2012)’ın geliştirdikleri Yönetici Etik Liderlik Ölçeği, öğretmen motivasyonu ise Kılıç ve Yılmaz (2019) tarafından geliştirilen Öğretmen Motivasyon Ölçeği ile belirlenmeye çalışılmıştır. Verilerin analizinde Kruskall Wallis, Mann Whitney U ve Pearson’s Rho testleri kullanılmıştır. Yapılan analizlerde okul müdürlerinin etik liderlik davranışları hakkında öğretmenlerin algıları ile öğretmen motivasyonu arasında pozitif yönde, orta düzeyli ilişki saptanmıştır. Ayrıca etik liderlik ve öğretmenlerin motivasyonlarının içsel, dışsal, yönetsel faktörler boyutları arasında orta düzeyde, pozitif yönlü ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

etik liderlik, öğretmen motivasyonu, liderlik

Kaynakça

• Ada, Ş., Akan, D., Ayık, A., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 151-166.
• Ağırbaş, İ., Çelik, Y. ve Büyükkayıkçı, H. (2005). Motivasyon araçları ve iş tatmini: Sosyal Sigortalar Kurumu başkanlığı hastane başhekim yardımcıları üzerinde bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, (8)3, 326-351.
• Akbaş, M. (2019). Öğretmen görüşlerine göre yaygın eğitim yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Akdoğan, A. ve Demirtaş, Ö. (2014). Etik liderlik davranışlarının etik iklim üzerindeki etkisi: Örgütsel politik algılamaların aracı rolü. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 107-123.
• Aksel, N. ve Elma, C. (2018). Ortaokul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1252-1268.
• Aksoy, H. (2006). Örgüt ikliminin motivasyon üzerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alam, M. T. ve Farid, S. (2011). Factors affecting teachers motivation. International Journal of Business and Social Science, 2(1), 298-304.
• Ayan, A. (2015). Etik liderlik tarzının iş performansı, içsel motivasyon ve duyarsızlaşma üzerine etkisi: Kamu kuruluşunda bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 10(3), 117- 141.
• Aydın, İ. (2016). Eğitim ve öğretimde etik (8. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Aykanat, Z. ve Yıldırım, A. (2012). Etik liderlik ve örgütsel adalet ilişkisi: teorik ve uygulamalı bir araştırma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22)2, 260-274.
• Bakan, İ. ve Doğan, İ. F. (2013). Liderlik: Güncel konular ve yaklaşımlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bastick, T. (2000). The measurement of teacher motivation: Cross-cultural and gender comparisons. Annual Meeting of the Society for Cross-Cultural Research’te sunulan bildiri, New Orleans.
• Bıyık, Y., Şimşek, T. ve Erden, P. (2017). Etik liderliğin çalışanların iş performansı ve iş tatminine etkisi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 3(1), 59-70.
• Brown, M. E. ve Mitchell, M. S. (2010). Ethical and unethical leadership: Exploring new avenues for future research. Business Ethics Quarterly, 20(4), 583-616. doi:10.5840/beq201020439
• Brown, M. E., Trevino, L. K. ve Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97, 117-134.
• Can, A. (2016). Spss ile bilimsel araştırma sürecinde veri analizi (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, V. (2015). Eğitimsel Liderlik (8. baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Çevik, A. ve Köse, A. (2017). Öğretmenlerin okul kültürü algıları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 996-1014.
• De Jesus, S. N. ve Lens, W. (2005). An integrated model for the study of teacher motivation. Applied Psychology: An International Review, 54(1), 119-134.
• De Hoogh, A. H. B. ve Den Hartog, D. N. (2008). Ethical and despotic leadership, relationships with leader's social responsibility, top management team effectiveness and subordinates optimism: A multi-method study. The Leadership Quarterly, 19, 297-311. doi:10.1016/j.leaqua.2008.03.002
• Demir, S. (2018). Okul yöneticilerinin kullandıkları motivasyonel dil ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5) 633–638.
• Demirdağ, G. E. ve Ekmekçioğlu, E. B. (2015). Etik iklim ve etik liderliğin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 197-216.
• Demirtaş, H., Aksoy, M., Balı, O. ve Çağlar, Ç. (2019). İlkokullarda örgüt kültürünün sınıf öğretmenlerinin motivasyonuna etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(31), 1-39.
• Dündar, H. ve Öztürk, Z. (2003). Örgütsel motivasyon ve kamu çalışanlarını motive eden faktörler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2), 57-67.
• Dündar, S., Özutku, H. ve Taşpınar, F. (2007). İçsel ve dışsal motivasyon araçlarının işgörenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi: ampirik bir inceleme. Gazi Üniversitesi Ticaret Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 1-18.
• Emirbey, A. R. (2017). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi (7.baskı). İstanbul: BETA Basım Yayım Dağıtım.
• Ergül, H. F. (2005). Motivasyon ve motivasyon teknikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (4)14, 67-79.
• Ertürk, R. (2016). Öğretmenlerin iş motivasyonları. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(3), 1-15.
• Eser, İ. (2018). Öğretmenlerin etik liderlik algısının işle bütünleşme ile olan ilişkisinde pozitif psikolojik sermayenin aracılık etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Fidan, N. (2012). Okulda öğrenme ve öğretme (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Gülcan, M. G., Kılınç, A. Ç. ve Çepni, O. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin etik liderlik davranışları gösterme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 123-142.
• Gültekin, M. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışı gösterme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 531-548.
• Güney, S. (2012). Liderlik. Ankara: Nobel Akademik.
• Herzberg, F. (1987). One more time: How do you motivate employees? Harvard Business Review, 46(1), 53-62.
• Hoy, W. K. (2015). Eğitim yönetimi teori, araştırma ve uygulama (7. baskı). (Çev.: S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kanbur, A., Örücü, E. (2008). Örgütsel-yönetsel motivasyon faktörlerinin çalışanların performans ve verimliliğine etkilerini incelemeye yönelik ampirik bir çalışma: Hizmet ve endüstri işletmesi örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, (15)1, 85-97.
• Kanungo, R. N. (2001). Ethical values of transactional and transformational leaders. Canadian Journal of Administrative Sciences, 18(4), 251-265.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (23. baskı). Ankara: Nobel Akademik.
• Kılıç, Y. ve Yılmaz, E. (2019). İçsel, dışsal ve yönetsel faktörler bağlamında öğretmen motivasyon ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 77-91.
• Kocabaş, İ., Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi: Özel ve devlet okulu örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 79–91.
• Kurt, T. (2005). Herzberg’in çift faktörlü güdüleme kuramının öğretmenlerin motivasyonu açısından çözümlenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, (25)1, 285-299.
• Lunenburg, F. C. ve Ornstein, A. C. (2013). Eğitim yönetimi (Çev. Ed.: G. Arastaman). Ankara: Nobel Akademik.
• Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y. ve Banoğlu, K. (2014). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumlarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(1), 47-69.
• Maslow, A. H. (1954). Motivation and personality. New York: Harper & Row,Publishers.
• Mataş Sancak, Y. (2014). Etik liderlik örgütsel adalet ve örgütsel sinizm üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mayer, D. M., Kuenzi, M., Greenbaum, R., Bardes, M. ve Salvador, R. B. (2009). How low does ethical leadership flow? Test of a trickle-down model. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 108(1), 1–13. doi:10.1016/j.obhdp.2008.04.002
• McHugh, F. P. (1991). Ethics. London: Macmillan Education.
• Mialaret, G. (1999). Eğitim bilimlerinin epistemolojik ve metodolojik temelleri (Çev: S. Özsoy). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 317-330.doi:10.1501/Egifak_0000001167
• Mihelic, K. K., Lipicnik, B. ve Tekavcic, M. (2010). Ethical Leadership. International Journal of Management and Information Systems, 14(5), 31-42.
• Öztürk, E. ve Uzunkol, E. (2013). İlkokul öğretmeni motivasyon ölçeğinin psikometrik özellikleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4), 421-435.
• Öztürk, Z. ve Dündar, H. (2003). Örgütsel motivasyon ve kamu çalışanlarını motive eden faktörler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2), 57-67.
• Palalar Alkan, D. (2015). Etik liderlik ölçeğinin Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38, 109-121.
• Palalar Alkan, D. (2016). Etik liderlik. İstanbul: Derin Yayınları.
• Pehlivan Aydın, İ. (2002). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik (3. baskı). Ankara: Pegem A Yayınları.
• Robbins, S. P. ve Coulter, M. (2012). Management (11th edition). New Jersey: Prentice Hall.
• Sağır, M. ve Tutkun, B. (2017). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmen öz yeterliği arasındaki ilişki. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(2), 44-68.
• Sezgül, İ. (2010). Liderlik ve etik: Geleneksel, modern ve postmodern liderlik tanımları bağlamında bir değerlendirme. Toplum Bilimleri Dergisi, 4(7), 239-251.
• Shapiro, J. P. ve Stefkovich, J. A. (2011). Ethical leadership and decision making in education (3rd edition). New York: Routledge.
• Sökmen, A. [Alptekin]. (2013). Örgütsel davranış. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sökmen, A. [Alev]. (2019). Etik liderlik, örgütsel güven, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Bir hastane işletmesinde araştırma. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(2), 917-934.
• Tanrıverdi, S. (2007). Katılımcı okul kültürünün yabancı dil öğretmenlerinin iş motivasyonuyla ilişkisine yönelik örnek bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Toytok, E. H. (2014). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının örgüt kültürü üzerine etkisi (Düzce ili örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Trevino, L. K., Hartman, L. P. ve Brown, M. (2000). Moral person and moral manager: How executives develop a reputation for ethical leadership. California Management Review, 42(4), 128-142.
• Ugar, Y. (2019). Okul müdürlerinin liderlik uygulamaları ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uğurlu, C. T. ve Ceylan, N. (2014). Öğretmenlerin örgütsel yaratıcılık ve etik liderlik algılarının incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 96-112.
• Uğurlu, C. T. ve Sincar, M. (2012). Okul yöneticilerinin etik liderlik ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 191-204.
• Uğurlu, C. T., Sincar, M. ve Çınar, K. (2013). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 266-281.
• Urhan, F. (2018). Öğretmenlerin motivasyon düzeylerine etki eden değişkenlerin analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yavuz, C., Karadeniz, C. B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin motivasyonunun iş tatmini üzerine etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 507-519.
• Yıldırım, A. (2010). Etik liderlik ve örgütsel adalet ilişkisi üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Yıldırım, H. (2019). Şanlıurfa’daki ilköğretim okullarının yöneticilerinin liderlik tipleri ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Yıldırım, O. (2015). Okul müdürlerinin mesleki yeterlikleri ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yukl, G., Mahsud, R., Hassan, S. ve Prussia, G. E. (2011). An improved measure of ethical leadership. Journal of Leadership & Organizational Studies, 20(1), 38-48. doi:10.1177/1548051811429352