A “Solitary” Narrative in Context of Cultural and Spatial Identity: Kayaköy

Yıl 2023, , 88 - 105, 20.03.2023

Gürol Yamak , Ürün Biçer

https://doi.org/10.35674/kent.1207401

Öz

Anatolian geography has hosted many civilizations which have been able to carry their beliefs, languages, customs and traditions, lifestyles and traces as original pieces in the multicultural mosaic of Anatolia. These "ancient" values, which have been transferred to the present day as cultural heritage, constitute the life codes of the societies that make them up. On the other hand, as the smallest part of society, man, who had to leave the space that he had created, shaped and kept alive with his own hands in one way or another from ancient times to the present, followed the traces of the society to which he most belonged, searched for its essence and questioned his "belonging". In this context, while the study seeks to find the spatial identity infrastructure, which includes the life codes of the Anatolian geography, in the social lives of societies, also aims to question the problem of belonging in context of the “forced migration” which is one of the most dramatic events in history that displaces societies in the process of nationization and detaches people from their "space”, to be able to read the place through the cultural accumulation and transfer of “exchanged lives”, to find the “lost” in the dimension of culture-space-time. There is no doubt that Kayaköy, which was chosen as the study area for this purpose deserves this attention with its experience of the forced migration in all its reality and nakedness, history, culture, unique architectural style and texture, locality, "sustainability" of the local, testimony of the period in question, abandonment and finally the “accounts” made on it by powers from different segments.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Spatial Identity, Traditional Architecture, Forced Migration, Kayaköy

Kültürel ve Mekansal Kimlik Bağlamında “Yalnız” Bir Anlatı: Kayaköy

Öz

Anadolu coğrafyası, inanışları, dilleri, gelenek ve görenekleri, yaşayış biçimleri ile izlerini Anadolu’nun çok kültürlü mozaiğinde özgün birer parça olarak günümüze kadar taşıyabilmiş olan pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Kültürel miras olarak günümüze aktarılan bu “kadim” değerler, onları oluşturan toplumların yaşam kodlarını oluşturmaktadır. Öte yandan, toplumun en küçük parçası olarak, ilkçağlardan günümüze, şu veya bu şekilde kendi elleriyle yarattığı, biçimlendirip yaşattığı mekanı bırakmak zorunda kalan insan ise, içsel yolculuğunda en çok ait olduğu toplumun izlerini sürmüş, özünü aramış, “aidiyetini” sorgulamıştır. Bu bağlamda, çalışma, bir yönüyle Anadolu coğrafyasının yaşam kodlarını da içerisinde barındıran mekânsal kimlik alt yapısını toplumların sosyal yaşamlarında arayıp bulma çabası taşırken, diğer yönüyle de aidiyet sorunsalını, uluslaşma sürecinde toplumları yerlerinden eden, insanları “mekanından” koparan, tarihin en dramatik olaylarından “mübadele” üzerinden sorgulayabilmeyi, mekanı “mübadil yaşamlar”ın kültürel birikim ve aktarımları üzerinden okuyabilmeyi, “yitirileni” kültür-mekan-zaman boyutunda bulabilmeyi hedeflemektedir. Hiç kuşku yok ki, bu amaç doğrultusunda çalışma alanı olarak seçilen Kayaköy, mübadeleyi tüm gerçek ve çıplaklığıyla yaşamışlığı, tarihi, kültürü, kendine özgü mimari üslup ve dokusu, yerelliği, yerelin “sürdürülebilirliği”, söz konusu döneme dair tanıklığı, terk edilmişliği ve nihayet farklı kesimlerden erklerce üzerine yapılagelmiş onlarca “hesabı” ile bu ilgiyi fazlasıyla hak etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kayaköy, Kültürel Miras, Mekânsal Kimlik, Geleneksel Mimari, Mübadele

Kaynakça

• Arı, K. (2000). Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göç 1923-1925, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Edney, J. J.(1976). Human Territories: Comment On Functional Properties, Environment and Behavior, Vol 8, No. 1.
• Elden, S. (2009). Space I. In R. Kitchin & N. J. Thrift (Eds.) International Encyclopedia of Human Geography, Elsevier, First Education ed. Vol. 10, pp. 460.
• Erdal, İ. (2006). Mübadele-Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan (1923-1925), IQ Kültür Sanat Yayıncılık: İstanbul.
• Göregenli, M. (2010). Çevre Psikolojisi: İnsan Mekân İlişkileri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Graumann, C. F. (2002). “The Phenomenological Approach to People-Environment Studies”, Handbook of Envıronmental Psychology, Robert B. Bechtel And Arza Churchman, New York, By John Wiley & Sons, Inc.
• Güvenç, B. (2002). İnsan ve Kültür, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ittelson, W. H. (1978). Environmental Percepton and Urban Experience. Environment and Behavior, 10 (2), 193–213.
• İnceoğlu, M. (2010). Tutum, Algı ve İletişim, İstanbul, Beykent Üniversitesi Yayınları.
• Kısa Ovalı, P. (2009). Türkiye iklim bölgeleri bağlamında ekolojik tasarım ölçütleri sistematiğinin oluşturulması: Kayaköy Yerleşmesinde Örneklenmesi, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne, 223s.
• Koktürk, E. (2010). Mekân Algısı ve Mekan İlişkisi Üzerine, Mekansal Planlamada Jeodezi Sempozyumu, 24-26 Kasım 2012, http://www.erolkokturk.net/FileUpload/ks85423/File/2010-11-24-mekan-algisi-ve-mekan-iliskisi-uzerine.pdf, (8 Mayıs 2013), ss.1-15, İzmir.
• Korpela, K. (2002). “Children’s Environment”, Handbook of Envıronmental Psychology, Robert B. Bechtel And Arza Churchman, New York, By John Wiley & Sons, Inc.
• Lang, J.T. (1987). Creating Architectural Theory: The Role Of The Behavioral Sciences In Environmental Design, Van Nostrand Reinhold Co., New York.
• Lawton, M. P. (1977). “The Impact of the environment on aging and behavior”. K. W. Schaie (Ed.), Handbook of the Psychology of Aging. Van Nostrand Reinhold. New York, 276- 301
• Lefebvre, H. (1995). The Production of Space, Blackwell, Oxford.
• Lévi-Strauss, C. (1997). Look, Listen, Read, Basic Books, New York, pp. 39-62.
• Lozano, E.E. (1990). Community Design and the Culture of Cities: The Crossroad and the Wall, Cambridge University Press; Illustrated edition.
• Manzo, L.C. (2003). Beyond House And Haven: Towards Revisioning of Emotional Relationships Whith Places, Journal of Environmental Psychology, 23.
• Özen, A. (2006). Mimari Sanal Gerçeklik Ortamlarında Algı Psikolojisi, Bilgi Teknolojileri Kongresi IV, Akademik Bilişim, Denizli, http://ab.org.tr/ab06/bildiri/81.doc, 03)05/2013.
• Pol, E. (2002). The Theoretical Background Of The City-Identity Sustainability Network, Environment and Behavior, Vol. 34, No. 1, January.
• Rapoport, A. (1990). The Meaning Of The Built Environment, A Nonverbal Communication Approach, The University Of Arizona Press, Tucson.
• Sancar, F. & Severcan, Y.C. (2010). Children’s Places: Rural-Urban Comparisons Using Participatory Photography in The Bodrum Peninsula, Turkey, Journal of Urban Design, Vol. 15, No. 3.
• Spencer, C. (2005). Place Attachment, Place Identity and The Development of The Child’s Self-Identity: Searching The Literature to Develop and Hypothesis, International Research in Geographical and Environmental Education, Vol:14, Issue:4, 2005 pp. 305-309.
• Şahin, İ. (2000). Kentsel Biçimbilim Çözümlenmesinde Göstergebilimsel Yaklaşım: Kayaköy Örneğinde İrdeleme, Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Kentsel Tasarım Programı Yüksek Lisans Programı, İstanbul.