The Effect Of The Structuring In Walled City On The Istanbul Fountains And The Current Status Of The Fountains

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 146 - 162, 15.03.2020

Mehmet Gündüz

https://doi.org/10.35674/kent.673650

Cited By: 2

Öz

One of the most important elements of Turkish-Islamic architecture is fountains. Fountains are also an important element in Turkish social life. Therefore, hundreds of fountains were built in Istanbul during the Ottoman Empire. However, the developments after the collapse of the Ottoman Empire negatively affected the fountains of Istanbul. Over time, most of the fountains in Istanbul remained idle, some were demolished and some destroyed. Migrations and unconscious urbanization put great pressure on the historical fabric of Istanbul. Although there are various studies aimed at reducing this pressure, it has not been very successful. The bureaucratic multiple division further accelerates the destruction of historical monuments. Fountains, on the other hand, are the structures that are most easily affected by the rapid changes the city has undergone. Within the framework of these concerns and worries, this study was carried out in 2017 with our students in order to identify the historical fountains in the Historic Peninsula and to provide both support and warning to relevant institutions. Within the scope of the study, all the streets in the Historic Peninsula were visited one by one with 235 students and the identified fountains were photographed and cataloged. As a result of the study, 346 fountains were identified and most of them were found to be at great risk.

Anahtar Kelimeler

Historical Fountains, Walled City, Ottoman, Istanbul

Suriçi’ndeki Yapılaşmanın Tarihi İstanbul Çeşmeleri Üzerindeki Etkisi Ve Çeşmelerin Mevcut Durumu

Öz

Türk-İslam mimarisinin en önemli öğelerinden biri çeşmelerdir. Çeşmeler Türk toplumsal hayatında da önemli bir öğesidir. Bu yüzden Osmanlı Devleti döneminde İstanbul’da yüzlerce çeşme yapılmıştır. Ancak Osmanlı Devleti’nin çöküşünden sonra yaşanan gelişmeler İstanbul çeşmelerini de olumsuz yönde etkilemiştir. Zaman içerisinde İstanbul çeşmelerinin çoğu atıl kalmış, bazıları yıkılmış ve bazıları ise yok olmuştur. Göçler ve bilinçsizce şehirleşme İstanbul’un tarihi dokusu üzerinde büyük bir baskı oluşturmuştur. Bu baskıyı azaltmaya yönelik çeşitli çalışmalar olmakla birlikte bu konuda çok başarılı olunmamıştır. Bürokratik çoklu bölünmüşlük ise tarihi eserlerin yok olmasını daha da hızlandırmaktadır. Çeşmeler ise boyutları sebebiyle şehrin geçirdiği hızlı değişimlerden en kolay olan etkilenen yapılardır. Bu kaygı ve endişeler çerçevesinde öğrencilerimizle birlikte Tarihi Yarımada’daki tarihi çeşmeleri tespit etmek ve ilgili kurumlara bu konuda hem destek hem de uyarıda bulunmak amacıyla 2017 yılında bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında 235 öğrenciyle Tarihi Yarımada’daki bütün sokaklar tek tek gezilmiş ve tespit edilen çeşmeler fotoğraflanıp katalog haline getirilmiştir. Çalışma sonucunda 346 çeşme tespit edilmiş ve bunların çoğunun büyük risk altında olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Çeşmeler, Suriçi, Osmanlı, İstanbul

Kaynakça

• KAYNAKÇA: A-Süreli Yayınlar ve Resmi Raporlar:
• Fatih Belediyesi Faaliyet Raporu 2018.
• Güneş Gazetesi (1985, Mart). Tarihi İstanbul Çeşmeleri Kurtarılmalıdır, İstanbul.
• Hayat Mecmuası (1976, 10 Haziran). Gömdüğümüz Çeşmeler, s.8-10.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2012
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2013.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2014.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2015.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2016.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2017.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Faaliyet Raporu 2018.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Belediye Kuralları Yönetmeliği, Kabul Tarihi ve Numarası: 15.03.2013, 683.
• B-Kitap ve Makaleler:
• Arel, A. (1975). Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atö1yesi.
• Asatekin, N.G. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız?, Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Aysel, N. R. (2008). İstanbul’un Tarihi Su Sistemleri: Kırkçeşme Tesisleri, Tarihi Su Yapıları Konferansı Bildiri Kitabı, İzmir, 26-27 Haziran 2008, s.223-224.
• Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Mimarisi, İstanbul: İstanbul Fetih Derneği Neşriyatı.
• Ayverdi, E. H. (1958). 19. Asırda İstanbul Haritası, İstanbul: İstanbul Fetih Derneği Yayınları.
• Banarlı, N. S, (1958). Çeşmeler, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Bülteni, Mart 1958, s. 3-4.
• Çetintaş, S.(1944). Türklerde Su, Çeşme ve Sebil, İstanbul: Güzel Sanatlar.
• Demirel, Ö. (1992). Sivas Çeşmeleri, AÜ OTAM Dergisi, S.3, s.169-178.
• Egemen, A. (1993). İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri, İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Erçağ, B. (1987). İstanbul Su Mimarisinde Yapı ve İşlevleriyle Çeşmeler, İlgi, 1987, No.49, s. 2-8.
• Ertuğ N. (Ed.). İstanbul Tarihi Çeşmeler Külliyatı, İstanbul: İSKİ Yayınları.
• Eyice, S. (1993), Çeşme, DİA, C.VIII, s. 277-287.
• İgüs, E. (2014). XVIII. Yüzyıl İstanbulu’nda Fiziki Çevre, Meydan Çeşmeleri ve Çeşme Meydanlarının Etrafında Oluşan İstanbul Meydanları. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu-II; 27-29 Mayıs 2014, s.675-692.
• İstanbul’un Kitabı (1957), İstanbul: İstanbul Vilayet Neşriyat,
• Kaflı, K. (1951, 20 Mart). Çeşmelere Su, Yeni Sabah.
• Kaya, N.Ö. (2011). İtalya’daki Köprü ve Çeşme Yapılarının Türkiye’deki Benzerlerinin Korunması Açısından İrdelenmesi. II. Su Yapıları Sempozyumu - 16-18 Eylül 2011, Diyarbakır, s.43-49.
• Kılınçer, G. (2007). Kaybolan Çeşmeler, İstanbul: Kuveyt Türk Yayınları.
• Mango, C. (2006). Bizans Mimarisi, Ankara.
• Oğan, A. (1950). Yeniden Kurulan Bereketzade Çeşmesi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Bülteni, Aralık 1950, s.9-10.
• Sefer, N.- Ahunbay Z. (2015). Eminönü’nün Haliç Kıyı Bölgesindeki Vakıf Kültür Mirası’nın 1920- 2015 Arasında Geçirdiği Onarımlar ve Uğradığı Kayıplar, Restorasyon Yıllığı Dergisi, 10: 78-120.
• Strzygowski ve Forchheimer (1893). Die Byzantinischen Wasserbehalter von Konstantinopel, Wien.
• Ünsal, B. İstanbul’un İmarı ve Eski Eser Kaybı”, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri II, İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihî Enstitüsü Yayınları: 2.
• Tanışık, İ. T. (1943). İstanbul Çeşmeleri, İstanbul: Maarif Matbaası, C.I.
• Tarcan, S.S. (1938, 26 Eylül). “Akmıyan Çeşmeler”, Cumhuriyet.
• C-Elektronik Kaynaklar:
• Çubukçuoğlu, Z. (1936, 11 Eylül). Çeşmeler, Bentler, Kuyular, Son Posta. Erişim Adresi: http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/2939/001501878006.pdf?sequence=3
• https://gis.fatih.bel.tr/webgis/
• http://www.milliyet.com.tr/vezir-cesmesi-yeniden-ihya-edildi-istanbul-yerelhaber-3145529/
• http://www.suvakfi.org.tr/cesmeler/eminonu/12/
• http://www.suvakfi.org.tr/cesmeler/fatih/15/
• http://www.suvakfi.org.tr/cesmeler/
• Sevük, İ. H. (1951). Şadırvanların Şehriyanları, Erişim Adresi: http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/27815/001640157010.pdf?sequence=1
• Yılmaz, İ. A. Koruma ve Yaşatma Açısından Yaklaşımlar, s.78-79 Erişim Adresi: (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/3094/001502226006.pdf?sequence=3)