Sultan Hamza-i Kebir Camii’nde Görülen Taş Bozunmaları

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 2, 414 - 427, 15.06.2021

Şefika Ergin , Büşra Karahan Murat Dal

https://doi.org/10.35674/kent.931428

Cited By: 5

Öz

Geleneksel yapıların çoğunda ana malzeme olarak doğal taş kullanılmıştır. Kültürel yapıların günümüze kadar korunmasında en önemli faktör taşın dayanıklılık özelliğidir. Yapılarda kullanılan doğal taşlar atmosferik hava koşullarından etkilenmekte, zamanla yapının cephesindeki taşlarda fiziksel, kimyasal, biyolojik ve insan etkilerinden kaynaklı bozunmalar meydana gelmektedir. Bu çalışmada Mardin ili Merkez ilçesindeki Sultan Hamza-i Kebir Camii’nde görülen bozunmalar irdelenmiştir. Cami’de meydana gelen bozunmalar sınıflandırılmış ve görsellerle örneklendirilmiştir. Yapı incelendiğinde fiziksel, kimyasal, biyolojik ve insan etkilerinden kaynaklı bozunmaların yaygın olduğu görülmüştür. Yapıda fiziksel bozunma olarak: çatlak-kırık oluşumu, oyuklanma, yüzey kaybı, aşınma ve derz boşalması; kimyasal bozunma olarak: yüzey kirliliği, tuzlanma ve renk değişimi; biyolojik bozunma olarak da bitki oluşumu ve mikroorganizma oluşumu örnekleri görülmektedir. Ayrıca kötü kullanım, hatalı onarım, bakımsızlık gibi insan etkilerinden kaynaklı bozunmalar mevcuttur. Makalenin amacı, kültürel miraslarımızdan biri olan Sultan Hamza-i Kebir Camii’nin sorunlarını ortaya koymak, çözüm önerileri sunmak ve yapının özgünlüğünü koruyarak sağlıklı bir şekilde gelecek kuşaklara aktarılmasına katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Geleneksel Taş Yapılar, Sultan Hamza-İ Kebir Cami, Taş Bozunmaları, Bozunma Çeşitleri

Stone Distortions Seen in the Sultan Hamza-i Kebir Mosque

Öz

Natural stone was used as the main material in most of the architectural traditional buildings. The most important factor in preserving cultural structures until today is the durability of the stone. Natural stones used in architectural buildings are affected by atmospheric weather conditions, and over time, deterioration occurs in building facade stones due to physical, chemical, biological and human effects. In this study, the deterioration observed in the Sultan Hamza-i Kebir Mosque in the Central district of Mardin province was examined. The deteriorations that occur in the mosque are classified and illustrated with visuals. When the structure was examined, it was seen that degradation caused by physical, chemical, biological and human effects is common. Physical degradation of the structure: crack-fracture formation, pitting, surface loss, abrasion and joint discharge; as chemical degradation: surface contamination, salinization and discoloration; Also seen as biological degradation: examples of plant formation and microorganism formation. In addition, degradation is observed due to human effects such as misuse, faulty repair, lack of maintenance. The aim of the article is to reveal the problems of Sultan Hamza-i Kebir Mosque, one of our cultural heritage, to offer solutions and to ensure that the building is transferred to future generations in a healthy way while preserving its originality.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Traditional Stone Structures, Sultan Hamza-İ Kebir Mosque, Stone Decays, Types Of Decay

Kaynakça

• Alioğlu, F., 2000. Mardin Şehir Dokusu ve Evler, Tarih Vakfı Yayınlar, İstanbul
• Dal, M., 2010. Trakya Bölgesi Tarihi Yapılarında Kullanılan Karbonatlı Taşların Bozulma Nedenleri, Vakıflar Dergisi, Adana
• Dal, M., Ergin, Ş. Çelik, A.B., 2020a. Abdullatif Camii (Latifiye Camii) Taş Bozunmalarının Tesbiti ve XRF Spektrometresi ile Kimyasal Analizi, Mimarlık Üzerine-1, 80-102, Mardin
• Dal, M., Ergin, Ş. Çelik, A.B., 2020b. Şeyh Çabuk Camii Cephelerinde Görülen Taş Bozunma Sorunlarının İrdelenmesi ve Kimyasal Analizlerinin Karşılaştırılması, Mimarlık Üzerine-1, 103-124, Mardin
• Dal, M., Yalçın, M., Öcal, A. Ad., 2016 Gazimağusa Kale içindeki Tarihi Taş Yapılarda Görülen Bozunmalar, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Adana
• Dinç, E., 2015. Geleneksel Mardin Mimarisinde Kullanılan Malzeme ve Uygulanan Yapım Tekniklerinin Günümüz Restorasyon Uygulamalarında Sürdürülebilirliğinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Eskici, B., Akyol, A. A., Kadıoğlu, Y. K., 2006. Erzurum Yakutiye Medresesi Yapı Malzemeleri, Bozulmalar ve Koruma Problemleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 46, 165-188
• Hasbay, U. Hattap, S., 2017. Doğal Taşlardaki Bozunma (Ayrışma) Türleri ve Nedenleri, Bilim ve Gençlik Dergisi, 5(1).
• Karagülle, C., 2009. Yerel Verilerin Konut Tasarım Sürecinde Değerlendirilmesi: Mardin Örneği, Doktora Tezi, İTÜ, İstanbul.
• Karataş, L., 2018. Mardin Kenti İbadet Yapılarında Malzeme Kullanımı ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Kaya, K., 2015. Geleneksel Konutlarda Kullanıcı Memnuniyetinin Tespit Edilmesi: Mardin Örneği, Electornic International Journal of Education, Arts and Science, 1(2), 241-263, USA.
• MEB, 2013. Taş Bozunmalarını Teşhis Etme, İnşaat Teknolojisi, Ankara.
• Öcal, A. D., Dal, M., 2012. Doğal Taşlardaki Bozunmalar, Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi, İstanbul.
• Öztürk, S., 2017. Geleneksel Konut Cephelerindeki Bozulma ve Hasar Nedenlerinin İrdelenmesi: Antalya-Kaleiçi Örneği,Yüksek Lisans Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi, Gebze.
• Tintin, Z., 2012. Arkeolojik Alanda Taş Koruma Sağlamlaştırma Yöntemleri Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi Müdürlüğü Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Uyar, S., 2019. Mardin’in Kutsal Mekan ve Ritüelleri, lisans tezi, AÜ., Mardin.
• Yeşilbaş, E., 2014. Mardin’de Hamza-i Kebir Türbesi Üzerine Yeni Değerlendirmeler, İnanç, Kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi, Milel ve Nihal, 11 (2), 163-182., Mardin.
• Yüzer, E., 1997. Türkiye’nin Doğal Taşları, Gün Matbaası, İstanbul.
• Url1,2020.https://www.google.com.tr/search?q=mardin%27in+konumu&sxsrf=ALeKk00t0TcMlx47bDpsZU90wI3eIL-x8Q:1595621678363&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiMtdb62ebqAhVSRBoKHVX4Bz4Q_AUoA3oECA8QBQ&biw=1366&bih=657, Erişim tarihi:20.07.2020
• Url2,2020 https://kulturenvanteri.com/yer/hamza-i-kebir-camii mardin/#16/37.316395/40.750954