Kentsel Mekânlarda Kadın Davranışlarının Güvenlik Kapsamında Değerlendirilmesi: Erzurum Kenti Muratpaşa Mahallesi Örneği

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 3, 789 - 810, 15.09.2021

Büşra Kadıoğlu , Süleyman Toy

https://doi.org/10.35674/kent.935411

Cited By: 3

Öz

Toplumun yapısı ve farklılıkları mekânda ayrışmalara neden olmaktadır. Bu durum kentin şekillenmesinde önemlidir. Mekân ayrışmalarında kadın başkalarının karar verdiği sınırlarda yaşamak durumundadır. Kadınların yaşam alanlarına gereken saygının gösterilmemesi onun ötelenen bir kimlik altına alınmasından kaynaklanmaktadır. Bunun yanında kadınların kent mekânlarını kullanmasında güvenlik faktörünün etkisi üst düzeydedir. Kadınların yaşadıkları güvenlik endişesi kent mekânlarını kullanma şekilleriyle anlaşılır. Kadın kullanıcıların kenti sınırlılıklar ile kullanmak zorunda hissetmeleri, mekânları tüm nitelikleriyle kullanmalarına engel olmakta ve davranışları güvensizlik hissi ile bütünleşmektedir. Bu durum kadınların kentsel mekânlardan faydalanmalarını dolaylı olarak engellemiştir. Ayrıca kadınların erkek yoğunluğu olan alanlara gitmesi veya geç saatlerde dışarıda bulunması durumu toplumda genellikle bir yasak gibi algılanmaktadır. Bu sebeple kentte kadınların hareket alanı erkeklerden daha dar olup kent içinde güvenli mekân algısı azalmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de son dönemde önemli düzeye ulaşan kent çalışmalarına bir katkı olarak Erzurum Yakutiye İlçesinde bulunan Muratpaşa Mahallesi kentsel mekânında kadınların güvenlik problemleri okunacaktır. Mevcut kentsel mekânda kadınların güvenlik problemlerinin var olup olmadığı ve varsa hangi etkenler nedeniyle bu problemlerin oluştuğunu belirlemek çalışmanın ana amacıdır. Muratpaşa mahallesi doku olarak Erzurum kentinin tarihini ve toplumsal yapısını yansıtmakta, kentin merkezi olması sebebiyle de önemli bir inceleme alanı olma durumundadır. Çalışma alanında kullanıcı davranışlarını keşfetmek amacı ile farklı zamanlarda çeşitli analizler yapılmıştır. Bu mahallede yaşayan kadın nüfusunun erkek nüfusundan fazla olmasına rağmen kadınların alanı neredeyse hiç kullanamadığı analizler ile yapılan sayımlar ve anket doğrultusunda yapılan görüşmeler sonucunda tespit edilmiştir. Muratpaşa mahallesinde yoğun olarak görülen kahvehane kültürünün etkisiyle erkeklerin mekân kullanımının yüksek seviyeye ulaştığı alanda kadınlar evlerine giderken bile farklı yürüyüş rotaları oluşturmak zorunda kaldığı görülmüştür. Bu durum çalışmanın yürütüldüğü kentsel mekânda, cinsiyetçi ayrışmanın görülen en açık halidir. Mahallenin gece kullanımında da bu durum devam etmekte olup yapılan analizler sonucu tespit edilen yetersiz aydınlatma ve karanlık sokaklar kadınların güvensiz olma hissini artıran etmenlerdir. Yürütülen tüm analizlerin sonucunda kadınların kentli olma ve kentten faydalanma haklarını istismar edildiği görülmektedir. Çalışmanın sonuç bölümünde nitelikli şekilde bir değerlendirme yapılarak kadınların kentsel mekânlarla olan bağlarını güçlendirecek yaklaşımlar üzerine görüşler bildirilmiştir. Kent, kadın ve güvenlik konusunu kesiştiren bu çalışma ile literatüre katkı sağlanacak, kentsel mekânlarda kadın kullanıcılar için gereken düzenlemelerin yürütülebilmesinde önemli bir zemin oluşturulacaktır.

Anahtar Kelimeler

kent, kadın, cinsiyet, güvenlik, kentsel mekân, kullanıcı davranışı, kahvehane kültürü

Evaluation of female users’ behaviours in urban public spaces in terms of security: the sample of Muratpaşa Neighbourhood, Erzurum

Öz

Social structure and difference shape cause segmentation in urban spaces, which is important for the formation of city. In the case of space separation, women have to live in spaces alienated by others. The manner not respecting women's living spaces is caused by their dislocated identity. Security factor affects women's use of urban spaces. Security concern is identified through women’s manner of using urban spaces. Female users feel an obligation towards using urban areas without limitations. They are prevented from using the spaces experiencing all their features because of feeling insecure. Such unfavourable conditions prevent women from benefiting from the advantages of public spaces. In the underdeveloped societies, it is generally banned or perceived to be a guilt for women to pass through the areas where males stay densely or to stay out late at night. Women's physical existence in urban public spaces is more limited than men in a city depending on security perception. In this study, security problems of women are evaluated in Muratpaşa, Yakutiye, Erzurum as a contribution to the urban studies. Area reflects historical and traditional social structure. Analyses were performed at different times to discover user behaviors. Woman population in the neighborhood is larger than male but can hardly use it. Coffeehouses are placed for watching football or performing leisure activities out of the buildings. Women prefer different walking routes. This continues at nights and poor lighting and dark streets increase insecure feeling for women. Women's rights to be urban and benefit from the city’s possibilities are abused. Through evaluation, opinions were expressed to strengthen women's ties with cities. In the conclusion part of the study, a qualitative evaluation was completed to describe opinions on the approaches to strengthen women's ties with urban spaces. This study dealt with the city, women and security, is expected to contribute to literature and create an important ground for the implementation of the necessary regulations for female users in urban spaces.

Anahtar Kelimeler

city, woman, gender, security, urban public space, user behaviour, coffee – shop culture

Kaynakça

• AAksoy, E. (2007). Suç ve Güvenli Kent Yaklaşımı. Dosya 06/ Kent ve Suç, Aralık(55), 11-15. http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya6.pdf
• Aktaş, G. (2017). Kadın Açısından Kente İlişkin Mekân Pratikleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 136-149.
• Aktürk, E. Et Al. (2012). 81 İlde Kültür ve Şehir Erzurum. Kültür Konseyi Derneği, s.394. İstanbul.
• Arık, H. (2009). Kahvehanede Erkek Olmak: Kamusal Alanda Erkek Egemenliğinin Antropolojisi. Cins Cins Mekân, 168- 201. Varlık Yayınları. İstanbul.
• Aydoğan, B. (1997). Mehmet Akif Ersoy’un Meyhane Ve Mahalle Kahvesi Şiirleri Üzerine Bir Değerlendirme, Türkoloji Araştırmaları, 85-106. Adana.
• Cantek, F.Ş., Ulutaş, Ç.Ü., Çakmak S. (2014). Evin İçindeki Sokak, Sokağın İçindeki Ev: Kamusal ile Özel “ara”sında Kalanlar, Kenarın Kitabı, 121- 159. İletişim Yayınları. İstanbul.
• Doan, P. L. (2007). Queers in the American City: Transgendered Perceptions of Urban Space. Gender, Place and Culture. 14(1), 57–74.
• Durmaz, U. (2020). Bir Mekânın Anatomisi: Halk Edebiyatı Ürünlerinin Yaratma ve İcra Ortamı Olarak Kahvehaneler. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt 3 Sayı 4, 110-129. Ediz, İ. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kahvehaneler Ve Sosyal Değişim. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi. 10-1, 179-189. Erdönmez, E., & Çelik, F. (2016). Kentsel Mekânda Kamusal Alan İli̇şki̇leri̇. Türkiye Bi̇li̇mler Akademi̇si̇ Kültür Envanteri Dergi̇si̇, 14,145–163.
• Eşkinat, Y. (1992). Kent Planlama ve Tasarım Arasında Gerekli Ara Ölçek: Kentsel Tasarım. II. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, İstanbul.
• Griffin, S. (1986). Rape: The Politics of Consciousness. San Francisco: Harper & Row Limited
• Güney, E. M., Tezcan, S., Ağın, C. (2020). Being Able to Exist in the City In Defiance of Planning: An Examination on a Woman-Friendly City in İzmir- Konak. Planlama Dergisi. 30(2), 273-293.
• Kaypak, Ş. (2016). Kentsel Bir Sorun Olarak Kentsel Güvenlik. The Journal of Academic Social Sciences, Sayı:33, 35–50.
• Low, S. & Smith, N. (2006). The Politics of Public Space. New York: Routledge.
• Lynch, K. (1960), The Image of the City, The MIT Press, Cambridge.
• Maslow, A. (1968). Motivation and Personality, Harber Publishing, New York.
• Özkök, E. (2019). Bir Erkeklik Mekânı Olarak Kahvehaneler. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Yüksek Lisans Programı. Ankara.
• Sancar, S. (2013). Erkeklik: İmkansız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler. Metis Yayınları. İstanbul. Temizarabacı, Y. (2005). Ütopyanın Kadınları-Kadınların Ütopyası. Sel Yayıncılık. İstanbul.
• Tuncer, S. (2015). Dışarı Çıkmak: Özelden Kamusala. Moment Dergi, 2(2), 30–58.
• Url 1: Google Haritalar, https://www.google.com/maps/@39.9039784,41.2713221,1194m/data=!3m1!1e3 (Erişim Tarihi:01.06.2019)
• Url 2: TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/(Erişim tarihi 12.01.2020 09:25).
• Url 3: TÜİK, http://www.tuik.gov.tr/(Erişim tarihi 12.06.2019 16:35).der
• Url 4: Kaya, E. (2008). Kent Güvenliğinin Sağlanması, (19-22). http://www.yerelsiyaset.com/pdf/2008/4.pdf, (Erişim Tarihi: 28.04.2011)
• Url 5: Kirk, D. (2010). Women friendly Seoul Project. Retrieved from http://www. biztechreport.com/story/423-women-friendly-seoul.
• Women in Cities International, (2008). Women’s Safety Audits: What Works and Where?. Nairobi, Kenya: UN-Habitat Safer Cities Program