Kültürel Mirasın Korunması İçin Sürdürülebilir Miras Yönetimi: Türkiye Örneği

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 1204 - 1222, 26.09.2022

Gülçinay Başdoğan Deniz

https://doi.org/10.35674/kent.1063306

Cited By: 2

Öz

Kültürel mirasın sürdürülebilirliği somut ve somut olmayan kültürel varlıkların koruma, kullanma ve yaşatma dengesini dikkate alan, sunum ve yorumlama teknikleri ile turizm ve ziyaretçi yönetimini planlayan, risk faktörlerini azaltan ve önleyen, katılımcı yaklaşımla yerel kalkınmayı destekleyen, yönetim ve organizasyon yapısını geliştirilebilir kılan, miras bilinci oluşturan, akılcı ve bütüncül bir planlama anlayışına sahip yönetim planına bağlıdır. Bu bağlamda, yönetim planı olmayan kültürel miras alanlarının sürdürülebilir korunması söz konusu değildir. Buna göre araştırma, sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin Türkiye’deki on iki Dünya Mirası Alanı yönetim planına ne kadar dâhil edildiğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırma yöntemi, içerik analizine dayanmakta olup üç aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama, literatür taramasıdır. Bu aşama, araştırma konusuna ait kavramın arka planını (kültürel miras, miras koruma, sürdürülebilir kalkınma ve miras koruma ilişkisi, sürdürülebilir miras yönetimi) içermektedir. İkinci aşama, analiz aşamasıdır. Bu aşamada, Türkiye’deki on iki Dünya Miras Alanı’na ait her bir yönetim planı, sürdürülebilirlik boyutu (durum analizi, stratejik uyum, topluluk değeri ve paydaş katılımı) çerçevesinde değerlendirilmiştir. Üçüncü aşama ise sentezdir. Sentez sonucunda on iki Dünya Miras Alanı’na ait yönetim planında sürdürülebilirlik ilkelerinin planlama süreciyle yeterince bütünleşmediği görülmüştür. Yönetim planlarında, miras değerlerine vurgu yapılmasına ve mirasın öneminin farkında olunmasına rağmen ekonomik ve sosyal yapıya yönelik eğilimler ve bağlantılar çoğu planda yeterince ele alınmamıştır. Planların hepsinde paydaşlar çok net olarak belirlenmiştir. Ancak paydaşlar arasındaki ilişkilere, işletmeler, yerli halk ve ziyaretçilerin stratejik hedeflere olan etkilerine çoğunlukla değinilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

kültürel miras,, miras koruma,, sürdürülebilirlik, sürdürülebilir miras yöntemi,, Türkiye

Sustainable Heritage Management for the Conservation of Cultural Heritage: The Case of Turkey

Öz

The sustainability of cultural heritage depends on considering the balance of protection, use, and survival of tangible and intangible cultural assets, planning tourism and visitor management with presentation and interpretation techniques, reducing and preventing risk factors, supporting local development with a participatory approach, making the management and organizational structure developable, creating heritage awareness, rational management plan with a holistic planning approach. In this context, sustainable protection of cultural heritage areas without a management plan is out of the question. Hence, the research aims to ascertain to what extent sustainable development principles are incorporated into the management plans of twelve World Heritage Sites in Turkey. The research method is predicated on content analysis and consists of three stages. The first stage is the literature review. This stage comprises the background of the concept of the research topic (cultural heritage, heritage conservation, the relationship between sustainable development and heritage protection, sustainable heritage protection). The second stage is the analysis stage. At this stage, each management plan of the twelve World Heritage Sites in Turkey was evaluated within the framework of its sustainability dimension (analysis of the situation, strategic alignment, community value and stakeholder engagement). The third stage is synthesis. As a result of the synthesis, it was seen that the sustainability principles in the management plans of twelve World Heritage Sites were insufficiently integrated into the planning process. Despite the emphasis on heritage values, and awareness of the importance of heritage in management plans, trends and links to the economic and social structure were inadequately addressed in most management plans. Stakeholders were clearly identified in all plans. However, the relations between stakeholders and the effects of businesses, locals, and visitors on strategic objectives are mostly not mentioned.

Anahtar Kelimeler

cultural heritage,, heritage conservation,, sustainability,, sustainable cultural management,, Turkey

Kaynakça

• Aksoy, A. ve Enlil, Z. (2012). Kültürel Miras Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar. A. Aksoy ve D. Ünsal (Ed.)., Kültürel Miras Yönetimi içinde (s.2-29), Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Arabacıoğlu, F. P. ve Aydemir, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, 2007 2(4): 204-212. https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-36349-ARTICLE-ARABACIOGLU.pdf.
• Aşur, F. ve Akpınar Külekçi E. (2021). “Theories, Techniques, Strategies” For Spatial Planners & Designers, Planning, Design, Applications. Chapter: Courtyard Gardens Regulation Principles and Plant Selection in the Historical Process, Peter Lang GmbHISBN: ISBN 978-3-631-83922-5, Murat Özyavuz (ed.), 1109.
• Aygün, B.N. (2021). UNESCO Dünya mirası Listesinde Türkiye. https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/unesco-dunya-mirasi-listesinde-turkiye-608430.html. (13.05.2022)
• Boussaa, D. (2014). The Social Sustainability of Historic Centres in North Africa: Cases from Algiers, Tunis and Fez. The International Journal of Social Sustainability in Economic, Social, and Cultural Context, 2014, 9 (3): 69-83. doi:10.18848/2325-1115/CGP/v09i03/55239.
• Council of Europe, (2005). Council of Europe Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society-Faro Convention. Council of Europe Treaty Series- No. 199. https://rm.coe.int/1680083746. (10 Eylül 2021).
• Dinçer, İ. ve Enlil, Z. (2011). Kültür Mirasının Değişen Kapsamı ve Kültürel Mirasın Toplum İçin Değeri-Faro Sözleşmesi’nin Algılanması: Türkiye İçin bir Ön Araştırma. Kültür Politikaları ve Yönetimi (KPY) 2011 içinde (s. 47-56). İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Dümcke, C. ve Gnedovsky, M. (2013). The Social and Economic Value of Cultural Heritage: Literature Review. European Expert Network on Culture (EENC), 2013. https://www.interarts.net/descargas/interarts2557.pdf (01 Eylül 2021).
• Eraslan, Ş. (2021). Dünya Miras Alanlarında Yönetim Planları: Türkiye Örneği. International Journal of Arts and Social Studies, 2021, 4 (6): 32-48. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asstudies/issue/63596/927516.
• ICOMOS, (1982). Quebec Kültür Mirasının Korunmasına Yönelik Tüzük, Deschamba, 1982. http://www.alanbaskanligi.gov.tr/evrak/turkce/1982-ICOMOS-Deschambault-Deklarasyonu Canada.pdf. (5 Ocak 2021).
• ICOMOS, (2013). The Burra Charter. The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance, 2013. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0795934001587381516.pdf. (5 Ocak 2021).
• ICOMOS, (2014). İnsani Değer Olarak Miras ve Peyzaj (Heritage and Landscape as Human Values)-Floransa Bildirgesi. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0034808001536912096.pdf. (5 Ocak 2021).
• ICOMOS, (2017). Salalah Guidelines For The Management Of Public Archaeological Sites. Adopted by the 19th ICOMOS General Assembly, New Delhi, India, 15 December 2017. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0950831001587379455.pdf. (5 Ocak 2021).
• Jelincic, D. A. (2021). Indicators for Cultural and Creative Industries’ Impact Assessment on Cultural Heritage and Tourism. Sustainability, 2021, 13 (7732): 1-13. https://doi.org/10.3390/su13147732.
• Karahan, F., Akpınar, E. ve Karaman, M. (2008). Mimari Mirasımızı Nasıl Korumalıyız? Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinden Bir Örnek: Öşvank Kilisesi. Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Sayı:13, 27-33, Erzurum.
• Keitumetse, S. O. (2011). Sustainable Development and Cultural Heritage Management in Botswana: Towards Sustainable Communities. Sustainable Development, 2011, 19 (1): 49-59. https://doi.org/10.1002/sd.419.
• Kuşçuoğlu, G. Ö. ve Taş, M. (2017). Sürdürülebilir Kültürel Miras Yönetimi. Yalvaç Akademi Dergisi, 2017, 2 (1): 58-67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yalvac/issue/32621/334791.
• Labadi, S., Giliberto, F., Rosetti, I., Shetabi, L. ve Yildirim, E. (2021). Heritage and the Sustainable Development Goals: Policy Guidance for Heritage and Development Actors. Paris, ICOMOS. https://www.icomos.org/images/DOCUMENTS/Secretariat/2021/SDG/ICOMOS_SDGs_Policy_Guidance_2021.pdf. (5 Ekim 2021).
• Landorf, C. (2009). A Framework for Sustainable Heritage Management: A Study of UK Industrial Heritage Sites. International Journal of Heritage Studies, 2009, 15(6): 494-510.
• Mackay, R. (2019). Values-Based Management and the Burra Charter: 1979, 1999, 2013. E. Avrami, S. Macdonald, R. Mason, D. Myers (Ed.) Value in Heritage Management: Emerging Approaches and Research Directions içinde (s. 110-126), Los Angeles, Getty Publications, 2019. https://www.getty.edu/publications/resources/virtuallibrary/9781606066195.pdf. (15 Mart 2021).
• Murzyn-Kupisz, M. (2012). Cultural, Economic and Social Sustainability of Heritage Tourism: Issues and Challen-Ges. Economic and Environmental Studies (E&ES), ISSN 2081-8319, Opole University, Faculty of Econo-mics, 2012, 12(2): 113-133. http://hdl.handle.net/10419/93213 (01 Eylül 2021).
• Naycı, N. (2014). Arkeolojik Alan Yönetiminde Sürdürülebilir Yaklaşımlar: Aspat (Strobilos) Yönetim Planı Çalışmaları. METU Journal of the Faculty of Architecture, 2014, 31 (2): 189-207. doi: 10.4305/METU.JFA.2014.2.10.
• Özcan, K. (2009). Sürdürülebilir Kentsel Korumanın Olabilirliği Üzerine Bir Yaklaşım Önerisi Konya Tarihi Kent Merkezi Örneği. METU Journal of the Faculty of Architecture, 2009, 26 (2): 1–18. doi: 10.4305/METU.JFA.2009.2.1.
• Ruhanen, L. (2004). Strategic Planning for Local Tourism Destinations: An Analysis of Tourism Plans. Tourism and Hospitality Planning and Development, 2004, 1 (3):239–253.
• Rypkema, D. (2010). The Role of Heritage Conservation in a Sustainable Economy. Mälkki, M. and Sch-midt-Thomé, K. (Ed.) Integrating aims: Built heritage in social and economic development içinde. (s.197-211), Espoo, Centre for Urban and Regional Studies Publications, 2010. http://lib.tkk.fi/Reports/2010/isbn9789526032849.pdf (12 Ağustos 2021).
• Perihan, M. ve Aşur, F. (2020). Tarihi Kentsel Peyzaj ve Kent Kimliği İlişkisi. Kent Akademisi Dergisi, 13 (1), 163-175.
• Simpson, K. (2001). Strategic Planning and Community Involvement as Contributors to Sustainable Tourism Development. Current Issues in Tourism, 2001 4 (1): 3-41. https://doi.org/10.1080/13683500108667880.
• Seydioğlulları, H. S. (2013). Sürdürülebilir Kalkınma için Yenilenebilir Enerji. Planlama 2013, 23 (1): 19-25. doi: 10.5505/planlama.2013.14633.
• Strange, T. ve Bayley, A. (2008). Sustainable Development: Linking Economy, Society and Environment. Paris, OECD Publications, 2008.
• Şen, H., Kaya A. ve Alpaslan, B. (2018). Sürdürülebilirlik Üzerine Tarihsel ve Güncel Bir Perspektif. Ekonomik Yaklaşım, 2018, 29 (107): 1-47. doi: 10.5455/ey.39101.
• Türkoğlu, İ. (2020). Sürdürülebilir Kalkınmada Kültür Mirasının Yeri Ve Önemi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2020, 10 (20): 117-143. doi: 10.33207/trkede.692194.
• UNESCO, (2002). Budapest Declaration. http://whc.unesco.org/archive/2002/whc-02-conf202-5e.pdf. (5 Nisan 2020).
• UNESCO, (2003). Conclusions and Recommendations of the Conference Linking Universal and Local Values: Managing a Sustainable Future for World Heritage. Amsterdam, 22-24 May 2003. https://whc.unesco.org/en/events/421/. (26 Kasım 2020).
• UNESCO, (2011). Recommendation on The Historic Urban Landscape. Paris, 10 November 2011. https://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-638-98.pdf. (13 Ocak 2021).
• UNESCO, (2013). The Hangzhou Declaration Placing Culture at the Heart of Sustainable Development Poli-cies. http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT/pdf/3_Hangzhou_Declaration_EN.pdf. (22 Mart 2020).
• UNESCO, (2015). Policy Document for the Integration of a Sustainable Development Perspective into the Processes of the World Heritage Convention. as adopted by the General Assembly of States Parties to the World Heritage Convention at its 20th session. https://whc.unesco.org/document/139146. (5 Ekim 2021).
• UN, (2017). Yeni Kentsel Gündem: Herkes İçin Sürdürülebilir Kentler ve Yerleşimlere İlişkin Kito Bildirgesi-Habitat III, United Nations. http://uploads.habitat3.org/hb3/NUA-Turkish.pdf. (5 Ekim 2021).
• UNESCO, (2019). The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. World Heritage Centre, WHC.19/01, 10 July 2019. https://whc.unesco.org/en/guidelines/ (30 Ağustos 2021).
• UNESCO, (2021). The Hangzhou Declaration: Heralding the next era of human development. https://en.unesco.org/news/hangzhou-declaration-heralding-next-era-human-development-1. (5 Ekim 2021).
• WCED, (1987). Our Common Future. World Commission on Environment and Development, New York, Oxford University Press, 1987.
• Vileniske, I. G., Seduikyte, L., Daugelaite, A. ve Rudokas, K. (2020). Links Between Heritage Building, Historic Urban Landscape and Sustainable Development: Systematic Approach. Scientific Journal of Latvia University of Life Sciences and Technologies Landscape Architecture and Art, 2020, 17 (17): 30-38.
• Zeayter, H. ve Mansour, A. M. H. (2018). Heritage Conservation Ideologies Analysis – Historic Urban Landscape Approach for a Mediterranean Historic City Case Study. HBRC Journal, 2018, 3(14): 345–356. https://doi.org/ 10.1016/j.hbrcj.2017.06.001.