DSPIR Çerçevesi ile Ekosistem Hizmetlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 260 - 275, 20.03.2023

Ayşe Yeşilyurt Alkan , Demet Erol

https://doi.org/10.35674/kent.1086121

Cited By: 1

Öz

Havza alanları ekosistem hizmetlerini sunan alanlardır. Bu alanlar doğal ve antropojenik faaliyetler nedeniyle azalmaktadır. İklim değişikliği, antropolojik etkiler ve kentleşmenin artmasıyla havzalarda ciddi bir şekilde çevre sorunları artmıştır. Çevre sorunlarını analiz etmek ve raporlamak amaçlı küresel ölçekten yerel ölçeğe kadar kullanılan yaklaşımlar dan biri de DPSIR (Sürücüler, Baskılar, Durumlar, Etkiler ve Tepkiler) çerçevesidir. Antropojen faktörleri ve doğaya yönelik baskıları analiz etmek için DPSIR modelini kullanmak karmaşık çevre sorunlarını analiz etmeyi, tanımlamaya ve değerlendirmeye yardımcı olmaktadır. Bu çalışma, sosyo ekonomik, antropojenik ve doğaya yönelik faktörler nedeniyle bozulma hızı yüksek olan Yeşilırmak havzasının alt havzalarından biri olan Tersakan alt havzasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı Tersakan alt havzasında bulunan ekosistem hizmetlerinde meydana gelen değişikliklerin DPSIR çerçevesi ile tespit edilmesi ve modelin uygulanmasına yönelik öneriler geliştirmektir. Çalışma sonucunda alt havzada meydana gelen bozulmaların, kaynak sağlayan (Gıda, su, tatlı su, biyolojik madde, dekoratif kaynaklar, genetik kaynaklar, biyokimyasallar ve tıbbi ürünler) ekosistem hizmetleri ve kültürel (kültürel çeşitlilik, manevi ve etik değerler, bilgi sistemi, eğitim değeri, ilham değeri, estetik değerler, sosyal ilişkiler, yer ve mekan hissi, kültürel miras değeri, rekreasyon ve ekoturizm) ekosistem hizmetlerinde daha fazla olduğuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

DPSIR Çerçevesi, Ekosistem Hizmetleri, Tersakan Alt havzası

Evaluation of Ecosystem Services with The DPSIR Framework

Öz

River Basin areas are areas that provide ecosystem services. These areas are decreasing due to natural and anthropogenic activities. With the increase of climate change, anthropological effects and urbanization, environmental problems have increased in the basins. One of the approaches used from global to local scale to analyze and report environmental problems is the DPSIR (Drivers, Pressures, Conditions, Impacts and Responses) model. Using the DPSIR model to analyze anthropogenic factors and environmental pressures helps to analyze, identify and evaluate complex environmental problems. This study was carried out in the Tersakan sub-basin, which is one of the sub-basins of the Yeşilırmak basin, which has a high rate of deterioration due to socio-economic, anthropogenic and nature-related factors. The aim of the study is to detect the changes in ecosystem services in the Tersakan sub-basin with the DPSIR model and to develop suggestions for the application of the model. As a result of the study, it has been found that the degradation in the sub-basin is more in providing(Food, water, fresh water, biological material, decorative resources, genetic resources, biochemicals and medicinal products) ecosystem services and cultural (cultural diversity, moral and ethical values, information system, educational value, inspirational value, aesthetic values, social relations, sense of place and space, cultural heritage value, recreation and ecotourism) ecosystem services.

Anahtar Kelimeler

DPSIR Framework, Ecosystem Services, Tersakan Sub-basin

Kaynakça

• Albayrak, İ. (2012). Ekosistem servislerine dayalı havza yönetim modelinin İstanbul- Ömerli Havzası örneğinde uygulanabilirliği, Doktora Tezi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye,
• Burkhard B., de Groot R.S., Costanza R., Seppelt R., Jørgensen S.E., Potschin M. (2012), Solutions for sustaining natural capital and ecosystem services Ecological Indicators, 21 pp. 1-6
• Burkhard B., Müller F.,(2008). Drivers-Pressure-State-Impact-Response S.E. Jørgensen, B.D. Fath (Eds.), Ecological Indicators. Vol. [2] of Encyclopedia of Ecology, vol. 5, Elsevier, Oxford, pp. 967-970
• Bozkurt, F., (2010). ‘Korunan Doğal Alanlarda Veri Toplamaya ve İzlemeye Yönelik Bir Araştırma’ Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı
• Bouland,P. ve Hunhammar, S. (1999). Ecosystem services in urban areas, Ecological economics, vol.29, pp.293-301. Costanza, R. (2008). Ecosystem services: multiple classification systems are needed, Biological conservation, vol.141, pp.350-352, 2008.
• Daily, G. C. (1997), Nature's Services: Societal Dependence on Natural Ecosystems, 1rd ed., Washington, USA: Island Press, pp. 5-6. De Groot, R. S., Wilson M. A., ve Boumans, R. M. J. (2002) “A typology for the classification, description and valuation of ecosystem functions, goods and services”, Ecological economics, vol.41, pp. 393-408
• De Groot R., Fisher B., Christie M., Aronson J., Braat L., Gowdy J., Haines-Young R., Maltby E., Neuville A., Polasky S., Portela R., Ring I. Integrating the ecological and economic dimension in biodiversity and ecosystem service valuation Kumar P. (Ed.), (2010). The Economics of Ecosystems and Biodiversity: Ecological and Economic Foundations’, Earthscan, pp. 11-40
• EEA (European Environment Agency). (1999). Environmental indicators: typology and overview Technical Report No 25, Copenhagen: EEA.
• Elliott. M., (2002) The role of the DPSIR approach and conceptual models in marine environmental management: An example for offshore wind power Marine Pollution Bulletin, 44 (6), pp. iii-vii
• EC (European Commission), (2013). Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services: An Analytical Framework for Ecosystem Assessments under Action 5 of the EU Biodiversity Strategy to 2020. Fisher, B., Turner, R. K. and Morling, P.(2009) Defining and classifying ecosystem services for decision making, Ecological Economics, vol.68, pp.643-653,
• Haines-Young, R. and Potschin, M., (2013). The Common International Classification of Ecosystem Services. Consultation on Version 4, August–December 2012. Report to the European Environment Agency, Contract No EEA/IEA/09/003.
• Jenkins, W.A., Murray, B.C., Kramer, (2010). Valuing ecosystem services from wetlands restoration in the Mippissippi Alluvial Valley. Ecological Economics 69: 1051–1061 . Kremen, C., (2005). ‘Managing ecosystem services: what do we need to know about their ecology. Ecological Letters 8: 468–479.
• Lee H.C., (2013), DPSIR and Disaster Risk Analysis Disaster Advanced Vol 6 (1) January 2013
• Lundberg C., (2005). Conceptualizing the Baltic Sea ecosystem: an interdisciplinary tool for environmental desicion making Ambio, 34, pp. 433-439 MEA (Millennium Ecosystem Assessment), (2005). Millennium Ecosystem Assessment, Ecosystems and Human Well-being: A Framework for Assessment. Island Press, Washington, DC.
• Naveedh Ahmed S., Le Hung Anh ve Petra Schneider (2020). A DPSIR Assessment on Ecosystem Services Challenges in the Mekong Delta, Vietnam: Coping with the Impacts of Sand Mining’ Sustainability MDPI Sustainability, 12, 9323 23 of 29
• Nelson, E., Mendoza, G., Regetz, J. (2009). Modeling multiple ecosystem services, biodiversity conservation, commodity production, and tradeoffs at landscape scales. Frontiers in Ecology and the Environment 7: 4–11.
• Smaling E.M.A., Dixon J.(2006), Adding a soil fertility dimension to the global farming systems approach, with cases from Africa Agric. Ecosyst. Environ, 116, pp. 15-26
• Sukhdev, P. Wittmer, H. Schröter-Schlaack, C. Nesshöver, C. Bishop, J. Ten Brink, P. Gundimeda, H. Kumar P. and Simmons. B. (2010) “The Economics of Ecosystems and Biodiversity: Mainstreaming the Economics of Nature: A Synthesis of the Approach, Conclusions and Recommendations of TEEB, Conclusions and Recommendations of TEEB, Rep.
• TEEB, (2010). The Economics of Ecosystems and Biodiversity: Ecological and Economic Foundations. Earthscan, London, UK.
• Tekin S, (1997). Yeşilırmak Nehri Amasya Şehir Merkezi Bölümünde ve Tersakan Çayında Kirlilik Araştırması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 12 s
• Tscherning, K., Helming, K., Krippner, B., Sieber S., Sergio Gomez y Paloma Does research applying the DPSIR framework support decision making? Land Use Policy Volume 29, Issue 1, January 2012, Pages 102-110
• Yürekli, K. ve Kurunç, A. (2001). Tersakan Çayı Havzasında Taşkına Neden Olan Günlük En Büyük Akımların Tekrarlanma Sürelerinin Saptanması GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi 18(1),119-123
• Yeşilırmak Nehir Havzası Raporu. 3 Pilot Havzada Nehir Havza Yönetim Planları Kapsamında Ekonomik Analizler ve Su Verimliliği Çalışmaları için Teknik Destek Projesi (TR2013/0327.07.01-01/001) Stratejik Çevresel Değerlendirme Raporu.
• Yeşilırmak Havzası Taşkın Yönetim Planı.2015. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
• Uygur Erdoğan B.,(2020). Ekosistem Hizmetleri Kavramının Havza Ölçeğinde Değerlendirilerek Planlamaya Entegrasyonu. D.Ü Ormancılık Dergisi Cilt 16, Sayı 2, s. 196-216
• W. V. Reid, H. A. Mooney, A. Cropper, D. Capistrano, S. R. Carpenter, K. Chopra, P. Dasgupta, T. Dietz, A. K. Duraiappah, R. Hassan, R. Kasperson, R. Leemans, R. M. May, T. (A.J.) McMichael, P. Pingali, C. Samper, R. Scholes, R. T. Watson, A.H. Zakri, Z. Shidong, N. J. Ash, E. Bennett, P. Kumar, M. J. Lee, C. Raudsepp-Hearne, H. Simons, J. Thonell, and M. B. Zurek, (2003) Ecosystems and Human Well-being, European Council, Washington (DC), USA, Rep.