Çevre Hakkının Katılım Boyutu İklim Kriziyle Mücadelede Sağlıklı Kentler Hareketinin Rolü

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 35 - 55, 20.03.2023

Duru Şahyar Akdemir

https://doi.org/10.35674/kent.1123456

Öz

Son dönemde tek tek kişilerin ve dünya gezegeninin karşı karşıya kaldığı en önemli sorun iklim krizidir. İklim krizi insan hakları içinde kapsam bakımından çokça tartışılagelen çevre hakkının da bir ihlalidir. İklim konusunda yaşadığımız sorunlar dinamik bir sürecin doğal bir sonucu olarak gerçekleşmemekte, insanların “benmerkezci” davranışları nedeniyle hastalanan suyun, toprağın ve havanın artık insanları besleyemez ve hatta onlara zarar verir hale gelmesiyle ortaya çıkmaktadır. Çevre hakkı bağlamında bir insan hakkı ihlali olarak yorumlanabilecek iklim krizi ile mücadelede hem ulusal hem de uluslararası alanda ortaya çıkan önemli bir mevzuat bulunmaktadır. Bu mevzuatın uygulayıcıları ise hem kamu otoriteleri hem sivil toplum örgütleri ve hem de tek tek bireylerdir. Sağlıklı Kentler Hareketi de bu hakkın korunmasında önemli bir gelişme olarak yorumlanabilir. Bu çerçevede çalışmada iklim krizi, çevre hakkının ihlali olarak ele alınacaktır. Bu ihlalin ortadan kaldırılması ve iklim kriziyle mücadelede çevre hakkının katılım boyutuyla Sağlıklı Kentler Hareketinin rolüne değinilecektir. Türkiye örneğinde Sağlıklı Kentler Birliği incelenerek, birlik faaliyetlerinin iklim kriziyle mücadele kapsamında analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Yönetimi, Katılım, Yönetişim, Çevre Hakkı, Sağlıklı Kentler Birliği

Participation Dimension of the Right to Environment: The Role of the Healthy Cities Movement in Combating the Climate Crisis

Öz

The climate crisis is the most important problem for both people and planet earth. The climate crisis is also a violation of the right to environment. The problems we experience about climate do not occur as a natural result of a dynamic process. Due to people's "egocentric" behaviors, water, soil and air have become sick and unable to feed people. Even water, air and soil are now harming people. There is an important legislation emerging both nationally and internationally in the fight against the climate crisis. The implementers of this legislation are both public authorities, non-governmental organizations and individuals. “The Healthy Cities Movement” can also be interpreted as an important development in the protection of right to environment. In this context, in this study, the climate crisis will be discussed as a violation of the right to environment. In the study, the role of the Healthy Cities Movement with the participation dimension of the right to environment will be mentioned.
In the case of Turkey, the Healthy Cities Union will be examined and the activities of the union will be analyzed within the scope of combating the climate crisis.

Anahtar Kelimeler

Public Administration, Participation, Governence, Right to Environment, Healty Cities Union

Kaynakça

• Alemdar, Z. ve Üregen, E. (2021). Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden İklim Değişikliği. https://fikirturu.com/cevre/toplumsal-cinsiyet-perspektifinden-iklim-degisikligi/. (Erişim tarihi: 21.01.2022).
• Anadolu Ajansı, 2021. Dünya Meteoroloji Örgütü Genel Sekreteri Taalas'tan Türkiye'ye övgü. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/dunya-meteoroloji-orgutu-genel-sekreteri-taalastan-turkiyeye-ovgu/2387847. (Erişim tarihi: 21.01.2022).
• Bektaş, C. (2016). Kültürel, Güzelduyusal Kirlenme. R. Keleş (Yay. Haz.), İnsan Çevre Toplum içinde (ss. 231-242), Ankara: İmge.
• Birlik Tüzüğü, 2004. https://www.skb.gov.tr/birlik-hakkinda/tuzuk/. (Erişim tarihi: 27.02.2022).
• BM İnsan ve Çevre Konferansı Bildirisi, 1972. https://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/0a964846d55e228_ek.pdf. (Erişim tarihi: 24.02.2022).
• Çevre ve İklim İçin İş birliği Projesi, 2021. Tek Sağlık Bakış Açısıyla İklim Değişikliği ve COVID-19 Pandemisi Bilgi Notu. https://www.env-health.org/wp-content/uploads/2021/01/Tek-Saglik-Bilgi-Notu.pdf, 21.12.2021.
• Déjeant-Pons, M. (2002). Human Rights to Environmental Procedural Rights. M. Déjeant-Pons ve M. Pallemaerts (Ed.) Human Rights and the Environmet içinde (ss. 23-47), Germany: Council of Europe Publishing.
• DSÖ, 2018. DSÖ Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağı Faz VII (2019- 2024) Uygulama Çerçevesi, 9. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/05/DSO-7.Faz-Rehberi-1.pdf. (Erişim tarihi: 02.01.2021).
• Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi, 1966. https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2312020093210bm_04.pdf. (Erişim tarihi: 24.12.2021).
• EU, 2021: A Universal Right to a Healty Environment. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2021/698846/EPRS_ATA(2021)698846_EN.pdf. (Erişim tarihi: 24.05.2022).
• Gemalmaz, M. S. (2011). Bir İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı ve Türk Düzenlemesi. Journal of Istanbul University Law Faculty, 52 (1-4), 233-278.
• Geray, C. (2016). Çevre Bilinci ve Duyarlılığı İçin Halkın Eğitimi. R. Keleş (Yay. Haz.), İnsan Çevre Toplum içinde (ss. 497-507), Ankara: İmge.
• Hamamcı, C. (1983-1984). Çevre Hakkı Üzerine Düşünceler, İnsan Hakları Yıllığı, 5-6, 171-180.
• Hamamcı, C. (2013). Üçüncü Kuşak İnsan Hakları. K. Akkoyunlu Ertan (Ed.) Yeni Kuşak İnsan Hakları içinde (ss. 49-77), Ankara: TODAİE.
• Henden, Şolt H. B. (2021). Sağlıklı Kent Planlamasında Kentlilik Bilincinin Yeri ve Önemi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 12-17.
• Hun, E. (2016). “Tarih Boyunca İnsan Çevre İlişkisi”. İnsan Çevre Toplum (Yay. Haz. R. Keleş).Ankara: İmge 47-56.
• Kanlı, İ. B. ve Küpeli, İ. T. (2021). Çevre Hakkının Dayanışma Hakkı Olarak Gelişimi ve Türkiye Özelinde Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 417-449.
• İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, 1948. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf. (Erişim tarihi: 24.02.2022).
• Kaboğlu, İ. (1991). Çevre Hakkı, Cep Üniversitesi, Ankara: İletişim Yayınları.
• Karaibrahimgil, N. (2021). Uyan Anne, Uyan Baba. https://www.youtube.com/watch?v=dF9DaFMydRc, (Erişim tarihi: 11.03.2022).
• Keleş, R. (2013). İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkı. S. N. Cabuk, U. Avdan, M. Tün, Z. Yiğit Avdan (Ed.) Türk Dünyası Çevre Sorunları Sempozyumu ve “Tıbbi Bitkiler Sergisi” Bildiriler Kitabı içinde (ss. 29-33), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Keleş, R. (2016). Çevre ve Siyaset. R. Keleş (Yay. Haz.) İnsan Çevre Toplum içinde (ss. 303-334), Ankara: İmge.
• Keleş, R. (2019). Kent, Sağlık ve Planlama. Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı (Yay. Haz.), Kent ve Sağlık içinde (ss.42-48) Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Yayını. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/03/Kent-ve-Saglik-Kitabi.pdf. (Erişim tarihi: 24.12.2021).
• Keskinok, Ç. (2016). Azgelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler ve Çevre Sorunları. R. Keleş (Yay. Haz.) İnsan Çevre Toplum içinde (ss. 283-301.), Ankara: İmge.
• Kiraz Evci, D. (2019). Sağlıklı Şehirler Projesi’nde Türkiye Süreci. Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı (Yay. Haz.), Kent ve Sağlık içinde (ss. 13-18) Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Yayını.
• Kuçuradi, I. (2007). İnsan Hakları Kavramları ve Sorunları, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Mengi, A. ve Turan, M. (2013). Türkiye’de Çevre Hakkının Gerçekleşmesi: Hidroelektrik Santraller Örneğinde. K. Akkoyunlu Ertan (Ed.) Yeni Kuşak İnsan Hakları içinde (ss:81-110), Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Özçelik, M. (2021). İklim krizi kadınları, kadınlar iklim mücadelesini etkiliyor. https://m.bianet.org/bianet/iklim-krizi/248611-iklim-krizi-kadinlari-kadinlar-iklim-mucadelesini-etkiliyor. (Erişim tarihi: 21.02.2021).
• Pallemaerts, M (2002). The Human Right To a Environment as a Substantive Right. M. Déjeant-Pons ve M. Pallemaerts (Ed.) Human Rights and the Environmet içinde (ss. 17-23), Germany: Council of Europe Publishing.
• Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı, 2019. Kent ve Sağlık. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/03/Kent-ve-Saglik-Kitabi.pdf
• Sağlıklı Kentler Birliği 2020-2024 Stratejik Planı. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/03/SKB-2020-2024-Stratejik-Plani.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022).
• Shelton, D. (1991). Human Rights, Environmental Rights, And The Right To Environment. Stanford Journal of International Law, 28(1), 103-138.
• SKB, (2017). Sağlıklı Kentler Birliği, 2016 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2017/04/FAALIYET-RAPORU-2016.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022).
• SKB, (2018). Sağlıklı Kentler Birliği, 2017 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/04/Faaliyet-Raporu-2017.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022).
• SKB, (2019). Sağlıklı Kentler Birliği, 2018 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/06/FAALIYET-RAPORU-2018.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022).
• SKB, (2020). Sağlıklı Kentler Birliği, 2019 Yılı Faaliyet Raporu. https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/08/SKB-2019-Faaliyet-Raporu.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022). SKB, (2021). Sağlıklı Kentler Birliği, 2020 Yılı Faaliyet Raporu.
• https://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/06/Faaliyet-Raporu-2020.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022).
• Tarım ve Orman Bakanlığı Meteroloji Genel Müdürlüğü, 2021. Türkiye 2020 Yılı İklim Değerlendirmesi Raporu. https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yillikiklim/2020-iklim-raporu.pdf. (Erişim tarihi: 29.02.2022).
• Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Birlik Hakkında. https://www.skb.gov.tr/birlik-hakkinda/birlik-hakkinda/. (Erişim tarihi: 11.03.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı, 1997. Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye İlişkileri https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/dsoandturkey.pdf. (Erişim tarihi: 11.03.2022).
• Tekin, E., Göymen, H., Oğultürk, N., Torunoğlu, E. (2019). Kent Sağlık Profili ve Kent Sağlık Gelişim Planı Hazırlama Deneyimi. Sağlıklı Kentler Birliği Başkanlığı (Yay. Haz.), Kent ve Sağlık içinde (ss. 357-372). Bursa: Sağlıklı Kentler Birliği Yayını.
• Turgut Yılmaz, N. (2014). Çevreyi Koruyucu Uluslararası Sözleşmelerin Yadsınamaz Önemi. Türkiye Barolar Birliği, Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri. Ankara: Türkiye Barolar Birliği. https://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/0a964846d55e228_ek.pdf. (Erişim tarihi: 15.02.2022)
• UNICEF, 2015. İklim değişikliğinin asıl mağduru çocuklar olacak. https://www.unicef.org/turkey/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/unicef-i%CC%87klim-de%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Finin-as%C4%B1l-ma%C4%9Fduru-%C3%A7ocuklar-olacak. (Erişim tarihi: 15. 01. 2022).
• Uygun, O. (2019). Devlet Teorisi, Ankara: Onikilevha Yayıncılık
• URL 1: “Kanadalı bir doktor dünyada ilk defa bir hastaya 'iklim değişikliği teşhisi' koydu.” https://tr.euronews.com/green/2021/11/12/kanadal-bir-doktor-dunyada-ilk-defa-bir-hastaya-iklim-degisikligi-teshisi-koydu. (Erişim tarihi: 06.01.2022).
• URL 2: İklimin İçin Rehber: https://www.iklimin.org/ikliminicinrehber.pdf. (Erişim tarihi: 02.02. 2022).
• URL 3: Uluslarararası Af Örgütü https://www.amnesty.org.tr/icerik/iklim-degisikligi. (Erişim tarihi: 06.01.2022).
• URL 4: World Health Organization Regional Office for Europe: What is a healty city? https://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/urban-health/who-european-healthy-cities-network/what-is-a-healthy-city. (Erişim tarihi: 22.12.2021).
• URL 5: Sağlıklı Kentler Birliği, Sağlıklı Şehirler Hareketi. https://www.skb.gov.tr/saglikli-sehirler-hareketi-s13520k. (Erişim tarihi: 28. 12. 2021).
• URL 6: Sağlıklı Kentler Birliği, Hakkımızda. https://www.skb.gov.tr/birlik-hakkinda/birlik-hakkinda/. (Erişim tarihi: 28. 12. 2021).
• URL 7: Sağlıklı Kentler Birliği, Üyelerimiz. https://www.skb.gov.tr/birlik-hakkinda/uyelerimiz/. (Erişim tarihi: 28. 12. 2021).
• WHO, 2020. Healthy Cities: Effective Approach to a Rapidly Changing World. https://apps.who.int/iris/handle/10665/331946, (Erişim tarihi: 24.12.2021).
• 2872 sayılı Kanun, 1983. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2872.pdf. (Erişim tarihi: 28. 12. 2021).