Manisa Hatuniye Camisi ve 15. ve 16. Yüzyıl Manisa Camileri İçindeki Yerine Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 1, 237 - 259, 20.03.2023

Ozlem Atalan

https://doi.org/10.35674/kent.1206849

Öz

İnsanlar, İslam dininde, tüm dinlerde olduğu gibi ibadetlerini yapabilecekleri mekânlar inşa etmişlerdir. Bu dini yapılar, plan şemaları ve yapım malzemeleri ile ilerleyen zamanlarda değişime ve gelişime uğramıştır. Tüm dinlerde olduğu gibi, her bir ibadet yapısının farklı isimleri vardır. İslam dininde, camiler Allah’ın evi sayıldığı için, Müslümanlar tarafından kutsal mekanlardır. Camilerin gelişimi, Hz. Muhammed döneminden itibaren ilerleyerek devam etmiştir. Tüm İslam ülkelerindeki camiler, mimari özellikleri ve süslemeleri yönüyle birbirinden farklı özellikler göstermektedir. İslam ülkelerindeki cami yapıları, hem tarihsel kronolojiye göre hem de bölgelere göre farklılıklar taşımaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde de dini mimari, Osmanlı kültürünün devamı olarak oluşmuştur. Osmanlı’nın dini mimarisi, yüzyıllar süreci içinde değişim ve gelişim göstermiştir.
Osmanlı döneminde, Manisa 15. yüzyıl ortalarından, 16. yüzyıl sonuna kadar Osmanlı şehzadelerinin saltanata hazırlık yaptıkları bir siyasi kent olmuştur. Manisa’da II. Murad, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad, III. Mehmet ve I. Mustafa gibi sultanların içinde olduğu 16 şehzade sancakbeyliğini yürütmüştür. Şehzadelerin Manisa’da yaşadığı süreç içinde, kendileri ve aileleri tarafından pek çok cami, han, hamam, imaret, medrese, sıbyan mektebi, çeşme, hastane, köprü ve kütüphane gibi birçok Osmanlı eseri inşa edilmiştir. Bu eserlerin pek azı günümüze ulaşabilmiştir. Çalışmada, Osmanlı cami mimarisinin gelişim süreci irdelemiştir. Bu bağlamda, Manisa’da yer alan 15. yüzyıl ortalarına ait Hatuniye Camisi’nin mimari özellikleri ile 15. ve 16. yüzyıllarda Manisa’da inşa edilen camiler içindeki yeri araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anıtsal Yapılar, Cami Mimarisi, Manisa, Hatuniye Camisi.

A Research on Manisa Hatuniye Mosque and Its Place in 15th and 16th Century Manisa Mosques

Öz

In Islam, as in all religions, people have built places where they can worship. These religious structures have undergone changes and developments in the future with their plan schemes and construction materials. As with all religions, each worship structure has different names. In Islam, mosques are sacred places for Muslims, as they are considered the house of Allah. The development of mosques has continued since the time of the Prophet Muhammad. Mosques in all Islamic countries show different features from each other in terms of architectural features and decorations. Mosque structures in Islamic countries differ both according to historical chronology and according to regions. During the Ottoman Empire, religious architecture was formed as a continuation of Ottoman culture. The religious architecture of the Ottoman Empire has changed and developed over the centuries.
In the Ottoman period, Manisa became a political city where Ottoman princes prepared for the reign from the middle of the 15th century until the end of the 16th century. 16 princes, including "Murad II, Fatih Sultan Mehmet, Suleyman the Magnificent, Selim II, Murad III, Mehmet III and Mustafa I", served as the governor of the sanjak in Manisa. During the period when the princes lived in Manisa, many foundation works such as mosques, madrasahs, inns, baths, soup kitchens, fountains, hospitals, bridges and libraries were built by the princes and their family. Few of these buildings have survived to the present day. Within the scope of the study, the architectural features of the Hatuniye Mosque belonging to the middle of the 15th century in Manisa were examined. The place and architectural features of Manisa Hatuniye Mosque among the 15th and 16th century Manisa mosques were examined.

Anahtar Kelimeler

Monumental Building, Mosque Architecture, Hatuniye Mosque., Manisa

Kaynakça

• Acun, Hakkı. ( 1999), Manisa’da Türk Devri Yapıları, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, VI. Dizi Sayı 56, Ankara.
• Aslanapa, O. (1986, 2004), Osmanlı Devri Mimarisi, İnkılap Kitapevi Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş, İstanbul.
• Benian, E., Mimar, ( 2011), Sinan ve Osmanlı Cami Mimarisinin Gelişimindeki Rolü, Bilim Teknik, Ocak 2011, İstanbul.
• Çobanoğlu, A.V. (2007), TDV İslâm Ansiklopedisi, 33. cildinde, s. 126-121, İstanbul.
• Eker, H. (2016). İstanbul'un Fethi'nin Osmanlı Cami Mimarisi Üzerindeki Etkileri. Journal Of International Social Research,9(43).
• Eyice S.,"Hacı Özbek Camii", TDV İslâm Ansiklopedisi, Https://İslamansiklopedisi.Org.Tr/Haci-Ozbek-Camii (29.11.2022).
• Kuban, D., (2007), Osmanlı Mimarisi, YEM Yayın, İstanbul.
• Kuran, A. (2018), Selçuklulardan Cumhuriyet’e kadar Türkiye’de Mimarlık, Hazırlayan: Çiğdem Kafesçioğlu, Lucienne Thys-Şenocak, Timur Kuran, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s. 497.
• Grabar, O., (1988), “İslam’da Dinsel Sanat:Cami”,İslam Sanatının Oluşumu, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1.Baskı, Istanbul.
• Güray, Ö. (2013), TDV İslâm Ansiklopedisi, 43. cildinde, s.529-531, İstanbul.
• Hasol, D., (1993), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yem Yayın, İstanbul.
• Orman ,İ. (2020), "Mihrimah Sultan Külliyesi", TDV İslâm Ansiklopedisi, Https://İslamansiklopedisi.Org.Tr/Mihrimah-Sultan-Kulliyesi--Uskudar.
• Önkal A., Bozkurt N., (1993), "Cami", TDV İslâm Ansiklopedisi, Https://İslamansiklopedisi.Org.Tr/Cami#1-Dini-Ve-Sosyokulturel-Tarihi (10.08.2022).
• Ögel, S. (1988). “Sinan’ın Mirası”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Cilt I, İstanbul: Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, S.559-580.
• Sezgin, H., (1984), Türk ve İslam Ülkeleri Mimarisine Toplu Bakış, İst., MSÜ Yayını No:5.
• Yavaş,D. (2013) "Yeşilcami Külliyesi", Tdv İslâm Ansiklopedisi, İstanbul. ttps://İslamansiklopedisi.Org.Tr/Yesilcami-Kulliyesi--Bursa (11.09.2022).
• Yerasimos, S.(2000). İstanbul: İmparatorluklar Başkenti, Çeviri: Ela Güntekin, Ayşegül Sönmezay, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• URL1. https://kulturenvanteri.com/tr/yer/haci-yahya-camii/#16/38.608528/27.419226
• URL2. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yildirim_Cami_Plani.jpg
• URL3. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/gezilecekyer/yildirim-beyazid-cami
• URL4. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/85960
• URL5. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/manisa/gezilecekyer/ulu-camii-ve-kulliyesi
• URL6. https://sinanasaygi.org/i/kulliye/117.jpg
• URL7. https://islamansiklopedisi.org.tr/hatuniye-kulliyesi
• URL8 http://wowturkey.com/t.php?p=/tr349/sguner_13MANISAHATUNIYECAMII_copy.jpg