Yere Bağlanma Olgusunun Önemli Bir Bileşeni Olarak Yeşil Alanlar: Kuzguncuk Bostanı

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 702 - 726, 15.06.2023

Tuğçe Özata , Dilek Özdemir-darby

https://doi.org/10.35674/kent.1086441

Cited By: 1

Öz

Yere bağlanma kavramı, bireylerin yaşadıkları alanlarla kurdukları duygusal bağlar sonucunda meydana gelir. Bu kavram, hisler, anlama, algılama ve davranış biçimleri gibi değişkenleri içermesi sebebiyle çok boyutlu ve karmaşık bir olgudur. Lewicka (2011, p.223) Yere bağlanma olgusu üzerine yapılan çalışmaların “insanlar, süreçler ve yerler” üzerine olması gerektiği halde, araştırmaların büyük çoğunluğunun sadece konunun psikolojik ve sosyolojik boyutu üzerine yoğunlaştığını belirtmektedir. Bu çerçevede Lewicka, “Yer”i inceleyen bir ‘Yer Teorisi’ (Place Theory) henüz oluşmadığını ve yere bağlanma ile “Yer”in özellikleri arasındaki ilişkileri inceleyen az sayıda çalışma olduğunun altını çizmektedir.
Bu makale, Yere Bağlanma olgusu ile Yer’in özelliklerini araştıran geniş kapsamlı bir araştırmanın bir alt başlığı olarak, yeşil alanların varlığı ile yere bağlanma olgusu arasındaki bağlantıyı ortaya çıkarmayı hedeflemekte ve yere bağlanma olgunun mekanın fiziksel özellikleri ile ilişkisini araştırmaktadır. Bu çalışmada araştırma soruları, alan kullanıcılarının sosyal ve demografik özelliklerinin yanı sıra mekanın fiziksel özelliklerini anlamayı ve çözmeyi hedefleyecek şekilde belirlenmiştir. Alan çalışması, İstanbul kentinin Anadolu yakasında bulunan tarihi değerlere sahip Boğaziçi köyleri arasında yer alan Kuzguncuk mahallesinde yapılmıştır. Mahalle kuzeyde bir diğer eski Boğaz köyü olan Beylerbeyi, güneyinde ise Üsküdar ilçesinin tarihi kent merkezi arasında konumlanmıştır. Kuzguncuk mahallesinin önemli kentsel imajlarından biri olan, “İlya’nın Bostanı” adıyla da bilinen bostan alanıdır. Bostan, Kuzguncuklular için, hem çok kullanılan bir yeşil alan, hem de mahalleye ait ortak hafıza mekanıdır. Bu nedenle 1980’lerden başlayarak çekiciliği artmaya başlayan mahalledeki, Bostan alanı birçok kereler değişik fonksiyonlarla kullanıma açılmaya çalışılmış, ancak her defasında mahalle halkının çabalarıyla tehlike bertaraf edilmiştir. Çalışma kapsamında Kuzguncuk semtinde 2016 yılının altıncı ayında 400 kişinin katılımıyla yapılan anket araştırmasının sonuçları paylaşılacaktır. Bu makalede üst ölçekli kapsamlı bir çalışmanın yere bağlanma ve yeşil alanlar ile ilgili kısmı çekilmiş ve bu kapsamlı araştırmanın bazı sorularına odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

yere bağlanma, mekânsal özellikler, kentsel peyzaj, yeşil alanlar, Kuzguncuk

Green Areas as an Important Component of Place Attachment: Kuzguncuk Orchard

Öz

The phenomenon of place attachment refers to the emotional bonds people have with the places they live. This concept is a multidimensional and complex one as it includes variables such as feelings, understanding, perception and behavior patterns Lewicka (2011, p.223) states that although the studies on the place attachment should include “people, processes and places”, the majority of the research focuses only on the psychological and sociological dimensions of the subject. In this framework, she underlines that a 'Place Theory' examining 'Place' has not yet been formed and there are few studies examining the relationships between place attachment and 'place' properties.
This article aims to reveal the relationships between the existence of green areas and the phenomenon of place attachment, as part of a comprehensive research that investigates the place attachment theory and the characteristics of places. The study area is Kuzguncuk neighborhood, one of the old Bosphorus villages on the Asian side of Istanbul. The neighborhood is located between Beylerbeyi, another old Bosphorus village, in the north, and the historical city center of Üsküdar in the south. One of the most important urban image elements of the Kuzguncuk neighborhood is the vegetable garden (Bostan), formerly known as "Ilya's Garden". For Kuzguncuk residents, Bostan is both a frequently used green area and a place of collective memory of the neighborhood. For this reason, the Bostan area in the neighborhood, which started to become in attractive since the-mid 1980s, has been tried to be opened to development many times. However, this threat was eliminated each time with the efforts of the residents of the neighborhood. In the research, the results of the survey conducted in Kuzguncuk in June 2016 with the participation of 400 people will be shared.

Anahtar Kelimeler

place attachment, spatial features, urban landscape, green areas, Kuzguncuk

Kaynakça

• Adevi, A.A. ve Grahn, P. (2011) Attachment to Certain Natural Environments: A Basis for Choice of Recreational Settings, Activities and Restoration from Stress? Environment and Natural Resources Research 1, 1:36-52
• Bektaş, Cengiz ile yapılan Özel Röportaj, 16.01.2015
• Bektaş, C. (1996) Hoşgörünün Öteki Adı: Kuzguncuk, Tasarım Yayın Grubu, İstanbul.
• Bektaş, C. (2011) Kuzguncuk, Literatür Yayınları, İstanbul.
• Coley, R.L., F.E. Kuo, and W.C. Sullivan (1997) Where Does Community Grow? The Social Context Created By Nature in Urban Public Housing. Environmental Behavior 294:468-492.
• Çubuk. M. (1971) Boğaziçi Mekanının Düzenlenmesinde Bazı İlkeler, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Baskı Atölyesi, İstanbul, s.19-47.
• Stokols D. and Schumaker S. A. People in Places: A Transactional View of Setting. In: J. H. Harvey, editors, Cognition,Social Behaviour and Environment, pages 441-488. Hillsdale, New Jersey, 1981.
• Gerson K., C. A. Stueve, C. S. Fischer. Attachment to Place, In Networks and places: social relations in the urban setting. In: C. S. Fischer, R. M. Jackson, C. A.. Stueve, L. M. Jones and M. Baldassare, editors, The Free Press, New York, 1977.
• Göregenli M. Çevre Psikolojisinde Temel Konular, İstanbul Bilgi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Göregenli M. and Karakuş. P. Göç Araştırmalarında Mekan Boyutu Kültürel ve Mekansal Bütünleşme. Türk Psikoloji Yayınları, vol. 17, no. 34, pages 101-115, 2014.
• Erdem.G. (2011) Mekan, Kimlik, Yahudilik. İstanbul: Cinius Yayınları, 2011.
• Eyice, S., Kuban, D. (1994) Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, sayfa 145, İstanbul.
• Florek. M. No place like home:Perpectives on place attachment and impacts on city management. Journal of Town and City Management, vol. 1, no. 4, pages 346-354, 2010.
• Hummon. D. M, Community attachment: Local Sentiment and Sense of Place. In: I. Altman and S. M. Low, editors, Department of Sociology and Antropology, pages 253-270. Plenum Press, New York, 1992.
• Knecht, C. (2004) Urban Nature and Well-Being: Some Empirical Support and Design Implications. Berkeley Planning Journal 17:82-108.
• Kuo, F,. and W. Sullivan (1998) Fertile Ground for Community: Inner-City Neighborhood Common Spaces. American Journal of Community Psychology 26:823-851.
• Kuzguncuk, Bostan Mücadele Süreci Haberleri, http://www.insanhaber.com/doganin-gundemi/kuzguncuk-bostani-bir-kez-daha-tehlikede [retrieved 25 January 2015]
• Lewicka, M. ‘Place attachment: how far have we come in the last 40 years?’, Journal of Environmental Psychology, 31, 207-320, 2011.
• Mills, A. (2006) İlya’nın Bostanını Korumak: Kuzguncuk’ta Bir Mahalle Landscape’i Özlemini Gerçekleştirmek. 2006. https://www.academia.edu/2983430/_%C4%B0lya_n%C4%B1n_Bostan%C4%B1n%C4%B1_Korumak_Kuzguncuk_ta_Bir_Mahalle_Landscape_i_%C3%96zlemini_Ger%C3%A7ekle%C5%9Ftirmek_ [retrieved 28 April 2016].
• Morgan, P. (2009) Towards a Developmental Theory of Place Attachment. Journal of Environmental Psychology 30, 1:11-22.
• Özden, B. (2015) Hrisokeramas’tan Kuzguncuk’a Kuzguncuklular İlya’nın Bostanı’nı teslim etmemeye kararlılar, http http://www.boat.yildiz.edu.tr/tbb/grup3/kuzguncuk/makale.htm,2000 [erişim 13 Nisan 2015].
• Ryan, R.L. (2005) Exploring the Effects of Environmental Experience on Attachment to Urban Natural Areas. Environment and Behaviour 37:3-42.
• Ryan, R. (2006) The Humane Metropolis: People and Nature in the 21st-Century City. In Platt, R.H. (Ed.). The Role of Place Attachment in Sustaining Urban Parks. Cambridge: University of Massachusetts Press.
• Prohansky. H. M. The City and Self Identity. Environment and Behaviour, vol. 10, 147-170, 1978.
• Saraçoğlu, N. ve Tuğba Topal (2017) Kültür Varlığı Yapıların Koruma Uygulamalarının Değerlendirilmesi: ''Kuzguncuk Örneği''. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: MSGSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sarason. S. B. The Psychological Sense of Community, Perspectives for Community Psychology, Jossey-Bass, San Francisco, 1974.
• Scannell L. and Gifford. R. Defining place attachment: A tripartite organising framework.”Journal of Environmental Psychology, vol. 30, no. 1, pages 1-10, 2010.
• Shumaker S. and Taylor. R. ,(1983) Toward a Clarification of People-Place Relationships: A model of Attachment to Place. In: N. R. Femier and E. S. Geller, editors, Environmental Psychology, pages 219-251. Praeger, New York.
• Stedman, R. (2003) Sense of Place and Forest Science: Toward A Program of Quantitative Research. Forest Science. 49,6: 822-829.
• Stokols, D., and S.A. Shumaker. (1981) People in Places: A Transactional View of Settings. P. 441–448 in Harvey, D. (Ed.). Cognition, Social Behavior, and the Environment. Hillsdale, NJ: Erlbaum, 608 pp.
• Thwaites, K. (2001) Experiential Landscape Place: An Exploration of Space And Experience In Neighbourhood Landscape Architecture. Landscape Research 26:245-255.
• Tonguç, S.E. Camii ve Sinagog ile birlikte Kuzguncuk
• Tunç, B.F. (2015) Çok Sesli Mekansal Pratiklerde Katılımcılığın Rolü: Kuzguncuk ve Yedikule Bostanları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi – Fen Bilimleri Enstitüsü, Mayıs 2015
• Kathleen L. Wolf and Alicia S.T. Robbins. (2015) Metro Nature, Environmental Health, and Economic Value, Environmental Health Perspectives, 2015 May; 123(5):390-398
• Klatenborn. B. P. Nature of Place Attachment: A study among recreation homeowners in Southern Norway. Leisure Sciences, vol. 19, no. 3, pages 175-189, 1997.
• Uzun, N. (2006). “İstanbul’da Seçkinleştirme (Gentrification): Örnekler ve Seçkinleştirme Kuramları Çerçevesinde Bir değerlendirme”, David Behar ve Tolga İslam (Der.), İstanbul’da Soylulaştırma. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 31-42.
• Vaske, J.J., and K.C. Kobrin. (2001) Place Attachment and Environmentally Responsible Behavior. The Journal of Environmental Education 32, 4:16–21.
• Westphal, L.M. (2003) Urban Greening and Social Benefits: A Study of Empowerment Outcomes. Journal of Arboriculture 29, 3:137-147
• Yücel, C. (2015) Bostanın mücadele tarihi. “Ben Kuzguncuk’ta yeşil bir dal buldum, ona tutundum”, Kuzguncuk Postası, Kuzguncuklular Derneği Duvar Gazetesi, No. 4