İstanbul’un Deniz Kıyısından Kaybolmak: Sarayburnu Tıbbiye-Yedekçiler Mescidi/Değirmen Ocağı Camii

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 2053 - 2069, 15.09.2023

Damla Altuncu

https://doi.org/10.35674/kent.1249537

Öz

Topkapı Sarayı’nın deniz surlarının dış kısmında yer alan Sarayburnu Bölgesi, 1956-1960 yıllarında İstanbul için yapılan yeni imar planıyla kalıcı olarak değişmiştir. Bu dönemde kentsel uygulamalar kent mekânını çağdaşlaştırmayı hedeflerken kent siluetinin kalıcı olarak farklılaşmasına neden olmuştur. İmar planında yapılan değişiklikler nedeniyle gerçekleştirilen yıkımlar sonucunda yok olan tarihi mekânları, kültürel aktarımın devamlılığını sağlamak için yeniden hatırlatmayı amaçlayan bu çalışmada, Sarayburnu Bölgesi’nin siluetinden kaybolan yapıların görsel arşiv kaynaklarından yararlanılarak keşfedilmesi problem olarak ele alınmıştır. Durum çalışmasında, araştırma materyali olarak Tarihi Yarımada’nın deniz ile bağlantısını sınırlayan deniz surlarının dışındaki bölgeye ait dönemsel fotoğraflar seçilmiştir. Dönemsel fotoğrafların doküman analizi yöntemiyle incelenmesi sırasında, günümüzde var olmayan Sarayburnu Tıbbiye-Yedekçiler Mescidi/Değirmen Ocağı Camii’nin görüntülerine rastlanmıştır. Günümüzde var olmayan bu yapının araştırılmasında, nitel araştırma yöntemlerinden örnek olay incelemesi tercih edilmiştir. Araştırma bulguları, günümüzde var olmayan yapının yeri ve yapımı hakkındaki bilgilerin yanında, güncel kent mekânındaki bilgileri de sağlamaktadır. Araştırma sonucunda mimarlık, kent ve tarih ilişkisi için önemli olan unutulmuş hafıza mekânlarından biri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarihi Mekân, Kent Kimliği, Kültürel Aktarım, Kent Silüeti, Tarihi Çevre

Disappearing from Istanbul’s Shoreline: Sarayburnu Tıbbiye-Yedekciler Masjid/Degirmen Ocagı Mosque

Öz

Located on the outer part of the seawalls of the Topkapı Palace, the area around Sarayburnu was permanently changed with a new development plan implemented in Istanbul between 1956 and 1960. Urban practices in this period aimed to modernize urban space but resulted in a permanent transformation of the city’s shoreline. In order to ensure the continuity of cultural transmission, this research aims to remind historical places that disappeared as a result of the demolitions under the development plan and discusses the exploration of the buildings that disappeared from the shoreline of Sarayburnu by utilizing visual archive sources. This case study uses a selection of historical photographs as research material for areas outside seawalls that form the border between the Historic Peninsula and the sea. Document analysis of historical photographs revealed the photographs of the Sarayburnu Tıbbiye-Yedekciler Masjid/Degirmen Ocagi Mosque that does not exist today. Case study research, one of the qualitative research methods, was preferred to examine this building. The research findings provide information about history, location and construction of the building as well as its traces in the contemporary urban space. In the context of the relationship between architecture, city and history, one of the forgotten memory places that are important for cultural transmission has been explored.

Anahtar Kelimeler

Historical Place, Urban Identity, Cultural Transmission, Historical Environment, City Shoreline

Kaynakça

• agefotostock. (2023, 1 1). Retrieved from agefotostock: https://www.agefotostock.com/age/en/details-photo/map-of-the-seraglio-point-istanbul-turkey-by-fr-kauffer-1776-1786-surveys-with-additional-information-from-barbie-de-bocage-1819/MEV-11936971
• Akpınar, İ. (2003). The Rebuilding of İstanbul After The Plan of Henri Prost. London Bartlett School of Graduate Studies .
• Akpınar, İ. (2016). The Rebuilding of İstanbul Revisited: Foreign Planners in the Early Republican Years. In B. Kolluoğlu, & D. Yükseker, New Perspectives on Turkey (59 - 92). Cambridge University Press.
• Altun, M. (2003, 1 109). Karaköy Mescidi’nin meçhul akıbeti. Toplumsal Tarih, (36-39).
• Artan, T. (2011). Royal Weddings and the Grand Vezirate:institutional ans symbolic change in the early 18th century. Royal Courts and Capitals (379). -:
• arts and culture. (2023, 1 2). Retrieved from arts and culture: https://artsandculture.google.com/asset/masjid-of-the-bostancilar-tabh%C3%A2ne-antoine-ignace-melling/nQHGQZw57UXLNA?hl=tr
• Ayvansarayi , H. (2001). İstanbul Camileri ve Diğer Dini Sivil Mimari Yapılar; Hadikatul'l-cevami. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Barman, A. (1979). Prost’un İstanbul Nazım Plan çalışmaları: İstanbul/yok edilen kültür mirası. İstanbul: İmar İskân Bakanlığı Büyük İstanbul Nazım Plan Bürosu Başkanlığı.
• biristanbulhayali.com. (2023, 1 1). Retrieved from biristanbulhayali.com: http://www.biristanbulhayali.com/istanbulun-unutulan-bir-kapisini-hatirlamak
• Boyar, E., & Fleet, K. (2010). A Social History of Ottoman Istanbul. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cangul, C. (2023, 8 16). eski istanbul. Retrieved from http://www.eskiistanbul.net/3874/denizden-topkapi-sarayi-gorunumu#lg=0&slide=0: http://www.eskiistanbul.net/3874/denizden-topkapi-sarayi-gorunumu#lg=0&slide=0
• Cezar, M. (1963). Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler. İstanbul: Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelememeri .
• Coser, L. A. (1977). Georg Simmel (1858–1918), Masters of Sociological Thought, Ideas in Historical and Social Context. New York: Harcourt Brace Jovanovich.
• Çelik, Z. (1986). Changing Istanbul, A City History of Istanbul. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Çelik, Z. (1997). Urban Forms and Colonial Confrontations, Algiers Under French Rule. Berkeley: University of California Press.
• Çifçi, Y. (2019, 2 2). Modernisation in the Tanzimat period and the Ottoman Empire: An analysis of the Tanzimat Edict within the scope of the modern state. Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, pp. 14-24.
• Erkan , D. (2011). Matrakçı Nasûh’un Hayatı ve Eserleri Üzerine Notlar. . Osmanlı Araştırmaları, 181-197.
• eski istanbul. (2023, 1 2). Retrieved from galata-kulesi-nden-sarayburnu-mihran-iranian-fotografi: http://www.eskiistanbul.net/7379/galata-kulesi-nden-sarayburnu-mihran-iranian-fotografi-1890#lg=0&slide=0
• eskiistanbul.net. (2023, 1 1). Retrieved from eskiistanbul.net: http://www.eskiistanbul.net/7195/topkapi-sarayi-ve-sarayburnu-degirmen-ocagi-camii-sebah-ve-joaillier-fotografi#lg=0&slide=0
• Galitekin, A. N. (2001). Ayvansarâyî Hüseyin Efendi. Ali Sâtı Efendi, Süleymân Besim Efendi. Hadîkatü'l-Cevâmi' (İstanbul câmileri ve diğer dinî-sivil mi'marî yapılar). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Gennadius Library. (2023, 1 2). Retrieved from Gennadius Library: https://www.ascsa.edu.gr/research/gennadius-library
• Gözaydın, İ. (2007). A Concept of Virtual Reality: ‘effectiveness’ of urban planning in Turkey. In G. Kocan, ransnational concepts transfers and the challange of the peripheries (pp. 261-285). İstanbul: İstanbul Technical University Press.
• Hamadeh, S. (2008). The City’s Pleasures: Istanbul in the Eighteenth Century. Seattle: University of Washington Press.
• Hasol, D. (2006). Urban Growth and Istanbul: A Rise in Population from 1 Million to 12 Million. 1st Urban Design International Congress. İstanbul.
• İnalcık, H. (1994). How to Read Ashik Pashazade’s History. Studies in Ottoman History in Honour of Professor V. L. Menage, 139-156.
• Inchichean, G. (1956). Onsekizinci Asırda Istanbul. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği.
• İSTED. (2023, 4 23). Fatih Haber. Retrieved from İSTED: https://isted.org.tr/ihyasi-suren-eserler/sarayburnu-tibbiye-camii/detay
• Jackisch, B. A. (2014 , 6). The Nature of Berlin: Green Space and Visions of a New German Capital, 1900–45. Central European History, pp. 307 - 333.
• Kauffer, F. (1789, 1 1). arşiv salt araştırma: Plan de la ville de Constantinople et des ses faubourgs tant en Europe qu'en Asie levé géométriquement en 1776 par Fr. Kauffer verifié et augmenté en 1786. Retrieved from SALT Research: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/116051
• Kayaalp, A. (2019, 2 14). Antoıne Mellıng: Hayatı, Eserleri Ve “Voyage Pıttoresque De Constantınople Et Des Rıves Du Bosphore” Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies-Historical Analysis Dergisi, pp. 233-288.
• Kayra, C., & Üyepazarcı, E. (1992). II. Mahmut’un İstanbul’u, Bostancıbaşı Sicilleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Koleva-Zvancharova, M. (2015, 1 1). To the History of Guilds in Istanbul According to a 19th Century Register. Retrieved from https://openaccess.29mayis.edu.tr/: ttps://openaccess.29mayis.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12723/2397/ToTheHistoryofGuildsIn_MilenaKolevaZvancharova.pdf?sequence=1
• Kuban, D. (1995). Menderes ve İstanbul. In N. Akbayar, & E. Işın, Dünden bugüne İstanbul Ansiklopedisi (p. 365). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• oldcite.com. (2023, 1 1). Retrieved from oldcite.com: https://oldcite.com/picture.php?/14624-ahirkapi_sahili_solda_gorunen_gunumuze_ulasmayan_yedekciler_mescidi_bostanci_tabhane_mescidi/categories
• Orhonlu, C. (1989, 1 13). Boat Transportation in Istanbul An Historical Survey. Turkish Studies Association Bulletin, pp. 1-21.
• Özler, Ş. (2007). Cumhuriyet Dönemi İstanbul Planlama Raporları (1934-1995). İstanbul: Mimarlar Odası.
• Öztürk, H., & Şaylıgil, Ö. (2015, 7 3). From the Medicine in Ottoman Madrasahs to Faculty of Medicine. Konuralp Tıp Dergisi , pp. 174-185.
• Quataert, D. (2000). The Ottoman Empire 1700-1922. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rosenthal, S. (1980, April 2). Foreigners and Municipal Reform in Istanbul: 1855-1865. International Journal of Middle East Studies, pp. 227-245.
• Soysal, H. (2021). Topkapı Saray'ında Sur-u Sultanı. Edirne: Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Tanyeli, U. (2023, 2 1). Salt Research . Retrieved from archives.saltresearch.org: https://archives.saltresearch.org/bitstream/123456789/143173/1/ECOBARCE089.pdf
• Vakfı, A. L. (2022, 1 30). Travelagues. Retrieved from Gezginlerin Bakışı: https://tr.travelogues.gr/travelogue.php?view=50&creator=1175024&tag=9437#:~:text=Flaman%20gezgin%20ve%20sanat%C3%A7%C4%B1%20Cornelis,do%C4%9Fu%20Hindistan'a%20kadar%20vard%C4%B1.
• Yerasimos, S. (2010). İstanbul: İmparatorluklar Başkenti. İstanbul: TarihVakfı Yurt Yayınları.
• Yeşil, E. Ş. (2009, Aralık 1). Taksim Topçu Kışlası. Beyoğlu Belediyesi Üç Aylık Dergisi, pp. 7-15.