New And Contradictory Spatial Tools In Planning: ‘Social Infrastructure’ From The Perspective Of Publicness

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 3, 1525 - 1545, 15.09.2023

Devran Bengü

https://doi.org/10.35674/kent.1250755

Öz

The public value of public spaces within existing market paradigms is being ignored. The existence of the public sphere is a fundamental requirement for preserving a democratic environment in everyday life. The question of which functional spaces can revitalize the values of publicness is essential. This article takes a critical look at the erosion of democracy and publicness. It contributes to urbanism by looking at it from a social science perspective. The review article method associates different interdisciplinary concepts used in various disciplines . It is a theoretical article that tries to go beyond the typical evaluation of spaces to examine the qualities that revitalize publicness using conceptual relations to draw attention to the fact that the functions of different architectural structures can also effectively revitalize publicness. Based on this, it argues that the variety of functions considered in the context of social facilities in the urbanism literature can be grouped according to different definitions.
The article questions how social facilities associated with publicness can function as social infrastructure in the context of public space. This perspective requires one to look at spaces in urban planning using qualitative definitions, which, in turn, requires one to examine the concept of social infrastructure using definitions from social disciplines due to the fact that a human-centered perspective is necessary in order to identify spaces with the potential to revitalize publicness. This theoretical approach looks at planning from the perspective of communicative rationality. In addition, it is also essential to understand the types of social infrastructure elements to consider as public space tools in terms of the qualities of living publicness that bring the public sphere into existence. This makes the qualities one wants to define as social infrastructure essential. Tools that function as public spaces should offer qualities that revitalize publicness and thus diversify the public sphere. This article analyzes the qualitative relations between the concepts of publicness and social infrastructure to reveal the kind of social infrastructure needed to provide the qualities that revitalize publicness. One can consider social facilities as social infrastructure tools in the context of their role in the development of social reinforcement that strengthens the public sphere. With this perspective, the article proposes that the limits of the concept of public space in instrumental planning can be transcended and that new and contrarian spatial tools can also be considered in this context.

Anahtar Kelimeler

Publicness, Public Sphere, Planning, Social Infrastructure, Social Reinforcement

Planlamada Yeni-Aykırı Mekânsal Araçlar: Kamusallık Perspektifiyle ‘Sosyal Altyapı’

Öz

Kamusal mekanların var olan piyasa paradigmaları çerçevesinde kamusallık değeri göz ardı edilmektedir. Gündelik yaşamda demokratik ortamın korunması için kamusal alanların varlığı temel bir gereksinimdir. Kamusallık değerlerinin hangi farklı fonksiyon mekânları aracılığıyla canlandırılabileceği sorusu önemlidir. Makale demokrasinin ve kamusallığın aşınmasına eleştirel olarak bakmaktadır. Sosyal bilimler perspektifinden yararlanan bir bakış açısıyla şehirciliğe katkı sağlamaktadır. Derleme makale yönteminden yararlanarak farklı disiplinlerde kullanılan kavramların interdisipliner ilişkilendirilmesini yapmaktadır. Kuramsal bir makaledir. Kavramsal ilişkiler üzerinden kamusallığı canlandıran nitelikleri irdeleyerek mekanların değerlendirmesinde kullanılan kalıpların dışına çıkmaya çalışmaktadır. Böylelikle farklı mimari fonksiyon yapılarının da kamusallığın canlanmasında etkili olabileceğine dikkat çekmek istemektedir. Bu çerçevede şehircilik literatüründeki sosyal donatılar bağlamında ele alınan fonksiyon çeşitliliğinin ise farklı tanımlar ile gruplandırılabileceği görüşünü savunmaktadır.
Makale, kamusal mekân bağlamında, kamusallık ile ilişkilendirilebilecek sosyal donatıların nasıl bir sosyal altyapı işlevi görebileceğini sorgulamak üzerinden geliştirilmiştir. Bu bakış açısı, kent planlamasında mekanlara niteliksel tanımlamalar üzerinden bakmayı gerektirmektedir. O yüzden sosyal altyapı kavramının sosyal disiplinlerden gelen tanımlar üzerinden irdelenmesi gerekmiştir. Bu durum, kamusallığı canlandıran potansiyel mekanların tespit edilebilmesi için insan odaklı bir bakış açısının gerekli olmasından kaynaklanmaktadır. Açıklanan kuramsal yaklaşım, iletişimsel rasyonalite perspektifinden planlamaya bakmaktadır. Ayrıca kamusal alanı var eden canlı kamusallık nitelikleri açısından kamusal mekân araçları olarak hangi sosyal altyapı unsurlarına bakılacağı sorusu da önemlidir. Bunun için sosyal altyapı olarak ne tür niteliklerin tanımlanmak istediği önemlidir. Kamusal mekân işlevi gören araçların kamusallığı canlandıran böylelikle kamusal alanları çeşitlendiren nitelikler arz edebilmesi gerekir. Kamusallığı canlandıran niteliklerin nasıl bir sosyal altyapıya ihtiyaç duyduğunun ortaya konulabilmesi için kamusallık ve sosyal altyapı kavramlarının niteliksel ilişkileri irdelenmiştir. Sosyal donatıların kamusal alanı güçlendiren bir sosyal sermayenin gelişimini sağlayan rolleri bağlamında birer sosyal altyapı aracı olarak ele alınabilmeleri mümkündür. Makale bu perspektifle, kamusal mekân kavramının araçsal planlamada ele alındığı sınırların aşılabileceğini ve yeni-aykırı mekânsal araçların da bu bağlamda değerlendirilebileceği fikrini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kamusallık, Kamusal Alan, Planlama, Sosyal Altyapı, Sosyal Donatı

Kaynakça

• Adut, A., (2012). A Theory of The Public Sphere. Sociological Theory, 30 (4), 238-262. https://doi.org/10.1177/0735275112467012
• Akyıldız, N. A. (2020). Kentleşme ve Kentsel Gelişim Bağlamında Açık Kamusal Alanların Sürdürülebilir Kentler Açışından Değeri. Milli Folklor, 16(125), 188-201.
• Amin, A. (2006). The good city. Urban Studies, 43, 1009–1023. https://doi.org/10.1080/00420980600676717
• Amin, A. (2008). Collective culture and urban public space. City, 12, 5–24. https://doi.org/10.1080/13604810801933495
• Amin, A. (2012). Land of strangers. Cambridge: Polity.
• Amin, A. (2014). Lively infrastructure. Theory, Culture & Society, 31, 137–161. https://doi.org/10.1177/0263276414548490
• Arendt, H. (2013). İnsanlık Durumu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Assmann, J. (2018). Kültürel Bellek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atkinson, R. (2003). Domestication by Cappuccino or a Revenge on Urban Space? Control and Empowerment in the Management of Public Spaces. Urban Studies, 40 (9), 829 -1843. https://doi.org/10.1080/0042098032000106627
• Baker, E. L., Potter, M. A., Jones, D. L., Mercer, S. L., Cioffi, J. P., Green, L. W., Fleming, D. W. (2005). The public health infrastructure and our nation's health. Annual Review of Public Health, 26, 303-318. https://doi.org/10.1146/annurev. publhealth.26.021304.144647
• Banerjee, T. (2001). The Future of Public Space: Beyond Invented Streets and Reinvented Spaces. Journal of The American Planning Association, 67 (1), 9-24. https://doi.org/10.1080/01944360108976352
• Baudrillard J. (2013). Tüketim Toplumu, 6. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bengü, D. (2017). Kamusal Mekânın Yapılanmasında Kamusallık ve Ekinsel Üretim Mekânlarının Rolü: Kadıköy Örneği, Yayınlanmamış. (Doktora Tezi). İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi: 484241.
• Bengü, D. (2019). Tiyatro mimarisinde Kara Kutu Form ve İstanbul Coğrafyasında Gelişimi, Yapı Dergisi, 445, 36-46
• Bengü, D. (2023). Mekâna Sosyal Altyapı Olarak Bakmak: Alternatif Sahneler, Mimarlık, Planlama ve Uluslararası Araştırmalar, 8-38. Ankara: Platanus Publishing
• Berktay, F. (2012). Dünyayı Bugünde Sevmek (Hannah Arendt’in Politika Anlayışı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Berman, M. (2001). Adventures in Marxism. London: Verso.
• Bijker, W. E. (1993). Do not despair: There is life after constructivism. Science, Technology, & Human Values, 18, 113–138. http://www.jstor.org/stable/689703
• Birkenholtz, T. (2010). ‘Full cost recovery’: Producing differentiated water collection practices and responses to centralizedwater networks in Jaipur, India. Environment and Planning A, 42, 2238–2253. https://doi.org/10.1068/a4366
• Blommaert, J. (2014). Infrastructures of superdiversity: Conviviality and language in an Antwerp neighbourhood. EuropeanJournal of Cultural Studies,17, 431–451. https://doi.org/10.1177/1367549413510421
• Bourdieu, P. (2006). Pratik Nedenler – Eylem Kuramı Üzerine. İstanbul: Hil Yayınları.
• Bourdieu, P. (2010). Sosyal Sermaye: Kuram, Uygulama, Eleştiri. Derleyenler; Mehmet Murat Şahin, Ahmet Zeki Ünal. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Button, C. (2017). Domesticating water supplies through rainwater harvesting in Mumbai. Gender and Development, 25, 269–282. https://doi.org/10.1080/13552074.2017.1339949
• Cavan, S. (1966). Liquor license: An ethnography of bar behaviour. Chicago: Aldine Publishing.
• Chelcea, L. ve Pulay, G. (2015). Networked infrastructures and the ‘local’: Flows and connectivity in a postsocialist city. City, 19, 344–355. https://doi.org/10.1080/13604813.2015.1019231
• Cesafasky, L. (2017). How to mend a fragmented city: A critique of ‘infrastructural solidarity’. IJURR, 41, 145–161. https://doi.org/10.1111/1468‐2427.12447
• Coleman, J. S. (2010), Beşeri Sermayenin Yaratımında Sosyal Sermaye, Sosyal Sermaye - Kuram, Uygulama, Eleştiri. Derleyenler: M. Murat Şahin ve A. Zeki Ünal, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Çavuşoğlu, E. (2014), Türkiye Kentleşmesinin Toplumsal Arkeolojisi. Ayrıntı yayınları, İstanbul.
• Doğan, A. E. (2007). Eğreti Kamusallık-Kayseri Örneğinde İslamcı Belediyecilik, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erbaş, E. ve Bengü, D. (2018). Şehircilik ve Kamusallık İlişkisinde Ekinsel Üretimin (Culturevation) Rolü ve Etkisi Planlama Dergisi, 28(2):127-142. https://doi: 10.14744/planlama.2018.85570
• Ersoy M. ve Eker F. (1981). Kent Planlama Standartları, Ankara: ODTU Mimarlık Fakültesi Basım Ağı İşliği.
• Field, J. (2008). Sosyal Sermaye, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Firidin Özgür E., Seçer S., Göğüş B., Sayın T. (2017). Use of public spaces in private space-led urbanization: The cases of Kadıköy and Ataşehir in Istanbul. ITU A|Z, 14 (1), 43-56.
• Firidin Özgür, E. ve Bengü D. (2022). The Impact of Alternative Theater Stages on Public Spaces within the context of Publicness in Kadıköy. Planlama Dergisi, 32(2), 127-142. https://doi:10.14744/planlama.2021.60565
• Gans, H. J. (1962). The urban villagers: Group and class in the life of Italian Americans. New York: The Free Press of Glencoe.
• Gehl, J. (2010). Cities for people. London: Island Press.
• Gehl, J. ve Svarre, B. (2013). How to study public life. Washington DC: Island Press.
• Graham, S. ve Marvin, S. (1995). Telecommunications and the city: Electronic spaces, urban places. London: Routledge.
• Graham, S. ve Marvin, S. (2001). Splintering urbanism: Networked infrastructures, technological mobilities and the urban condition. London: Routledge.
• Graham S. ve McFarlane C. (Ed.) (2014). Infrastructural Lives - Urban Infrastructure in Context . London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315775098
• Goffman, E. (1971). Relations in public: Microstudies of the public order. New York: Basic Books.
• Habermas, J. (2014). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. Ankara: Heretik Yayınları.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Bellek. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Harris, A. (2013). Mumbai's underworld: Life beneath transport infrastructure. Moving Worlds, 13, 151–160.
• Harvey, D (2015), Asi Şehirler. Metis yayınları, İstanbul.
• Ioris, A. A. R. (2012). The neoliberalization of water in Lima, Peru. Political Geography, 31, 266–278. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2012.03.001
• Iveson, K. (2007). Publics and the city. Malden, MA: Blackwell Pub. https://doi.org/10.1002/9780470761748
• Jacobs, J. (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York: Vintage Books.
• Jacobs, J. (2011). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kahraman, M. D., (2019). Kentsel Alanın Dönüşümü ve Kentsel Mekânın İletişimsel Niteliği Üzerine Düşünmek. Planlama, 29(3), 195-201. https://doi.org/10.14744/planlama.2019.87609
• Keyman, F. (2014). Kamusal Alan ve “Cumhuriyetçi Liberalizm”: Türkiye’de Demokrasi Sorunu. Doğu Batı Dergisi, 5, 63–80.
• Klinenberg, E. (2002). Heat wave: A social autopsy of disaster in Chicago. Chicago: University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226026718.001.0001
• Klinenberg, E. (2018). Palaces for the people: How social infrastructure can help fight inequality, polarization, and the decline ofcivic life. London: Penguin.
• Koch, R. ve Latham, A. (2013). On the hard work of domesticating a public space. Urban Studies, 50, 6–21. https://doi.org/10.1177/0042098012447001
• Langstraat, F., Van Melik, R. (2013). Challenging the ‘End of Public Space’: A Comparative Analysis of Publicness in British and Dutch Urban Spaces. Journal of Urban Design, 18 (3), 429-448. https://doi.org/10.1080/13574809.2013.800451
• Latham ve Layton, (2019). Social infrastructure and the public life of cities:Studying urban sociality and public spaces. Wiley, 1-15. https://doi.org/10.1111/gec3.12444
• Lefebvre, H. (2013). Gündelik Hayatın Eleştirisi. (2. bs), İstanbul: Sel.
• Liebow, E. (1967). Tally's corner: A study of Negro streetcorner men. Boston: Little, Brown & Co.
• Lofland, L. H. (1973). A world of strangers: Order and action in urban public space. New York: Basic Books.
• Lo, L., Preston, V., Anisef, P., Basu, R. ve Wang, S. (2015). Social infrastructure and vulnerability in the suburbs. Toronto: University of Toronto Press.
• Loukaitou-Sideris, A. (1993) Privatization of Public Space: The Los Angeles Experience. Town Planning Review, 64 (2), 139-167. https://doi.org/10.3828/tpr.64.2.6h26535771454436
• Madanipour, A. (Ed.). (2010). Marginal public spaces in European cities, Whose Public Space? London: Routledge, 111-130.
• McFarlane C. ve Rutherford J. (2008). Political infrastructures: Governing and experiencing the fabric of the city. International Journal of Urban and Regional Research, 32(2): 363-374. https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.2008.00792.x
• McFarlane, C., ve Silver, J. (2017). Navigating the city: Dialectics of everyday urbanism. Transactions of the Institute of British Geographers, 42, 458–471. https://doi.org/10.1111/tran.12175
• Mitchell, D. (2003). The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space. London: The Guilford Press.
• Negt, O., Kluge, A. (1993). Public sphere and experience: Toward an analysis of the bourgeois and proletarian public sphere. Çev: Labanyi, J. O. Daniel, A. Oksiloff. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Negt, O., Kluge, A. (2018). Kamusallık ve Tecrübe. İstanbul: Notabene.
• Németh, J., Schmidt, S. (2011). The privatization of public space: modeling and measuring publicness. Environment and Planning B: Planning and Design, 38 (1), 5-23. https://doi.org/10.1068/b36057
• Nora, P. (2022). Hafıza Mekanları, İstanbul: Doğu-Batı
• Oldenberg, R. (1989). The great good place: Cafes, coffee shops, bookstores, bars, hair salons, and other hangouts at the heart of acommunity. Boston: Da Capo Press.
• Öztaş, N. (2007). Sosyal Sermayenin Ağbağ Kuram(lar)ı: Dayanışmacı ve Aracı Sosyal Sermaye, Amme İdaresi Dergisi, 40, 3, 79-98.
• Putnam, R. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. Simon & Schuster: New York
• Putnam, R. (2010). Tek Başına Bowling: Amerika'nın Azalan Sosyal Sermayesi, Sosyal Sermaye - Kuram, Uygulama, Eleştiri, Derleyenler: M. Murat Şahin ve A. Zeki Ünal, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Rogers, D. (2012). Haussmannization in the tropics: Abject urbanism and infrastructural violence in Nicaragua. Ethnography, 13, 413–438. https://doi.org/10.1177/1466138111435740
• Rogers, D. ve O'Neill, B. (2012). Infrastructural violence: Introduction to the special issue. Ethnography, 13, 401–412. https://doi.org/10.1177/1466138111435738
• Salamanca, O. J. (2015). Road 443: Cementing dispossession, normalizing segregation and disrupting everyday life in Palestine. S. Graham ve C. McFarlane (Ed.), Infrastructural lives: Urban infrastructure in context içinde. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315775098
• von Schnitzler, A. (2016). Democracy's infrastructure: Techno‐politics and protest after apartheid. Princeton: Princeton University Press. https://doi.org/10.23943/princeton/9780691170770.001.0001
• Sennett, R. (2010), Kamusal İnsanın Çöküşü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2022), Karakter Aşınması.. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Star, S. L. (1999). The ethnography of infrastructure. American Behavioral Scientist, 43, 377–391. https://doi.org/10.1177/00027649921955326
• T. C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2014). Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm adresinden edinilmiştir.
• Tekeli, İ. (2008). Prof. İlhan Tekeli ile Söyleşi: Kamusal Özne Olmanın Doyumu, İstanbul Dergisi, 64, 40–45.
• Tekeli, İ. (2013). İstanbul’un Yapılandırmasını Yönlendirme Gayretleri içinde Kent Yönetimi ve Planlamasındaki Gelişmeler - İstanbul’un Planlamasının ve Gelişmesinin Öyküsü, s:38-334, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ. (2014). Türkiye’yi Anlamanın Yolu Kentlerini ve Demokrasisini Tanımaktan Geçiyor, Doğu Batı Dergisi, S67, 63-84.
• Varna, G., Tiesdell, S. (2010). Assessing the Publicness of Public Space: The Star Model of Publicness. Journal of Urban Design, 15 (4), 575-598. https://doi.org/10.1080/13574809.2010.502350
• Wakefield, S. (2018). Infrastructures of liberal life: From modernity and progress to resilience and ruins. Geography Compass, 12. https://doi.org/10.1111/gec3.12377
• Wilson, H. F. (2017). On geography and encounter: Bodies, borders, and difference. Progress in Human Geography, 41, 451–471. https://doi.org/10.1177/0309132516645958
• Yırtıcı, H. (2005). Çağdaş Kapitalizmin Mekânsal Örgütlenmesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bayhan, V. (2014). Küresel Kent, Küresel Özne ve Küresel İsyan, Doğu Batı Dergisi, 68, 212–231.
• Garcia-Ramon, M.D., Ortiz, A. ve Prats, M. (2004) Urban Planning, Gender and the Use of Public Space in a Peripherial Neighbourhood of Barcelona. Cities, 21, 215-223. https://doi.org/10.1016/j.cities.2004.03.006
• Hansen, M. (2010). Yirmi Yılın Ardından Negt ve Kluge’nin Kamusal Alan ve Tecrübe’si: Değişken Karışımlar ve Genişlemiş Alanlar. Meral Özbek (Ed.), Kamusal Alan içinde, 141-177. İstanbul: Hil.
• Ilde R. ve Throsby D. (2006). Cultural Heritage: Economic Analysis and Public Policy. Handbook of the Economics of Art and Culture içinde, Victor A. Ginsburgh ve David Throsby (Ed.), 1:983–1016. Handbooks in Economics 25. Amsterdam: Elsevier. https://doi.org/10.1016/S1574-0676(06)01028-3
• Kalaycı N. (2013). Farklılık Temsili Sorunu ve Kamusal Alan. Amme İdaresi Dergisi. 4, 1-25.
• Lefebvre, H. (2010). Gündelik Hayatın Eleştirisi. İstanbul: Sel.
• Özbek, M. (Ed.) (2005). Kamusal Alan. İstanbul: Hil.
• Öncü A., Weyland P. (2010). İdealinizdeki Ev Mitelojisi Kültürel Sınırları Aşarak İstanbul’a Ulaştı. Mekân, Kültür, İktidar içinde. 85-103. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sönmez M. (2013). “Kenti Yık, Konut Yap, Biriktir, Biriktir…” - Kent ve Konut Politikaları. mimar.ist Dergisi, 47, 53-56, http://mustafasonmez.net/kenti-yik-konut-yap-biriktir-biriktir2/
• Şan M. K. ve Şimşek R. (2011), Sosyal Sermaye Kavramının Tarihsel- Sosyolojik Arka planı. Akademik İncelemeler Dergisi, 6, 1, 88-110
• Timur, T. (2017). Habermas’ı Okumak. İstanbul: Yordam Kitap.
• Throsby, D. (1999). Cultural Capital. Journal of Cultural Economics 23 (1/2): 3–12.
• Touraine A. (1994). Modernliğin Eleştirisi. İstanbul: YKY Yayınları.
• Touraine A. (1997). Demokrasi Nedir?, İstanbul: YKY Yayınları.
• Vincent, J. M. (2006). Public schools as public infrastructure: Roles for planning researchers. Journal of Planning Education and Research, 25, 433–437. https://doi.org/10.1177/0739456X06288092